Diğer gider tahakkuklarının dökümü aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 31 Aralık 2004
Maaş tahakkukları 21.703.380 16.635.604
Bakım onarım gider tahakkukları 14.351.583 16.981.339 Sigorta primleri gider tahakkuku 18.920.935 10.729.346
Vergi karşılığı 14.249.795
-Yasal yükümlülük karşılığı 8.985.235 9.846.924
Sık uçuş programı gider tahakkukları 8.801.368 7.447.885
Teşvik primi tahakkuku 7.336.734 8.237.303
Akaryakıt imtiyaz ücretlerine ilişkin gider tahakkukları 730.598 778.104
Diğer borç karşılıkları 349.596 380.521
Diğer gider tahakkukları 5.439.788 3.489.428
100.869.012 74.526.454
24 22 HİBE KREDİLER (NET)
Hibe kredilere ilişkin kazanılmamış gelir aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 30 Eylül 2004
Brüt hibe krediler 16.937.140 18.058.627
Hibe krediler birikmiş amortismanı (15.780.873) (15.511.923)
1.156.267 2.546.704
23 VERGİ
Ödenecek kurumlar vergisi aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 31 Aralık 2004
Ödenecek kurumlar vergisi karşılığı 18.861.896
-Peşin ödenen vergi ve fonlar (4.612.101) (54.641.976)
14.249.795 (54.641.976)
Vergi gideri aşağıdaki kalemlerden oluşmaktadır:
30 Eylül 2005 30 Eylül 2004
Cari dönem vergi gideri 18.861.896 55.991.636
Ertelenmiş vergi gideri 48.809.269 23.393.592
Vergi gideri 67.671.165 79.385.228
Kurumlar Vergisi:
Şirket, Türkiye’de geçerli olan kurumlar vergisine tabidir. Şirket’in cari dönem faaliyet sonuçlarına ilişkin tahmini vergi yükümlülükleri için ekli mali tablolarda gerekli karşılıklar ayrılmıştır.
Vergiye tabi kurum kazancı üzerinden tahakkuk ettirilecek kurumlar vergisi, ticari kazancın tespitinde gider yazılan ve vergi matrahından indirilemeyen giderlerin eklenmesi ve ticari kazançtan yurtiçinde yerleşik şirketlerden alınan temettüler, vergiye tabi olmayan gelirler ve kullanılan yatırım indirimleri düşüldükten sonra kalan matrah üzerinden hesaplanmaktadır.
Geçerli olan kurumlar vergisi oranları:
• 2004 yılı: %33 (Resmi Gazete’nin 2 Ocak 2004 tarihli sayısında yayınlanan 5035 sayılı kanun ile kurumlar vergisi oranı %30 dan %33’e yükseltilmiştir).
• 2005 yılı: %30
Türkiye’de Geçiçi Vergi, üçer aylık dönemler itibariyle hesaplanmakta ve tahakkuk ettirilmektedir. Geçici kurumlar vergisi oranı 2004 yılında %33 olarak uygulanmıştır. 2005 yılı kurum kazançlarının geçici vergi dönemleri itibariyle vergilendirilmesi aşamasında kurum kazançları üzerinden %30 oranında geçici vergi hesaplanmaktadır.
Zararlar, gelecek yıllarda oluşacak vergilendirilebilir kardan düşülmek üzere, maksimum 5 yıl taşınabilir. Ancak oluşan zararlar geriye dönük olarak, önceki yıllarda oluşan karlardan düşülemez.
25 23 VERGİ (Devam)
Kurumlar Vergisi (Devam)
Türkiye’de vergi değerlendirmesiyle ilgili kesin ve kati bir mutabakatlaşma prosedürü bulunmamaktadır. Şirketler ilgili yılın hesap kapama dönemini takip eden yılın 15 Nisan tarihine kadar vergi beyannamelerini hazırlamaktadır. Vergi Dairesi tarafından bu beyannameler ve buna baz olan muhasebe kayıtları 5 yıl içerisinde incelenerek değiştirilebilirler.
Gelir Vergisi Stopajı:
Kurumlar vergisine ek olarak, dağıtılması durumunda kar payı elde eden ve bu kar paylarını kurum kazancına dahil ederek beyan eden tam mükellef kurumlara ve yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubelerine dağıtılanlar hariç olmak üzere kar payları üzerinden ayrıca Gelir Vergisi stopajı ve fon payı hesaplanması gerekmektedir. Gelir Vergisi stopajı 24 Nisan 2003 tarihinden itibaren tüm şirketlerde %10 olarak ilan edilmiştir. Dağıtılmayıp sermayeye ilave edilen kar payları Gelir Vergisi stopajına tabi değildir.
