DİKKATİ VERME (DİNLEME)

• Dikkati verme, danışanınıza dikkatinizi ve ilginizi tam olarak yöneltmeniz ve bu dikkatinizi ve ilginizi, danışanınıza davranışlarınız ve tepkileriniz ile iletmeniz, göstermenizdir.

• Başka bir deyişle dikkati verme, basitçe ve sadece dinlemektir.

• Dikkati verme, danışanınızla iletişim ve ilişki kurmanın, dolayısıyla ona yardım etmenin en önemli ve temel basamaklarındandır. Çünkü dikkati verme, danışanınızın sizinle iletişime geçmesini, konuşmasını ve konuşmayı sürdürmesini sağlayan güçlü bir pekiştireçtir. Aynı zamanda, diğer becerilerinizi etkili bir biçimde gerçekleştirebilmeniz için oturumlarda sürekli olarak yerine getirmeniz gereken bir koşuldur. Yani, bundan sonra ele alınacak her beceri, dikkati verme becerisinin ayrıntılı bir uzantısı olarak görülmektedir.

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

• Dikkati verme hem sözsüz hem de sözel iletişimin unsurlarını içerir ve üçü sözsüz, biri sözel olmak üzere dört temel davranıştan oluşur:

1. Göz teması. Danışanınızla uygun bir göz teması kurma.

2. Beden dili. Dikkatinizi danışanınıza verdiğinizi ve anlattığı konuyla ilgilendiğinizi gösteren bir beden dili kullanma.

3. Sesin nitelikleri. Danışanınıza sözel bir tepki verirken, söylediğiniz şeye, verdiğiniz tepkiye göre sesinizin niteliklerini ayarlama.

4. Sözel takip. Danışanınızı sözel olarak takip etme, yani danışanınızın anlattığı konuyla ilgili sözel tepkiler verme; konuyu değiştirmeme.

İşlevleri nelerdir?

• Danışanınıza, onu önemsediğinizi ve anlatacaklarıyla/anlattıklarıyla ilgilendiğinizi gösterir.

• Danışanınızı, konuşması ve konuşmayı sürdürmesi için teşvik eder.

• Sizin konuşma sürenizi azaltıp danışanınızın konuşma süresini artırır. Böylece danışanınıza, yaşantısını, sorununu gerektiği kadar açık ve ayrıntılı anlatma

Burada göz teması ile kastedilen davranış, gözlerinizi danışanınızın gözlerine dikmeniz değildir. Sizin ve/veya danışanınızın bireysel ve kültürel özellikleriniz nedeniyle, göz temasında zaman zaman kesilmeler olabilir. Ancak önemli olan sizin, danışanınızı “dinlerken” ve ona “sözel tepkiler verirken”, burada belirtilen biçimde, düzenli olarak danışanınızın gözlerine bakmanızdır.

2. Beden dili.

• Danışanınızla aranızda uygun bir mesafe (90 - 140 cm) bırakarak karşı karşıya oturun,

_____________________________________________________________________

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

KAYNAKLAR

Brammer, L. M. & MacDonald, G. (1999). The helping relationship: Process and skills (7th ed.). Needham Heights, MA: Allyn and Bacon.

Carkhuff, R. R. (2000). The art of helping in the 21st century (8th ed.). Amherst, MA:

Human Resource Development Press.

Cormier, L. S. & Nurius, P. S. (2003). Interviewing and change strategies for helpers:

Fundamental skills and cognitive behavioral interventions (5th ed.). Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.

Cormier, S. & Hackney, H. (2005). Counseling strategies and interventions (6th ed.).

Boston, MA: Allyn and Bacon.

Daniels, T. & Ivey, A. E. (2007). Microcounseling: Making skills training work in a multicultural world. Springfield, IL: Charles C Thomas.

Egan, G. (2007). The skilled helper: A problem-management and opportunity-development approach to helping (8th ed.). Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole.

Hill, C. E. & Corbett, M. M. (1993). A perspective on the history of process and outcome research in counseling psychology. Journal of Counseling Psychology, 40(1), 3-24.

Hill, C. E. & O’Brien, K. M. (1999). Helping skills: Facilitating exploration, insight, and action. Washington, DC: American Psychological Association.

