Doğu Asya Ülkelerine Genel Bir Bakış

İKİNCİ BÖLÜM: TAYVAN, SİNGAPUR, GÜNEY KORE VE

TÜRKİYE EKONOMİK KALKINMA DÖNEMLERİ VE

DİNAMİKLERİ

2.1. Doğu Asya Ülkelerine Genel Bir Bakış

1965’ten 1990 yılına kadar Doğu Asya’nın 23 ekonomisi, dünyanın diğer bölgelerine göre daha hızlı ve sürekli bir büyüme kaydetmiştir. Mucize olarak tanımlanan bu başarı daha çok 8 ülkeye atfedilmektedir. Bunlar; Japonya, Hong Kong, Güney Kore, Singapur, Tayvan, Çin, Endonezya, Tayland ve Malezya’dır. Doğu Asya’da 23 ülke olmasına rağmen sadece 8 ülkeye odaklanılmasının nedeni bu ülkelerdeki ekonomiye devlet müdahalesi ve kamu politikalarındaki yakın benzerlikler olmasının yanında,

genel bir görüşe varmak için elverişli ortak yanlarının bulunmasıdır.72

Teknolojik yenilik, Araştırma geliştirme faaliyetleri, ürün geliştirme ve ürün çeşitliliği, ihracata dayalı sanayileşme, devlet müdahalesine dayalı kalkınma modelleri ile bu ülkeler gelişme aşamasına olan birçok ülkeye de örnek olmuşlardır. Yine bu ülkelerin ekonomik modellerinin başka ülkelere de uygulanabilirliği tartışma konusu olmuştur. Bunun nedeni, özellikle 1965- 1990 dönemindeki istikrarlı büyüme süreçleridir.

Başarılı Doğu Asya ekonomilerinin diğer gelişmekte olan ekonomilerin birçoğundan daha fazla istikrar ve daha fazla ihracata dayalı ticaret odaklı büyümesinin nedeni; makroekonomik temellerden kopmadan makroekonomik istikrarı elde etmeleri, ihtiyatlı finansman yapılarında mali açıklar tutmaları ve makroekonomik dengesizlikleri hızla ve etkili bir biçimde düzeltebilme yetenekleridir. Bununla birlikte ihracata dayalı hızlı büyümeye, makroekonomik istikrarın yarattığı olumlu hava, geniş bir piyasa müdahalesi ve mikroekonomik teşvikler uygulayarak ulaşmışlardır. Dışarıdan deklare edilmiş politikalara uyarak daha fazla başarı yakalayamayan diğer ekonomilerin aksine Yüksek Performanslı Asya Ekonomileri (HPAE) makroekonomik istikrar ve ihracata dayalı büyümenin üzerindeki etkilerine göre kendi politikalarını pragmatik olarak seçmiş ve değerlendirmişlerdir. Bu avantaj onlara politikalarını gerektiği gibi ve gerektiği zamanda uyarlayabilme ve güncelleyebilme fırsatı vermiştir. İşe yarayan

72 World Bank, The East Asian Miracle, Economic Growth and Public Policy, Oxford University Press, 1993, s.1.

29

politikalarını sürdürmüş, başarısız olan politikaları terk etmiş veya gerektiği kadar süre

içerisinde optimum faydayı sağlamışlardır.73

Bir başka deyişle ekonomi politikalarında pragmatist yaklaşımları ile kendine özgü model geliştirme noktasında başarılı olmuşlar ve kalkınma süreçlerini siyasi ve ekonomik bağımsızlık süreçleri ile birleştirerek ulusal bilinç ortaya koymuşlardır. Oluşturdukları bu bilinç, ülkelerinin ekonomik çıkarlarını ve istikrarlı politikalarını siyasi malzeme olarak kullanmadan, kısa dönemli siyasi istikrarsızlık veya geçiş dönemlerine makroekonomik gündemlerinden sapmadan sürdürmelerini sağlamıştır.

Grafik 1. Dünya Geneli Kişi Başına Ortalama Büyüme 1965-1990

Kaynak: Dünya Bankası (1992)^*

Tarihsel ve antropolojik özelliği ile her zaman gizemli bir bölge olma niteliğini sürdürmüş ve literatüre “Doğu Asya Mucizesi” (East Asian Miracle) olarak geçmiş, ekonomik gelişme hikayesiyle ün yapmış olan Doğu Asya veya diğer adıyla Uzak Asya, yirminci yüzyılın son çeyreğinde Japonya’nın bölgeye getirdiği dinamizm ile küresel piyasalarda etkinlik kazanmış ve Dünya Bankası’nın tanımıyla; Yüksek Performanslı Asya ülkeleri olarak bölge, kendine özgü bir kalkınma modeli geliştirmiştir. Yeni Endüstrileşen Ülkeler (Malezya, Endonezya, Tayland), Asya Kaplanları (Hong Kong,

73 World Bank, a.g.e., s.147.

* Tablo 1: Doğu Asya ekonomilerinin 1965-1990 dönemi diğer bölge ekonomilerine kıyasla büyüme hızı ve sürekliliğini gözler önüne sermesi açısından basit bir göstergedir. Burada söz konusu olan; Doğu Asya ekonomilerinin diğer ekonomiler karşısında 1965-1990 dönemi baz alındığında bu büyüme hızını nasıl yakalayabildiği ve 25 yıllık sürede bu performansı nasıl sürdürebildiğidir.