2002 ve öncesinde kurumlar vergisinden istisna edilen bazı kazançlar üzerinden dağıtıma bağlı olmaksızın yapılan istisna kazanç stopajı genel olarak kaldırılmıştır. Ancak, 24 Nisan 2003 tarihinden önce alınmış yatırım teşvik belgelerine istinaden yararlanılan yatırım indirimi tutarı üzerinden hala %19,8 vergi tevkifatı yapılması gerekmektedir. Şirket karları indirim istisnasına konu olabilecek tutara ulaşıncaya dek, bu indirimden yararlanılabilir. Şirketlerin kar etmemesi ya da zararda olması durumunda bu indirim hakkı sonraki yıllarda elde edilecek karlar üzerinden hesaplanacak vergiden düşülmek üzere sonraki yıllara taşınabilir. Bu durumda sonraki yıla taşınan yatırım indirimi tutarı önceki yılın TEFE oranında artırılır.
Ertelenmiş Vergi:
Şirket vergiye esas yasal mali tabloları ile UFRS’ye göre hazırlanmış mali tabloları arasındaki farklılıklardan kaynaklanan geçici zamanlama farkları için ertelenmiş vergi aktifini ve yükümlülüğünü muhasebeleştirmektedir. Söz konusu farklılıklar, genellikle bazı gelir ve gider kalemlerinin vergiye esas tutarları ile UFRS’ye göre hesaplanan tutarların mali tablolarda farklı dönemlerde yer almasından kaynaklanmaktadır. Ertelenmiş vergi oranı % 30’dur.
23 VERGİ (Devam)
26
Geçici Zamanlama Farkları: Ertelenmiş Vergi (Yükümlülüğü)/Aktifi
30 Eylül 2005 31 Aralık 2004
Şüpheli banka alacağı karşılığı 246 294
Şüpheli alacaklar karşılığı 907.746 443.787
Stoklarda yapılan değişiklik (342.873) 9.283.227
Finansal duran varlıklar değer kazancı (821.560) (1.580.302) Diğer kısa vadeli varlıklarda yapılan değişiklik - 64.924 Kısa vadeli finansal kiralama borcu 48.641.682 50.979.466 Gelecek aylara ait gelir ve giderler 466.011 309.277
Gider tahakkukları 10.345.376 13.979.005
Bilet satış avans karşılığı (20.189.732) (19.142.655)
Ertelenmiş gelir 1.881.224 1.972.208
Uzun vadeli varlıklara yapılan düzeltme kaydı - (660.878)
Sabit kıymetler (412.284.629) (453.039.486)
Uzun vadeli finansal kiralama borcu 242.179.550 306.000.929
Kıdem tazminatı karşılığı 33.977.288 31.879.559
Hibe kredilere yapılan değişiklik 346.880 764.011
Alacak reeskontu 772.994 108.709
Borç reeskontu (1.174.213) (21.296)
Kullanılmamış yatırım indirimi - 3.945.070
Devreden mali zarar - 5.206.833
Ertelenmiş vergi yükümlülüğü (95.294.011) (49.507.318) Ertelenmiş vergi yükümlülüğü hareketi aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 30 Eylül 2004
Geçici zamanlama farklarından kaynaklanan net
ertelenmiş vergi gideri 48.809.269 13.133.237 Efektif vergi oranındaki değişimden kaynaklanan net
ertelenmiş vergi gideri - 4.895.937
Net ertelenmiş vergi gideri 48.809.269 18.029.174 Ertelenmiş vergi yükümlülüğünden doğan parasal
kazanç (3.022.576) (3.983.276)
Ertelenmiş vergideki net değişim 45.786.693 14.045.898
23 VERGİ (Devam)
27
Tahmin edilen vergi gideri ile mali tablolardaki vergi giderinin mutabakatı aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 30 Eylül 2004
Vergi öncesi kar 147.851.430 213.666.249
Beklenen vergi gideri (2005:%30, 2004:%33) 44.355.429 70.509.863
Mutabakat kalemleri:
Kanunen kabul edilmeyen giderler 7.705.136 8.689.105 Vergiye tabi olmayan kazançlar (71.126.977) (1.559.401) Vergiden indirilemeyen parasal kayıp 99.266.330 (944.318) Efektif vergi oranındaki değişimden kaynaklanan net
ertelenmiş vergi gideri - 4.843.150
Yatırım indiriminin vergi etkisi (7.629.813) (2.153.171)
Devreden mali zarar (4.888.940)
-Gerçekleşen vergi gideri 67.671.165 79.385.228 24 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
Türkiye’de mevcut iş kanunları çerçevesinde, Şirket çalışanları iş akitleri sebepsiz yere sona erdiğinde veya 25 yıllık hizmetlerini tamamlayarak (kadınlar için 20 yıl) emekli olduklarında veya askerlik görevi için çağrıldıklarında toplu para almaya hak kazanırlar. Ödenecek miktar tamamlanan her hizmet yılı için bir brüt maaştır. Brüt maaş iş akdinin bittiği tarihteki brüt maaş olup ancak 30 Eylül 2005 tarihi itibariyle üst limit 1.727 YTL’dir. (31 Aralık 2004: 1.575 YTL).