Ivey, A. E. (1971). Microcounseling: Innovations in interviewing training. Springfield, IL:

Charles C Thomas.

Ivey, A. E. & Ivey, M. B. (2007). Intentional interviewing and counseling: Facilitating client development in a multicultural society (6th ed.). Belmont, CA: Thomson Brooks/Cole.

Ivey, A. E., Normington, C. J., Miller, C. D., Morrill, W. H. & Haase, R. F. (1968).

Microcounseling and attending behavior: An approach to prepracticum counselor training [Monografi]. Journal of Counseling Psychology, 15(5), 1-12.

Ivey, A. E., Packard, N. G. & Ivey, M. B. (2006). Basic attending skills (4th ed.).

Framingham, MA: Microtraining Associates.

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

Lee, D. Y., Zingle, H. W., Patterson, J. G., Ivey, A. E. & Haase, R. F. (1976).

Development and validation of a microcounseling skill discrimination scale.

Journal of Counseling Psychology, 23(5), 468-472.

Poorman, P. B. (2003). Microskills and theoretical foundations for professional helpers.

Boston, MA: Allyn and Bacon.

Yaka, B. (2005). Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

EK 3

SINIF İÇİ ROL OYNAMA KONULARI

Aşağıdaki konularda “olumlu veya olumsuz”, “geçmiş veya şimdiki zamana ait”

deneyimlerinizi; düşünce ve duygularınızı ifade edebilirsiniz:

• Güncel herhangi bir olay

• İlgiler/hobiler

• İş yaşamı/kariyer planları

• Eğitim yaşamı/planları

• Üniversite ortamı

• Arkadaş ilişkileri (okul, sınıf, yurt/ev vb.)

• Sevgili (kız/erkek arkadaş) ilişkileri

• Alkol ve/veya madde kullanımı

• Çeşitli alışkanlıklar (yeme içme, tatil/eğlence, para harcama vb.)

• Önemli yaşam olayları (hastalık, ölüm, ayrılık, alınan/alınması gereken bir karar, bir konudaki başarı/başarısızlık vb.)

• Aile yaşamı/ilişkileri

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

EK 4

MİKRO BECERİ EĞİTİMİ PROGRAMI

EĞİTİM FİLMLERİ ALT YAZILARI

BASIC ATTENDING SKILLS, 4

^th

Edition

Allen E. Ivey, Norma Gluckstern Packard,

Mary Bradford Ivey, Deryl F. Bailey, Azara Santiago-Rivera Featuring: Kendra Lyons

Microtraining Associates - 2006

TEMEL PSİKOLOJİK DANIŞMA BECERİLERİ

Çeviren: Barış Yaka

İZMİR – 2009

Uzm.Psi.Dan. Barış YAKA/İzmir-2009

TEMEL PSİKOLOJİK DANIŞMA BECERİLERİ

(Başlangıç - 00.18)

DİKKATİ VERME (DİNLEME)

Olumsuz Örnek

ALLEN - Merhaba Azara, bu gün benimle bir konuda konuşmak istemişsin.

AZARA - Evet, sana geldim çünkü birkaç gün önce iş yerimde bir olay meydana geldi ve bu konuda oldukça üzgünüm.

ALLEN - Ne tür bir iş yapıyorsun?

AZARA - Şu anda bir şirkette yönetici yardımcısıyım ve on beş yıldır aynı şirkette çalışıyorum.

ALLEN - On beş yıldan sonra hâlâ bir yardımcısın.

AZARA - Evet, on beş yıldan sonra hâlâ bir yardımcıyım fakat seninle konuşmak istediğim konu, bir terfi için görmezden gelinmem.

ALLEN - Bana biraz, yanlış yapmış olabileceğin şeylerden bahseder misin?

AZARA - Ben yanlış bir şey yaptığımı düşünmüyorum. Ben çok iyi geri bildirimler aldım…

ALLEN - Şirketler, standartları yerine getirmemeleri nedeni dışında, insanları terfiler için genellikle pas geçmezler.

AZARA - Fakat sanırım bana böyle oldu. Ben hep takdir edildim. Şefim, yaptığım işin niteliği hakkında bana her zaman olumlu geri bildirim verir.