0 1 2 3 4 5 6

Doğu Asya Güney Asya Ortadoğu ve Akdeniz Sahra Altı Afrika G.Amerika OECD D.Asya G.Asya Ortadoğu ve Akdeniz S.Afrika G.Amerika OECD

30

Güney Kore, Singapur, Tayvan) veya Asya Ejderhaları gibi çeşitli isimlerle bölgenin

ekonomik kalkınma hamleleri tanımlanmıştır.74

Doğu Asya ülkelerinin hükümetleri, temel strateji olarak üreticilerin iç piyasadaki yeterliliklerini dış piyasaya da yansıtmaları lehine geliştirme amacıyla, ödül/ceza modeline dayalı uygulamalarla devletin piyasalara müdahalesini mantıklı bir zemine oturtmuşlardır. İhracatı iç üretim karşısında daha avantajlı konuma getiren ihracat teşvikli bir sistem kurarak, tarafsız olmayan ancak yapılandırılmış bir ticaret rejimi uygulamışlardır. Doğu Asya ülkeleri bu bakımından, piyasada sürekli fırsatlar doğuran bir strateji izlemiştir. Bütün bu politikaların oluşturulmasında makro ekonomik istikrarın korunması ve söz konusu politikaların uygulanmasında etkinliğin

sağlanmasına önem verilmiştir.75

Buradaki temel düşünce; devlet müdahalesinin sanayi politikaları ve firmaların dünya piyasalarında rekabet edebilmeleri ve bu durumu sürdürebilme zorunluluğu getirmiş olması şartına bağlanmasıdır. Bu şartları yerine getiremeyen veya mevcut performansını sürdüremeyen firmalara yönelik destekleyici teşviklerin kesilmesi veya cezai

müeyyidelerin uygulanması gibi yaptırımlardan da kaçınılmamıştır.76

Doğu Asya kalkınma modelinde dikkate alınması gereken bir diğer unsur da ülkelerin ortak tarihi geçmişleri, coğrafi ve ticari birliktelikleridir. Örneğin Japonya, Güney Kore ve Tayvan sahip oldukları ortak özellikler ve coğrafi yakınlık üzerinden benzer politikaları özel sektörün geliştirilmesi ve özendirilmesi için uygulamışlardır. Üç ülke de güçlü devlet müdahalesi ile özel sektör teşviklerini öne çıkarmıştır. Örneğin, Güney Kore’de ağır sanayi ve kimya endüstrisine yönelik önemli teşvikler ve özendirici uygulamalar devlet politikaları ile desteklenmiştir. Japonya’da 2. Dünya Savaşı sonrası onbeş yıl boyunca sadece birkaç sektör yoğun bir şekilde devlet tarafından desteklenerek ekonominin genelinin kalkınması için güvence haline getirilmiştir. Kalkınmada dinamo olan ve devlet tarafından fiili olarak desteklenen bu endüstrilerin

74 Suat Öksüz, Doğu Asya Mucizesinin Dünü ve Krizin Bugünü Türkiye İçin Bazı Çıkarımlar, Ege

Akademik Bakış, Cilt: 1, Sayı: 1, 2001, s.40,41.

75

Nuran Halise Belet, Doğu Asya Ekonomilerinde Kalkınma Deneyimi; Türkiye Karşılaştırması, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2006, s.42

31

özelliği; ileri teknoloji barındırmaları ve endüstriye firma girişlerinin zorlaştırılması,

buna karşın firmanın endüstriden çıkışına kolaylık sağlanmasıdır.77

Genel olarak Doğu Asya ülkelerinin ekonomik kalkınma modelinin ana hatlarına değindikten sonra çalışmaya konu olan ve literatürde Asya Kaplanları olarak nitelendirilmiş Güney Kore, Singapur ve Tayvan’ın ekonomik büyüme dinamiklerine değinilecektir. Bölüm boyunca özellikle belirtilmediği sürece “Dolar” para birimi Amerikan Doları anlamında kullanılacaktır. Tayvan Doları ile karıştırılmaması adına belirtmek gerekmektedir. Çünkü bazı kaynaklarda elde edilen istatistiki bilgiler Tayvan doları veya Amerikan doları cinsinden olabilmektedir.

Aynı bölümün devamında ise Türkiye’nin Cumhuriyet tarihinden itibaren kalkınma hamleleri ve ekonomik büyüme modeli incelemeye alınacaktır.