Emeklilik öncesi gerekli olan çalışma süresi 1999’da yürürlüğe giren yeni yasaya dayanan değişken bir skalaya göre artmaktadır.
Yukarıda belirtilen bu sistem fonlanmayan tanımlanmış emeklilik ikramiyesi olarak sınıflanabilir.
Finansal tablolardaki karşılık, kazanılmış emeklilik ikramiyelerinin tahmini bugünkü değerlerini yansıtmaktadır.
Gelir tablosunda kayda alınan kıdem tazminatı yükümlülüğü aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 30 Eylül 2004 Cari hizmet maliyetleri 15.330.828 19.811.060
Faiz maliyeti 4.081.802 4.237.773
19.412.630 24.048.833
24 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI (Devam)
28
Bilançoda kayda alınan kıdem tazminatı yükümlülüğündeki değişim aşağıdaki gibidir:
30 Eylül 2005 31 Aralık 2004 Dönem başı ayrılmış karşılık 106.265.192 95.350.000
Cari dönem gideri 19.412.630 20.667.709
Ödemeler (5.932.382) (6.748.775)
Enflasyon düzeltme etkisi (6.487.815) (3.003.742) Dönem sonu itibari ile ayrılan karşılık 113.257.625 106.265.192 Ödenecek yükümlülüğün ve ilgili limitin gelecekteki artış etkileri düşünülerek, tahmini kazanılmış kıdem tazminatı yükümlülüğü yıllık yaklaşık %5,45 (31 Aralık 2004: %5,45) oranında iskonto edilmiştir.
25 SERMAYE
Şirket’in sermaye yapısı aşağıdaki gibidir:
Grup % 30 Eylül 2005 % 31 Aralık 2004 T.C. Başbakanlık
Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı (*) A, C 75,18(**) 131.565.696 75,17 131.538.948 Diğer A 24,82(**) 43.434.304 24,83 43.461.052 Nominal sermaye (Tarihi) 175.000.000 175.000.000
Endeksleme etkisi 1.863.460.208 1.863.460.208
Endekslenmiş sermaye 2.038.460.208 2.038.460.208 (*) Özel şahıslara ait 1.644 adet hisse THY 1984 yılında özelleştirme programına alındığı sırada dikkate alınmamıştır. Bilahare, THY’nin Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarihli kararıyla onaylanan ana sözleşmesi gereği söz konusu hisseler T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı adına kaydedilmiştir.
(**) Şirket’in 1, 2 ve 3 Aralık 2004 tarihlerinde kesinleştirdiği 2. halka arz çerçevesinde taksitli ödeme seçeneğinden yararlanan yatırımcılardan son taksit olan 5. taksit ödemesi bittikten sonra taksitlerini yatırmayanlara ait 26.748 YTL nominal değerli hisse senetleri İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın hesabına aktarılmıştır.
30 Eylül 2005 tarihi itibariyle Şirket’in çıkarılmış ve ödenmiş sermayesi her biri 0.1 Ykr nominal değerli 174.999.999.999 adet A grubu hisse ve 1 adet C grubu hisseden oluşmaktadır. Bu hisseler nama yazılıdır. C grubu hisse ÖİB’ye ait 0.1 Ykr nominal değerli özel hisseler olup aşağıda belirtilen imtiyazlara sahiptir:
Ana Sözleşme Madde 7: Nama yazılı hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onayı ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunması şarttır.
Ana Sözleşme Madde 10: Yönetim Kurulu 7 üyeden oluşur, 7 üyeden birinin (C) grubu hissedarın göstereceği adaydan seçilmesi zorunludur.