Dolayısıyla, bu hiç adil değil.

ALLEN - Peki ne yapabiliriz? Belki burada yapabileceğimiz şey, patronunla birlikte çalışmanın yeni yollarını bulman için sana yardım etmektir.

AZARA - Fakat ben iyi anlaşıyorum…

ALLEN - Bizim, patronunla iyi anlaşmana yardımcı olabilecek bazı eğitim programlarımız var.

AZARA - Fakat Allen, ben patronumla iyi anlaşıyorum. Şu anda hayal kırıklığı yaşıyorum.

ALLEN - Hayal kırıklığı yaşamanı anlıyorum fakat ben, bu konunun başarılı bir şekilde üstesinden gelmek için, yapmamız gereken bazı şeyler olduğu

gerçeğiyle yüzleşmen gerektiğini düşünüyorum.

AZARA - Ben gerçekten sorunun bu olduğunu düşünmüyorum. Sorun, benim bir terfi için görmezden gelinmem, terfi için sıradaki kişi bendim ve buna uyulmadı.

ALLEN - Ben bu hikâyeyi daha önce de duydum. (Bitiş - 01.56)

_____________________________________________________________________

EK 5

PSİKOLOJİK DANIŞMA İLKE VE TEKNİKLERİ ² İÇERİK YANSITMA

Aşağıdaki danışan cümlelerine, yalnızca içerik yansıtma becerisini kullanarak psikolojik danışman (PD) tepkisi/tepkileri veriniz.

1. Danışan: Evde huzurum yok. Herkes bana hesap soruyor, neredesin, ne yapıyorsun… Kimseye hesap vermek zorunda değilim ki.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2. Danışan: (ilk oturum) Her şeye yetişemiyorum. İş yerinde bir sürü dosya var okumam gereken, evde temizlik, çocukların ödevleri… Hiç birini hakkıyla yapamıyorum. gelip gidiyorum, bir arpa boyu ilerlemedim. Belki de devam etmemeliyiz.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2 Bu form, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı öğretim elemanları Yrd. Doç. Dr. Mine Aladağ ve Öğr. Gör. Serkan Denizli tarafından oluşturulmuştur.

5. Danışan: Bana haksızlık ediyor. Yıllarımı verdim ona, onun için işimden ayrıldım.

Ama o şimdi benden ayrılmak istiyor. Sizce de bu haksızlık değil mi?

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

6. Danışan: Ders çalışırken sürekli kardeşim odama giriyor, annem çay getiriyor.

Dikkatim dağılıyor ve tekrar dikkatimi toplayana kadar saatler geçiyor. Sonuçta da sınavlardan kötü not alıyorum.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

7. Danışan: Yakında mezun oluyorum. Henüz ne iş yapacağıma karar vermedim, araştırmadım da. Keşke şu ana kadar bunları düşünmüş olsaydım.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

EK 6

PSİKOLOJİK DANIŞMA İLKE VE TEKNİKLERİ ³ DUYGU YANSITMA

Aşağıdaki danışan cümlelerine, yalnızca duygu yansıtma becerisini kullanarak psikolojik danışman (PD) tepkisi/tepkileri veriniz.

1. Danışan: Evde huzurum yok. Herkes bana hesap soruyor, neredesin, ne yapıyorsun… Kimseye hesap vermek zorunda değilim ki.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

2. Danışan: (ilk oturum) Her şeye yetişemiyorum. İş yerinde bir sürü dosya var okumam gereken, evde temizlik, çocukların ödevleri… Hiç birini hakkıyla yapamıyorum. gelip gidiyorum, bir arpa boyu ilerlemedim. Belki de devam etmemeliyiz.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

3 Bu form, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı öğretim elemanları Yrd. Doç. Dr. Mine Aladağ ve Öğr. Gör. Serkan Denizli tarafından oluşturulmuştur.

5. Danışan: Bana haksızlık ediyor. Yıllarımı verdim ona, onun için işimden ayrıldım.

Ama o şimdi benden ayrılmak istiyor. Sizce de bu haksızlık değil mi?

