Jean’in ağırlık birimi Onz’dur. Onz; jeans gerçek anlamda Amerika’dan dünyaya yayıldığı için ağırlık birim sistemi de bu ülkeye aittir. “Onz” ounce/yarda’nın kısaltılmasıdır (Güneyli, Çalışlar, 2000, s.19,97).
Jean kumaşlar, 16. yüzyılda çok popüler olmuş ve İngiltere tarafından büyük miktarlarda ithal edilmiştir. 18. yüzyılın sonunda ise jean kumaşlar tamamen pamuktan imal edilir hale gelmiştir. Denim kumaşlar jean ile çok benzer olmasına rağmen, jean’den daha kuvvetli ve sağlam kumaşlardır. Aralarındaki tek önemli fark, denimin bir renkli bir beyaz iplikten (çözgü ipliği beyaz, atkı ipliği mavi (indigo boyalı) dokunmuş olması; jean’in ise her ikisi de aynı renkte iplikten dokunmuş olmasıdır. Araştırmalar denim ve jean’in 19. yüzyılda Amerika’da iki farklı kumaş türü olarak üretildiğini göstermektedir.
Genelde denim kumaşlar dayanıklılıkları ve rahatlıkları ile iş giysileri için uygun olup; jean kumaşlar dayanıklı ama denimin ekstra bazı özelliklerini taşımayan kumaşlar olarak bilinmektedir. Bugün denim üreticileri, kumaşa daha temiz bir görüntü ve geleneksel denimden daha yumuşak bir tutum vermek üzere özel iplikler ve eğirme teknikleri kullanmaktadırlar. Ve denim büyük ölçüde dünyanın en popüler giysilik kumaşı olarak kullanılmaktadır (İtkib, 2005).
Denimin başarılı imalatı için optimal bir kalitede hammadde ve ipliğin yeri önemlidir.
19. yüzyılın başlarında daha çok OE rotor ipliği denim imalatı için kullanılmıştır. Zamanla çözgü ve atkı da karde ring ipliğinin daha çok çalışıldığı görülmüştür. Bilinen yumuşak denim için tasarım yapılmış ve yerine getirilmiştir(Bali, 1998).
Pamuklu Dokumalarda Kullanılan İplik Sistemleri
Pamuk iplikçiliğinde kullanılan en önemli ve yaygın sistemler, ring ve open-end sistemleridir. İki sistem aralarındaki farklar nedeniyle ayrı amaçlara yönelik işlev görürler:
a) Ring iplik sistemi
Ring iplik sistemi, günümüzde en çok kullanılan sistemdir. Elde edilen ipliğin istenilen dayanıklıkta oluşu, liflerin birbirine paralel yönlenmiş olmaları, verilen bükümün düzgün olması, bu sistemin evrensel kullanımını sağlar.Ring iplik klasik iğ sistemi ile bükülerek oluşur(www.tekstilteknik.com).
Pamuk iplikçiliğinde iplik üretimi, balya halindeki pamuğun yoğun bir açma- temizleme, harman-hallaç işlemine tâbi tutulmasıyla başlar. Daha sonra taraklara ve cer makinelerine sokularak kaba bir fitil haline getirilen malzeme, gerekli işlemlerin tamamlanmasıyla iplik haline gelir.
Fitil adı verilen aşamaya gelen malzeme, iplik makinesine takılır ve çekim sisteminde istenen inceliğe getirilir. Aynı zamanda düzeltilmiş de olan pamuğa masura aracılığıyla büküm verilir. Masura bir iğ üzerine oturtulmuştur. Her dönüşünde ipliğe bir büküm verdiği kabul edilir. Çıkan iplik, kopçanın arasından geçirilip gerilerek masuraya sarılır.
