Geliş Tarihi:02.06.2020 Kabul Tarihi: 28.06.2020
Ege Klin Tıp Derg 2020;58 (2):220-222
Yağmur KUŞÇU* 0000-0001-6523-1705 Canan GÜRSOY**0000-0003-0658-9138
Semra GÜMÜŞ DEMİRBİLEK* 0000-0001-7721-4582
*Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Muğla ** Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Kliniği, Yoğun Bakım
Yazışma Adresi: Yağmur KUŞÇU
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi,
Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Muğla E-mail adresi: dryagmurkuscu@gmail.com
Öz
Datura stramonium ülkemizin hemen her yerinde özellikle mayıs-eylül aylarında
yetişen, halüsinojen etkileri için ya da bitkisel ilaç olarak kullanılan bir bitkidir. Oral alımı içerdiği atropin, skopolamin ve hyosiyamin nedeni ile antikolinerjik semptomlara neden olmaktadır. Bu olgu sunumunda akşam yemeği amacıyla
Datura Stramonium yiyen hastanın başvuru şikayetleri, takip ve tedavi yönetimi
anlatılmıştır. Özellikle bahar ve yaz aylarında antikolinerjik semptomlarla başvuran hastalarda Datura intoksikasyonu akla gelmelidir.
Anahtar Kelimeler: Antikolinerjik intoksikasyon, bitkisel zehirlenme, Datura Stramonium
Abstract
Datura stramonium is a plant that grows almost everywhere in our country,
especially in may-september, is used for hallucinogenic effects or as a herbal medicine. Oral intake causes anticholinergic symptoms due to atropine, scopolamine and hyocyanmine. In this case report, the application complaints, follow-up and treatment management of the patient who ate Datura Stramonium for dinner was explained. Datura intoxication should be considered in patients presenting with anticholinergic symptoms especially in spring and summer.
Keywords: Anticholinergic intoxication, herbal poisoning, Datura Stramonium
Giriş
Datura stramonium (DS) Avrupa, Asya, Amerika ve Güney Afrika’nın hemen her
yerinde yetişen, boru otu, boru çiçeği, cin otu veya domuz pıtırı olarak da bilinen yabani bir bitkidir (1). Ülkemizde halk arasında astım, hemoroid, egzema ve noktüri tedavilerinde bitkisel ilaç olarak kullanılmakla birlikte, tüm dünyada erişkinler arasında halüsinojenik etkisinden dolayı kullanımı yaygındır (2). Oral alımı sonrası yüksek dozlarda atropin, skopolamin ve hyosiyamin içermesi nedeni ile antikolinerjik toksisiteye neden olabilir. Antikolinerjik semptomlarla başvuran hastalarda Datura intoksikasyonunu akılda tutmak, hızlı tanı ve tedaviyi sağlayarak mortalite ve morbiditeyi azaltmada önemli rol oynar.
Bu yazıda; yaygın kullanımının aksine çiçeklerinden yapılan akşam yemeği sonrası antikolinerjik toksisite ile acil servise başvuran Datura Stramonium
intoksikasyonunun takip ve tedavi yaklaşımı güncel literatür eşliğinde sunulmaktadır.
Olgu Sunumu
Bu olgu sunumunun hazırlanması öncesinde hastanın aydınlatılmış yazılı onamı 14 Kasım 2019 tarihinde alınmıştır.
41 yaşında kadın hasta DS çiçeklerinden yaptığı akşam yemeğini tükettikten yaklaşık 1 saat sonra baş dönmesi, diplopi ve alkol alımına benzer sersemlik hali ile acil servise başvurmuştur. Hasta acil serviste ilk tıbbi müdahalesi ardından (sıvı resusitasyonu ve aktif kömür uygulanması) giderek kötüleşen bilinç durumu nedeniyle ileri tetkik ve tedavi amacıyla yoğun bakım ünitesine yatırılmıştır.
Hasta yoğun bakım ünitesine kabul edildiğinde Glasgow koma skoru E4M5V3, ajite, vital bulguları; arteriyel tansiyon 125/60 mmHg, nabız: 119/dk (sinüs taşikardisi), ateş: 37.1°C solunum sayısı: 22/dk, oda havasında SPO2: %98 şeklinde değerlendirildi. Cilt ve mukozalar kuru, pupilleri izokorik, bilateral dilate (8 mm) ve ışık refleksi bilateral pozitif, solunum sistemi muayenesi olağan, batın muayenesinde barsak sesleri hipoaktif, nörolojik muayenede kranial sinir, her iki ekstremite motor güç ve refleks muayeneleri normal olarak değerlendirildi. Kan örneklerinin laboratuvar incelemesinde bu durumu açıklayabilecek herhangi bir patoloji saptanmadı. Hemodinamik açıdan monitörize izlenen hastanın tedavisi idrar çıkışı 0.5-1 ml/kg/sa olacak şekilde intravenöz kristaloid replasmanı şeklinde düzenlendi. Yoğun bakım izleminde Richmond Ajitasyon ve Sedasyon skoru +3 olması üzerine aralıklı olarak IV midazolam (toplam 6 mg) uygulandı.
Datura Stramonium alımın yaklaşık 24. saatinde nörolojik semptomları
gerileyen ve hemodinamik açıdan stabil olan hasta YBÜ takibin 36. saatinde taburcu edildi. Hastanın bir hafta sonraki kontrolünde tamamen sağlıklı olduğu ve ek bir sıkıntı yaşamadığı görüldü.