25 SERMAYE (Devam)
Ana Sözleşme Madde 14: Aşağıdaki konularda Yönetim Kurulu’nun alacağı kararların geçerliliği C grubu hisseyi temsilen seçilen üyenin olumlu oy kullanmasına bağlıdır:
29
a) Ana Sözleşmenin 3.1. maddesinde belirtilen Şirket misyonunu açıkça olumsuz etkileyecek kararların alınması,
b) Genel kurula ana sözleşme değişikliği önerilmesi, c) Sermaye artırılması,
d) Nama yazılı hisselerin devrinin onaylanması ve devrin pay defterine işlenmesi,
e) Şirket’in Sermaye Piyasası Kurulu’na sunduğu son yıllık bilançosunda yer alan aktif toplamının beher sözleşme bazında %5’ini geçen ve Şirket’i doğrudan veya dolaylı olarak bağlayan her türlü işlem yapması, taahhüt altına sokacak her türlü kararın alınması (şöyle ki kamu payının Şirket sermayesindeki payı %20’nin altına düştüğünde bu bent hükmü kendiliğinden ortadan kalkacaktır),
f) Şirket’in başka şirketlerle birleşmesi, feshi veya tasfiyesi,
g) Münhasıran pazar şartları dahilinde veya diğer kaynaklarla operasyon giderini dahi karşılayamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçuş hattının kaldırılması veya sefer sayısının belirgin bir şekilde azaltılmasına ilişkin kararların alınması,
Ana Sözleşme Geçici Madde 1: A Grubu hissedarlar tarafından gösterilecek adaylar arasından yapılacak seçimlerle ilgili Şirket yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu üyeleri, denetçileri ve genel müdürü Şirket sermayesindeki kamu payı %50’nin altına düşünceye kadar kanunda (4046 sayılı Kanun) öngörülen şartları haiz olmak kaydıyla, ÖİB’nin teklifi ve Başbakanın veya yetkili Bakanın onayı ile atanır. Ancak, kamu dışı üyeliği temsil eden üyeler için Türk Ticaret Kanunu’nun 315. maddesi uygulanır.
26 YABANCI PARA POZİSYONU
Yabancı para riski herhangi bir finansal aracın değerinin döviz kurundaki değişikliğe bağlı olarak değişmesinden doğan risktir. Şirket yabancı para bazlı borçlarından dolayı yabancı para riski taşımaktadır. 30 Eylül 2005 tarihi itibariyle, Şirket, yabancı para kur dalgalanma etkilerinden korunmak amacıyla herhangi bir türev finansal araç kullanmamıştır. Söz konusu riski oluşturan temel yabancı para birimleri ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini’dir.
30 Eylül 2005 ve 31 Aralık 2004 tarihleri itibariyle, Şirket’in yabancı para pozisyonunun YTL karşılığı aşağıdaki gibidir. Yabancı para bazlı varlıklar
Nakit ve nakit benzeri kalemler 8.516.014 271.982.431 3.330.511 37.521.349 321.350.305 Ticari alacaklar (net) 36.889.709 41.663.167 6.420.895 50.802.861 135.776.632 İlişkili kuruluşlardan kısa vadeli alacaklar
(net) 353.460 73.048 - - 426.508
Diğer kısa vadeli alacaklar ve varlıklar 15.945.120 3.021.539 240.619 361.135 19.568.413 Stoklar-verilen sipariş avansları 3.407.536 155.758 154.608 9.160 3.727.062 Diğer uzun vadeli alacaklar ve varlıklar 10.821.138 454.953 71.104 343.335 11.690.530
Maddi duran varlıklar avansı 6.356.081 6.356.081
Uçaklara ilişkin verilen avanslar 675.351.151 - - - 675.351.151 757.640.209 317.350.896 10.217.737 89.037.840 1.174.246.682
26 YABANCI PARA POZİSYONU (Devam)
Yabancı para bazlı borçlar ABD Doları Euro İngiliz
Sterlini Diğer
Kurlar Toplam
30
Bankaya borçlar (net) 362.514.157 - - - 362.514.157
Kısa vadeli finansal kiralama borçları 214.000.633 - - - 214.000.633 Ticari borçlar (kısa vadeli) (net) 60.825.325 51.135.506 3.864.324 31.690.977 147.516.132
İlişkili kuruluşlara borçlar 320.154 50.765 3.028 - 373.947
Diğer kısa vadeli borçlar 2.014.729 1.557.333 91.763 106.871 3.770.696 Alınan depozito ve teminatlar 1.366.735 1.943.148 59.206 561.004 3.930.093 Diğer gider tahakkukları 24.636.337 3.083.574 1.205.217 1.544.618 30.469.746
Yolcu uçuş yükümlülüğü 56.291.094 - - - 56.291.094
Uzun vadeli finansal kiralama borçları 807.265.167 - - - 807.265.167
Hibe krediler (net) 1.156.267 1.156.267
Alınan depozito ve teminatlar (uzun vade) 423.849 5.792.712 520.083 1.420.531 8.157.175 1.530.814.447 63.563.038 5.743.621 35.324.001 1.635.445.107 Net yabancı para pozisyonu(*) (773.174.238) 253.787.858 4.474.116 53.713.839 (461.198.425)
(*)Şirket parasal varlıkları ve borçları üzerinden açık pozisyonda görülmesine rağmen, aktiflerinde duran uçaklar ve yedek motorlarını Not 3.5’te açıklandığı üzere ABD Doları satın alma değeri ya da ABD Doları bazlı net satış fiyatı esasına göre değerlemektedir.
