Doğrulayıcı Faktör Analizi

Doğrulayıcı faktör analizi (DFA) (Confirmatory Factor Analysis: CFA), ölçme modellerinin geliştirilmesinde sıklıkla başvurulan ve önemli kolaylıklar sağlayan bir analiz yöntemidir. Bu yöntem, daha önce oluşturulan bir model aracılığı ile gözlenen değişkenlerden yola çıkarak gizil değişken (faktör) oluşturmaya yönelik bir işlemdir(Myers, 2000). Çoğunlukla ölçek geliştirme ve geçerlilik analizlerinde kullanılmakta ya dadaha önce belirlenmiş bir yapının doğrulanmasını amaçlamaktadır (Bayram, 2010). Fazla sayıda gözlenen veya ölçülen değişken tarafından temsil edilen gizil yapıları içeren, çok değişkenli istatistiksel analizleri tanımlamak için DFA kullanılmaktadır(Bayram ve Bilgel, 2008). DFA, Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) (Explanatory Factor Analysis: EFA) ile belirlenen faktörlerin, hipotezle belirlenen faktör yapılarına uygunluğunu test etmek üzere yararlanılan faktör analizidir. AFA, hangi değişken gruplarının hangi faktörle yüksek düzeyde ilişkili olduğunu test etmek için

belirlenen k sayıda faktöre katkıda bulunan değişken gruplarının bu faktörlerle yeteri kadar temsil edilip edilmediğinin belirlenmesi için DFA’dan faydalanılır. DFA’da araştırmacılar ölçüm hataları arasındaki korelasyonu belirlerken, faktörlerin birbirleri ile korelasyonlarının eşit olması beklenmektedir (Günden ve Miran, 2008). Model araştırmacı tarafından tamamen teorik olarak belirlenip DFA ile test edilmiş model olabileceği gibi, AFA sonucunda elde edilmiş bir modelde olabilir. Her bir maddenin sadece kendisini açıkladığı varsayılan gizil değişkeni ile ilişkisi modelde tanımlanmış, diğer gizil değişkenlerle ilişkisinin “0” olduğu şeklinde teorik varsayımla model oluşturulmuştur.

Doğrulayıcı faktör analizi ile oluşturulan modelin uyumunu diğer bir ifadeyle geçerliliğini kontrol etmek için birçok uyum iyiliği indeksi ve kriterleri bulunmaktadır. Yapılan bu çalışmada literatürde en çok tercih edilenleri (AGFI, CFI, RMSEA, RMR, IFI) kullanarak oluşturulan modelin geçerliliğini ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Ölçeğe ilişkin yapılan uyum iyiliği testi sonuçları aşağıda Tablo 4’de verilmiştir.

Tablo 4.Uyum iyiliği 2

x / sd . AGFI CFI RMSEA RMR IFI

1.63 0.88 0.90 0.06 0.08 0.94

𝜒𝜒2 _{/ serbestlik derecesi < 3 altında, RMSEA <0.05 civarında olması, GFI, AGFI, CFI} vs. gibi değerlerin .90ve üzeri olması, RMSR < .10 olması durumunda modelin iyi bir uyuma sahip olduğunu gösterir. istatistiği değişken sayısı arttıkça yüksek çıkacağından 𝜒𝜒2 _{/ serbestlik derecesinden faydalanılır (Tak ve Çiftçioğlu, 2009).}

χ2_{/sd. (Normed Chi Square; NC) değeri 1.63, AGFI: Joreskog düzeltilmiş uyum} iyiliği indeks değeri .875, CFI: Bentler karşılaştırmalı uyum endeks değeri .903, The Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) değeri .061, RMSR: Artıkların kök ortalama kare değeri .082, IFI: Fazlalık uyum indeks değerinin .939 olarak tespit edilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucu elde edilen veriler yukarıdaki ölçütler göz önünde bulundurulduğunda, belirtilen uyum indeks değerlerinin modelin iyi uyum gösterdiğini diğer bir ifadeyle 6 boyutlu yapının kabul edilebilir bir model olduğu savunulabilir.

2 x

Doğrulayıcı faktör analizinde yordamaya çalışılan örtük değişken (latent variable) altı faktörlü bir yapıda ve bu örtük değişkenler bağımlı değişken olarak adlandırıldığında ve bu örtük değişkenleri açıklamaya çalışan maddeler bağımsız değişkenler olarak kabul edildiğinde modele ilişkin diyagram aşağıdaki gibidir.

Şekil 2. Okul Güvenliği Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizine İlişkin Standartlaştırılmış Değerler Diyagramı

Yukarıdaki Şekil 2’de her bir bağımsız değişkenin örtük bağımlı değişken üzerindeki etki miktarları ve korelasyon katsayıları görülmektedir.

Şiddete Bağlı (Psikolojik, Cinsel, Ekonomik ve Fiziksel Şiddet) Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .42 ile .76 arasında, Fiziksel Açıdan Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .42 ile .76 arasında, Sağlık ve Temizlik Açısından Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .60 ile .84 arasında, Mevzuat ve Kurallar Açısından Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .43 ile .74 arasında, Uygulama ve Davranışlar Açısından Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .53 ile .68 arasında, Çevreye Bağlı Okul Güvenliği alt boyutu maddelerine ilişkin korelasyon katsayıları .60 ile .69 arasında olduğu tespit edilmiştir.

Doğrulayıcı faktör analizi sonucu elde edilen bulgular ışığında “Okul Güvenliği Ölçeği” öğretmenlerin algıladıkları okul güvenliği düzeylerini ölçebilecek geçerli bir araç olduğu söylenebilir. Tablo 5’de okul güvenliği ölçeğinin boyutlarına göre güvenilirlik analizi Cronbach’s Alpha değerleri ve madde sayıları verilmiştir.

Tablo 5. Okul Güvenliği Ölçeği Güvenilirlik Analizi

Boyutlar Cronbach's

Alpha

Madde Sayısı

Şiddete Bağlı Okul Güvenliği 0,94 7

Fiziksel Açıdan Okul Güvenliği 0,80 8

Sağlık ve Temizlik Açısından Okul Güvenliği 0,79 4

Mevzuat ve Kurallar Açısından Okul Güvenliği 0,87 4

Çevreye Bağlı Okul Güvenliği 0,87 4

Uygulama ve davranışlar Açısından Okul Güvenliği 0,61 4

Okul Güvenliği Ölçeği 0,84 31

Yapılan bu çalışmada Okul güvenliği ölçeği aracılığı ile toplanan veri setinin iç tutarlılığını tespit edebilmek için Cronbach Alfa katsayısı hesaplanmıştır. Yukarıdaki Tablo 6’da Cronbach Alfa katsayısı incelendiğinde, “Uygulama ve davranışlar Açısından Okul Güvenliği” alt boyutunun .61 ile diğer boyutlara göre düşük olmasına rağmen oldukça güvenilir düzeyde yer aldığı tespit edilirken ölçek geneli ve diğer alt boyutlara ilişkin güvenilirlik katsayılarının .80 ile .93 arasında değiştiği diğer bir ifadeyle yüksek derecede güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Yapılan DFA analizi sonucunda Okul Güvenliği Algı Ölçeği 31 madde olarak uygulamaya hazır hale gelmiştir (Ek-2).