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

6. Danışan: Ders çalışırken sürekli kardeşim odama giriyor, annem çay getiriyor.

Dikkatim dağılıyor ve tekrar dikkatimi toplayana kadar saatler geçiyor. Sonuçta da sınavlardan kötü not alıyorum.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

7. Danışan: Yakında mezun oluyorum. Henüz ne iş yapacağıma karar vermedim, araştırmadım da. Keşke şu ana kadar bunları düşünmüş olsaydım.

PD:___________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

ÖZGEÇMİŞ

1. Adı Soyadı: Barış YAKA (brsyaka@yahoo.com) 2. Doğum Tarihi: 02.04.1974

3. Unvanı: Psikolojik Danışman 4. Öğrenim Durumu:

Derece Alan Üniversite Yıl

Y. Lisans Psikolojik Danışma ve Rehberlik Ege Üniversitesi 2005 Lisans Psikolojik Danışma ve Rehberlik Orta Doğu Teknik

Üniversitesi 1997 5. Akademik Unvanlar:

Araştırma Görevlisi: 2001 - Günümüz

Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı, İzmir.

6. Yayınlar

6.1 Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan bildiriler

Aladağ, M., Bektaş, Y., Denizli, S., Kocabaş, E. & Yaka, B. (2008).

Supervision of group counseling practice course: Evaluations of Turkish undergraduate counseling students. The Fourth International Interdisciplinary Conference on Clinical Supervision’da bildiri olarak sunuldu. Buffalo, New York, USA.

6.2 Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler

Topkaya, N., Yaka, B. & Öğretmen, T. (2011). Öğrenme ve ders çalışma yaklaşımları envanterinin uyarlanması ve ilgili yapılarla ilişkisinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(159), 192-204.

6.3 Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında basılan bildiriler Aladağ M., Bektaş, D. Y., Cihangir-Çankaya, Z., Özeke-Kocabaş, E. & Yaka, B. (2009). Psikolojik danışman eğitiminde grupla çalışma yeterliğinin kazandırılması: Ege Üniversitesi örneği. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunuldu. Çukurova Üniversitesi, Adana.

Ercan, E., Er, G., Uçar, S. & Yaka, B. (2009). Üniversite öğrencilerinde psikolojik danışma becerileri ayırt etme ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunuldu. Çukurova Üniversitesi, Adana.

Yaka, B. (2007). Psikolojik danışmanların temel psikolojik danışma becerilerine ilişkin yeterlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde bildiri olarak sunuldu. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Denizli, S. & Yaka, B. (2003). Psikolojik danışma ve rehberlik biriminin pdr hizmetlerini öğretmen adaylarına tanıtmadaki rolü: Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği. YÖKREP VIII. Yüksek Öğrenimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerinin Yaygınlaştırılması Sempozyumu’nda bildiri olarak sunuldu. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

Yaka, B. (2002). Delphi Tekniği kullanılarak psikolojik danışmanlar için etik ilkeler ve uygulama standartları oluşturulması. YÖKREP VII. Psikolojik Danışmanlıkta Etik Sempozyumu’nda bildiri olarak sunuldu. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

6.4 Diğer yayınlar

Carroll, M. R. & Wiggins, J. D. (2008). Grupla psikolojik danışmanın öğeleri:

Kavramlar, ilkeler ve uygulamalar. (S. Doğan (Ed.), I. Başaran, M., Aladağ, B. Yaka, Çev.). Ankara: Pegem Yayınları (Orijinal çalışmanın basım tarihi 2001)

7. Projeler

Yaka, B. (2005). Psikolojik Danışmanların Temel Psikolojik Danışma Becerilerine İlişkin Yeterlik Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, İzmir.(Araştırmacı)

Yaka, B. (Devam ediyor). Mikro Beceri Eğitimi Programı’nın Psikolojik Danışman Adaylarının Psikolojik Danışma Becerilerine Etkisi. Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, İzmir.(Araştırmacı)

8. Bilimsel ve Mesleki Kuruluşlara Üyelikler

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği, Üye.

9. Ödüller

Prof. Dr. Gül AYDIN Genç Araştırmacılar Ödülü, Birincilik (2007). IX.

Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği’nce verildi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

ÖZET

Bu araştırma, Mikro Beceri Eğitimi Programı’nın (MBEP), psikolojik danışman adaylarının psikolojik danışma becerilerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.

Araştırma, gerçek deneysel desenlerden, öntest-sontestli karşılaştırma (kontrol) gruplu bir deneysel araştırmadır. Deney ve kontrol grubuna seçkisiz olarak atanan, lisans düzeyinde eğitim gören 41 üçüncü sınıf öğrencisi psikolojik danışman adayı, araştırmanın deneklerini oluşturmuştur. Bir kadın öğretim üyesi tarafından hem MBEP ile eğitim verilen deney grubundaki 21 deneğe hem de Geleneksel Beceri Eğitimi (GBE) ile eğitim verilen kontrol grubundaki 20 deneğe, temel psikolojik danışma becerileri (dikkati verme, soru sorma, asgari düzeyde teşvik etme, içerik yansıtma, duygu yansıtma, özetleme) öğretilmiştir. Her iki eğitim de altı hafta sürmüştür. Öntestte tüm denekler, seçkisiz olarak atandıkları sekiz standart danışandan biriyle 10 dakikalık bir oturum yapmışlardır. Sontestte de denekler, öntestte oturum yaptıkları standart danışanla 10 dakikalık bir oturum daha yapmışlardır. Video kaydı alınan oturumlarda deneklerin verdikleri tepkilerin etkililiği, psikolojik danışma ve rehberlik alanında doktora eğitimi yapan üç kadın hakem tarafından derecelendirilmiştir. Deneklerin öntest ve sontestte yaptıkları oturumlarda verdikleri sözel tepkiler içinde yeterli sayıda gözlemlenmemesi nedeniyle, özetleme becerisi ile ilgili elde edilen veriler varyans analizine dâhil edilmemiştir. Verilerin analizinde, karışık ölçümler için iki faktörlü varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmada, MBEP’nin, psikolojik danışman adaylarının temel psikolojik danışma becerilerindeki etkililik düzeylerini GBE’ye göre anlamlı düzeyde artıracağı iddia edilmiş, ancak bulgular bu denenceyi doğrulamamıştır.

Bulgular, MBEP ve GBE’nin, psikolojik danışman adaylarının temel psikolojik danışma becerilerindeki etkililik düzeylerini artırmada aynı ölçüde etkili olduklarını göstermiştir.

Bununla birlikte, MBEP’nin, psikolojik danışman adaylarını GBE’ye göre daha fazla geliştirme potansiyelinin olduğuna ilişkin bazı kanıtlar bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler: Psikolojik danışman eğitimi, Psikolojik danışma becerileri, Mikro Beceri Eğitimi Programı, Geleneksel beceri eğitimi, Analog araştırma.

ABSTRACT

This study was conducted to investigate the effect of microcounseling (MC) on counseling skills of counselor trainees. The design of this study was a randomized pretest-posttest comparison (control) group experimental design. Forty-one third year undergraduate counselor trainees were randomly assigned to both an experimental group and a control group as subjects of the study. Twenty-one subjects in the experimental group received MC training and twenty subjects in the control group received a traditional training (TT) regarding basic counseling skills (attending behavior, questioning, minimal encouragement, reflection of content, reflection of feeling and summarization) by a female faculty member. Both trainings lasted for six weeks. At pretest, all subjects were randomly assigned to one of the eight standard clients and conducted a ten-minute interview with the client. At posttest, the subjects conducted another ten-minute interview with the same client. Three female judges, doctoral students in counseling, rated the effectiveness of the subjects’ responses in the videotaped interviews. The data of summarization responses were not included in the analysis of variance because of the limited observation in both pretest and posttest interviews. The data were analyzed using two-way analysis of variance for mixed measures. It was hypothesized that MC would increase the trainees’ effectiveness in the use of basic counseling skills significantly more than TT but the results did not confirm the hypothesis. The results indicated that MC and TT were equally effective in increasing the trainees’ effectiveness in the use of basic counseling skills. However, there was some evidence that MC has more potential than TT to improve trainees.

Keywords: Counselor training, Counseling skills, Microcounseling, Traditional training, Analogue research.

Belgede T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı (sayfa 71-85)