Karde sisteminde pamuk sıkı bir taramaya tabi tutulmadığından kısa elyaf yüzdesi fazla olan bir malzeme elde edilir. Penye sisteminde ise pamuk elyafının kısa olanları ayrılır, uzun, dayanıklı, düzgün iplik elde edilir(Güneyli, Çalışlar, 2000).
b) Open-end iplikçilik sistemi
Açık-uç eğirme sistemine göre üretilen ipliklerdir. En çok kullanılan yöntemi rotor iplikçiliğidir. Pamuk ve pamuk tipi elyaflar kullanılabilir. Rotorun içine düşen elyafların merkezkaç kuvvetinin etkisiyle eğrilmesi sistemine dayanır. Open-end ipliğin oluşması ring ipliği ile farklılık gösterir. Temelde makine parkında olan farklılıklar vardır. Open-end iplikçiliğinde besleme bant olarak yapılır ve oluşan iplik direkt olarak bobinlenir.
Kısaca ring iplikçiliğinde bulunan fitil ve bobin aşamaları Open-end iplikçiliğinde yoktur. Kaba ve orta incelikte iplikler elde edilir. Hacimli ve tüylü bir yapısı
vardır. Ring ipliklerine göre mukavemeti düşük ve düzgünsüzlüğü fazladır. Open-end iplikler genel olarak çok yüksek mukavemet gerektirmeyen yüzeylerin elde edilmesinde kullanılır. Open-end ipliklerin en fazla kullanıldığı kumaşlar denim (jean) kumaşlardır. Pamuk kaynaklı olması kumaşlara emicilik kazandırmaktadır. Bunun yanında örtme gücü, ısı tutma özellikleri, ring iplikleri ile üretilen kumaşlara göre daha iyidir.
Mamul bazında Open end iplikleri kullanımı, ortaya çıktığı günden beri gittikçe yaygınlaşmaktadır. İlk zamanlarda ağırlıklı olarak denim ürünlerde kullanılan open end iplikler, bugün birçok üründe kullanılmaktadır. Giyim sektörünün dışında ev tekstili, dekoratif kumaşlar, fazla dayanım istemeyen sanai kumaşlarda open end iplikler kullanılır (www.superteks.com.tr).
Ring İplikçilik, geleneksel iplikçilik sistemidir. • Büküm ve sarım işlemi birlikte yapılır. • Büküm iğ, bilezik, kopça üçlüsü ile yapılır. • İplik istenilen mukavemettedir.
• Verilen büküm düzgün olduğundan iplik düzgünlüğü de iyidir. • Bobin çapı, bileziğin çapı ile sınırlıdır.
• Bilezik, kopça ve iplik hava sürtünmesi nedeniyle iplik kopuşları fazladır. • Bu ipliklerle yapılan kumaş yüzeyi daha düzgün ve pürüzsüz olur.
Open - End İplikçilik, geleneksel iplikçilik sistemindeki işlem sayısı azaltılmıştır.
• Büküm ve sarım işlemi birbirini takip etmesine rağmen ayrı yapılır. • Büküm hava akımı ve rotor ile yapılır.
• Mukavemet düşüktür.
• Daha fazla büküm verilir. Dolayısıyla iplik sert olur. • Üretim hızı yüksektir.
• İnce yer sayısı azdır, bundan dolayı daha az kopuş görülür.
• Bu ipliklerle yapılan kumaş yüzeyi lifli ve pürüzlü olur (Güneyli, Çalışlar, 2000).
1.2.1.1. Farklı Onz’larda Kumaş Örnekleri
Denim kumaş ağırlık birimi ounce/yarda'dir. Metrik sisteme göre karşılığı 33.91ouncelyrd2 = g/m2`dir.
4.5 onz- 7.5 onz Denim: Gömleklerde kullanılan denim kumaşıdır. 9 onz- 13.5 onz Denim: Yazlık pantolonlarda kullanılan denim kumaşıdır. 14 onz-15 onz Denim: Pantolon ve montlarda kullanılan denim kumaşıdır (http://www.mitacan.com/denim.htm).