Drosophila Kanat Somatik Mutasyon ve Rekombinasyon Testi ile

Drosophila kanat benek testi ya da diğer adıyla kanat somatik mutasyon ve rekombinasyon testi kompleks karışımların ve çeşitli maddelerin genotoksik ve antigenotoksik aktivitelerini belirlemek için kullanılan güvenli ve çok yönlü bir testtir.

Son yıllarda bu test ile bir çok mutajen ve karsinojene karşı çeşitli bileşiklerin ve kompleks karışımların antigenotoksik aktivitesi araştırılmıştır [107,108].

Abraham ve Graf [109], en popüler içeceklerden olan kahvenin siklofosfamid, mitomisin C ve üretanın indüklediği somatik mutasyon ve mitotik rekombinasyona karşı koruyucu etkisini araştırmışlardır. Çalışmada standart çapraz ve promutajenlere daha duyarlı yüksek biyoaktivasyon çaprazı kullanılmış ve genotoksinler değişik dozlarda ayrı ayrı ve/veya kahveyle birlikte besiyerine eklenerek uygulanmıştır.

Çalışma sonucunda her iki çaprazda da artan kahve dozuna bağlı olarak genotoksinlerin indüklediği somatik mutasyon ve mitotik rekombinasyonun azaldığı belirtilmektedir.

Yapılan diğer bir çalışmada, kanser kemoterapisinde kullanılan ve serbest radikal oluşturduğu bilinen doksorobisine karşı, yüksek biyoaktif molekülleri inaktif edebilen antioksidan vitaminlerin antigenotoksik etkisi kanat somatik mutasyon ve rekombinasyon testi ile araştırılmıştır. Çalışmada E, A ve C vitaminini ve bakır, çinko ve selenyum minerallerini içeren multivitamin karışımı insanlarda kullanılan dozlara benzer dozlarda doksorobisinin 125 mg/ml dozuna karşı birlikte ve ön uygulama şeklinde kullanılmıştır. Multivitamin karışımı tek olarak uygulandığında benek tiplerinin hiçbirinde önemli bir artış göstermemiştir. Ancak doksorobisin tüm benek tiplerini indükleyerek genotoksik etkisini göstermiştir. Doksorobisin ve multivitamin karışım birlikte uygulandığında doksorobisinin neden olduğu tüm benek tiplerini multivitaminin azalttığı bulunmuştur. Hem standart çapraz hem de yüksek biyoaktivasyon çaprazından elde edilen larvaların kullanıldığı bu çalışmada, multivitamin (25 ve 50 mg/l) ön uygulaması tüm benek tiplerini önemli miktarda azaltmıştır. Yüksek biyoaktivasyon çaprazında ise 25 mg/l lik dozun küçük tekli benekler hariç diğer tüm benek tiplerini, 50 mg/l lik dozun ise tüm benek tiplerini azalttığı rapor edilmiştir [110].

Doğrudan ya da dolaylı etkili çeşitli monofonksiyonel alkilleyici ajanlara karşı klorofil pigmentinin sodyum-bakır tuzu olan klorofilinin (chlorophyllin) antigenotoksik etkisi araştırılmıştır. Çalışmada 48 saatlik larvalara, klorofilinin farklı dozlarının bir günlük ön uygulama ile verilmesinin aradından aynı larvalara çeşitli mutajenlerin farklı dozları verilmiştir. Çalışma sonucunda dört farklı monofonksiyonel alkilleyici ajana karşı klorofilin kullanılan en yüksek dozunun (% 5) tüm benek tiplerini azaltarak oldukça güçlü bir antigenotoksik etki gösterdiği rapor edilmiştir [111].

Askorbik asitin (vitamin C) etil metansulfonat (EMS), metil metansulfonat (MMS) ve N-nitrozo N-etilüre (ENU) mutajenlerine karşı antigenotoksik etkisi, Drosophila kanat benek testi ile araştırılmıştır. Çalışmada günlük olarak alınması tavsiye edilen askorbik asit miktarı (17 mM) uygulanmış ve askorbik asitin genotoksisiteye neden olmadığı belirlenmiştir. 0.5 mM EMS, 0.1 mM MMS ve 0.01 mM ENU ile birlikte verilmesinin mutajenler nedeni ile oluşan tüm benek tiplerini önemli oranda azalttığı belirtilmiştir [112].

Valaderes ve ark. [113], antitümör bir ajan olan doksorobisine karşı propolisin (arıların reçinelerden doğal olarak yaptığı, kovanlarının çatlaklarını kapattıkları, peteklerin içini kapladıkları, dış saldırılara karşı savunmada ve kovanı steril etmede kullandıkları yapışkan bir madde) antigenotoksik etkisini araştırmışlardır. Propolis suda 12.5, 25.0 and 50.0 mg/mL dozlarında olacak şekilde çözülerek ortalama 48 saatlik larvalara her doz ayrı ayrı ve doksorobisinin 0.125 mg/mL dozuyla birlikte verilmiş ve sonuçlar değerlendirildiğinde; hiçbir propolis dozu genotoksik etki göstermemiş ve hatta negatif kontrolde beklenen mutasyonları bile engellediği rapor edilmiştir.