Tartışma
Datura stramonium yol kenarları ve boş arazilerde yetişen ve genellikle
Mayıs-Eylül aylarında olgunlaşan ülkemizde de bulunan yabani bir bitkidir (2). Yaprakları kurutulup sigara şeklinde astım, bronşit tedavisinde, tohumları akne, egzema, hemoroidin bitkisel tedavisi için yutularak ya da kaynatılarak kullanılmaktadır. Datura Stramonium; Avrupa ve Amerika’da genellikle halüsinojen amaçlı kullanılırken ülkemizde bitkisel tedavide kullanımı daha yaygındır (2). Çiçekleri ise geleneksel bir Türk yemeği olan dolma yapımında diğer bitkilerin (kabak gibi) çiçekleri ile karıştırılması sonucu tüketilir (3). Bizim olgumuzda da DS çiçekleri akşam yemeğinde dolma şeklinde tüketilmiştir.
Antiinflamatuvar, antikolinerjik, antihistaminik, antimikrobial, antifungal, antikanser etkiye sahip DS; ilaç endüstrisinde de kullanılmaktadır (1). Literatürde opioid bağımlılığı, deliryum ve epilepsi tedavilerinde kullanılabileceğine dair çalışmalar bulunmaktadır (1)(4). Bu olumlu özelliklerinin yanı sıra yüksek konsantrasyonlarda atropin, hyosiyamin ve skopolamin içermesi antikolinerjik toksisiteye neden olabilmektedir. Semptomlar genellikle oral alımdan 30-60 dakika sonra başlar ve alınan miktara bağlı olarak hafif bulgulardan santral sinir sistemi depresyonu, multiorgan yetmezliği ve hatta ölüme kadar değişmektedir. Bizim olgumuzda da semptomlar, DS alımından bir saat sonra başlamıştır. Başlangıç semptomları susuzluk hissi, görsel ve işitsel halüsinasyonları içerirken, takibinde idrar retansiyonu, ileus, taşikardi, pupillerde dilatasyon ve görme bozukluğu gibi antikolinerjik zehirlenme belirtileri gelişebilir. Fazla miktarda alımına bağlı santral sinir sistemi depresyonu, kardiyovasküler kollaps, hipotansiyon ve şok görülebilir. Hipertermi nadiren meydana gelir. Gastrointestinal motilitenin azalması, toksinin eliminasyonunu geciktirerek etki süresinin 24-48 saate kadar uzamasına neden olabilir (2). Semptomlar birçok kritik hastalığa yol açabilen durum ile karışabilmektedir. Akut serebrovasküler olay düşünülerek r-TPA tedavisi başlanan DS intoksikasyonu olgusu bu durumun çarpıcı bir örneğidir (5). Antikolinerjik toksisitenin yanı sıra yapılan çalışmalarda idrar ve serumda hepatosit hasarına neden olan ve lipit, aminoasit, enerji metabolizmasında rol oynayan metabolitler tespit edilmiştir (1). Antikolinerjik toksisite gelişen durumlarda tedavi yaklaşımı; aktif kömür (1mg/kg), gastrik dekompresyon ve destek tedavidir (3). Ciddi ajitasyon, koma, konvülzyon, solunum depresyonu ve hemodinamik açıdan stabil olmayan olgularda fizostigmin kullanımı (erişkin dozu 0,5-2 mg, pediatrik doz ise 0,02 mg/kg IV) önerilmektedir. Fizostigmin periferik ve santral antikolinerjik etkileri dakikalar içinde geri çevirir. Antikolinerjik semptomlar gözlenmeyen hastalarda kullanıldığında ise abartılı kolinerjik semptomlara (bronkospazm, bradikardi gibi) neden olabileceği akılda tutulmalıdır. Takip ettiğimiz olguda şiddetli antikolinerjik semptomlar gözlenmediği için tedaviye fizostigmin eklenmedi. Ancak ajitasyonunu kontrol altına alabilmek için aralıklı benzodiazepin uygulandı.
Sonuç olarak; özellikle bahar aylarında acil servislere açıklanamayan antikolinerjik semptomlarla başvuran hastalarda Datura Stramonium zehirlenmesi akılda tutulmalı ve hastalar bu açıdan sorgulanmalıdır.
Kaynaklar
1. Zhang M, Bao S, Lin F, et al. Metabolomics analysis in rats after administration of Datura stramonium. International Journal of Clinical Experimental Medicine 2015;8(11):21180–6.
2. Kandemir A, Tatli M, Mutlu A, Guneysel O. Anticholinergic Syndrome Due to Suicidal Intake of Datura Stramonium: A Case Report. Journal of Emergency Medicine Case Reports. 2014;5(2):43–6.
3. Disel NR, Yilmaz M, Kekec Z, Karanlik M. Poisoned after dinner: Dolma with datura stramonium. Turkish Journal of Emergency Medicine 2015;15(1):51–5.
4.Moosavyzadeh A, Mokri A, Ghaffari F, et al. Hab-o Shefa, a Persian Medicine Compound for Maintenance Treatment of Opioid Dependence: Randomized Placebo-Controlled Clinical Trial. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2020;00(00):1–8.
5. Colella M, Strada L, Bianchini D, Ajmar G, Del Sette M. Stroke or Stramonium? A novel stroke mimic. Neurological Sciences 2019;40(3):631–2.