Bu çerçevede, Şirket yönetimi varlık ve borçlarının döviz kurlarına karşı hassasiyetinin değerlendirilmesinde ilişikteki mali tablolarda ABD Doları cinsinden ifade edilen maddi duran varlıkların da dikkate alınması gerektiğini düşünmektedir. 30 Eylül 2005 tarihi itibariyle ilişikteki finansal tablolarda, bu varlıklar ABD Doları satın alma değerine veya ABD Doları bazlı net satış fiyatına göre hesaplanmış net defter değeri üzerinden 1.463.146.807 YTL (31 Aralık 2004:
1.602.192.026 YTL) olarak gösterilmiştir.
31 Aralık 2004 ABD Doları Euro İngiliz
Sterlini Diğer
Kurlar Toplam Yabancı para bazlı varlıklar
Nakit ve nakit benzeri kalemler 42.977.732 189.895.780 2.468.517 30.150.109 265.492.138 Ticari alacaklar (net) 37.830.907 35.044.307 5.774.478 41.154.557 119.804.249 İlişkili kuruluşlardan kısa vadeli alacaklar 508.699 331.660 - - 840.359 Diğer kısa vadeli alacaklar ve varlıklar 19.674.585 2.092.007 461.721 2.124.979 24.353.292 Uçaklara ilişkin verilen avanslar 422.720.206 - - - 422.720.206 Diger uzun vadeli alacaklar ve varlıklar 12.646.959 565.982 82.458 885.508 14.180.907 536.359.088 227.929.736 8.787.174 74.315.153 847.391.151
Yabancı para bazlı borçlar ABD Doları Euro
İngiliz Sterlini
Diğer
Kurlar Toplam Kısa vadeli finansal kiralama borçları 215.893.206 - - - 215.893.206 Ticari borçlar 86.223.036 51.867.973 5.096.091 23.108.146 166.295.246
İlişkili kuruluşlara borçlar 230.001 1.350 - - 231.351
Diğer kısa ve uzun vadeli borçlar 587.338 538.807 106.128 80.887 1.313.160 Alınan depozito ve teminatlar 29.317.664 8.940.185 731.696 1.985.457 40.975.002 Diğer gider tahakkukları 18.167.103 2.979.588 2.885.002 1.735.327 25.767.020 Uzun vadeli finansal kiralama borçları 1.020.003.095 - - - 1.020.003.095
Hibe krediler (net) 2.546.704 - - - 2.546.704
1.372.968.147 64.327.903 8.818.917 26.909.817 1.473.024.784 Net yabancı para pozisyonu (*) (836.609.059) 163.601.833 (31.743) 47.405.336 (625.633.633)
31 27 ŞARTA BAĞLI OLAYLAR
a) Verilen Teminatlar:
30 Eylül 2005 tarihi itibariyle verilen teminat mektupları tutarı 37.898.648 YTL’dir (31 Aralık 2004: 36.258.662YTL).
b) Alım Taahhütleri:
Şirket, 2005-2008 yılları arasında teslim alınmak üzere 51 adet uçak için anlaşmalar imzalamıştır.
Uçak üreticisi firmalarca yapılacak indirimler öncesi liste fiyatlarına göre, uçak alımlarının toplam bedeli yaklaşık olarak 4.1 Milyar ABD Doları’dır. Şirket, söz konusu alımlarla ilgili olarak bu firmalara 30 Eylül 2005 tarihi itibariyle 497 Milyon ABD Doları avans ödemesi yapmıştır.
c) Referans Mektubu:
30 Eylül 2005 31 Aralık 2004 Sun Express’e verilen referans mektubu 2.900.000 ABD Doları 2.900.000 ABD Doları
2.556.459 Euro 2.556.459 Euro d) THY’nin iskonto edilmiş kıdem tazminatı yükümlülüğü 113.257.625 YTL’dir. 30 Eylül 2005 tarihi itibariyle THY’nin tüm çalışanlarını işten çıkarması durumunda ödeyeceği miktar ise yaklaşık olarak 180 milyon YTL’dir.