Graf ve ark. [114], üretanın genotoksik etkisinin kahve ile, metil üre ve sodyum nitrat karışımının genotoksik etkisinin ise askorbik asit ve kateşin (bir tür flavonoid) ile önemli düzeyde azaldığını saptamışlardır.

Helichrysum italicum, Ledum groenlandicum ve Ravensara aromatica adlı üç şifalı bitkiden elde edilen uçucu yağların ayrı ayrı ve birlikte verilerek genotoksik etkisi ayrıca uretana karşı antigenotoksik etkileri araştırılmıştır. Uçucu yağların ayrı ya da birlikte verilmesinin genotoksik etkisi olmadığı belirtilirken, üretan ile birlikte verildiklerinde ise üretanın indüklediği benek tiplerini azalttıkları rapor edilmiştir.

Ayrıca, eşit oranda karışımlarının ise çok daha etkili antigenotoksisite gösterdiği saptanmıştır. Bu yağların antigenotoksik etkisinin, bileşenlerinin sitokrom P-450 aktivasyon sistemi ile etkileşerek üretanın aktif metabolitlerinin sayısını azaltmasından kaynaklandığı şeklinde açıklanmaktadır [107].

Başka bir çalışmada, yaygın olarak kullanılan altı bitkisel içeceğin (Matricaria chamomilla (papatya), Tilia cordata (ıhlamur), Mentha piperita (nane), Mentha pulegium (yarpuz, yabani nane), Uncaria tomentosa (kedi pençesi) ve Valeriana officinalis (kedi otu) genotoksik ve oksidatif bir genotoksikant olan hidrojen peroksite karşı antigenotoksik etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla insanların genellikle günlük aldıkları miktar olacak şekilde hazırlanmış ve standart çapraz larvalarına değişik dozlarda ayrı ayrı ve tek doz hidrojen peroksitle birlikte verilmiştir. İçeceklerden ıhlamurun en yüksek dozu toplam benek sayısında pozitif sonuç vermiş ancak diğerlerinin hiçbir dozu genotoksik çıkmamıştır. Hidrojen peroksitin indüklediği tüm benek tiplerini ise tüm içeceklerin azalttığı yani hidrojen peroksite karşı antigenotoksik etkilerinin olduğu ve bu durumun içeceklerin içeriğindeki fenolik bileşiklerin hidrojen peroksit kaynaklı reaktif oksijen türlerini süpürmelerinden kaynaklandığı belirtilmektedir [115].

El Hamss vd [116], tarafından yapılan çalışmada, kırmızı biber (Capsicum annuum) ve karabiberin (Piper nigrum) metil metan sulfonata (MMS) ve bir promutajen olan etil karbamata karşı antigenotoksik etkileri araştırılmıştır. Çalışmada biberlerin eşit miktarları suda bekletilmiş ve süzüldükten sonra ayrı ayrı ve genotoksinlerle ön uygulama ve birlikte uygulama olmak üzere verilmiştir. Kırmızı biberin her iki genotoksinin de neden olduğu benek tiplerini azalttığı, karabiberin ise sadece etil karbamatın indüklediği benek tipleri üzerine inhibitör etki gösterdiği ancak metil metan sulfonatın genotoksik etkisini önleyemediği belirtilmektedir. Her iki türünde antimutajenik etkilerinin metabolik aktivasyonu baskılamalarından veya mutajenlerin aktif gruplarıyla etkileşme girmelerinden kaynaklanmış olabileceği rapor edilmektedir.

Yapılan diğer bir çalışmada, yeşil dolmalık biberin bir çeşidinin hazırlanan suyunun (BS) metil üre (MU) ve sodyum nitrite (SN) karşı antigenotoksik etkisi araştırılmıştır. İki günlük larvalara biber suyu % 12.5, % 25 ve % 50 dozlarında, metil üre ve sodyum nitrit 20 mM dozunda ayrı ayrı ve birlikte (MU+SN, MU+BS, SN+BS, MU+SN+BS) uygulanmışlardır. Biber suyunun tüm uygulama gruplarında MU ve SN nin indüklediği benek tiplerini % 40-80 arasında değişen oranlarda azalttığı belirlenmiştir. Bu sonucun, biber suyunun bileşenlerinden olan ve nitroso bileşiklerinin neden olduğu genotoksisiteyi önlediği bilinen C vitamininden kaynaklandığı belirtilmektedir[117].

2.2. Drosophila’da Glutatyon ve Antioksidan Enzim Düzeyleri ile İlgili Olarak