Yukarıda belirtilen 100’lerce ha’dan başlayarak 1000’lerce ha’a ulaşan titrek kavak sahaların dışında arazi çalışmaları sırasında titrek kavağın fertler ve küçük topluluklar halinde görülüğü sahalar coğrafi bölgelere göre aşağıda belirtilmiştir. Akdeniz Bölgesi
Toros dağlarında fertler ve küçük topluluklar halinde titrek kavaklara Hadim ve Taşkent dolaylarında sedir, karaçam ormanları içinde ve kenarlarında rastlanılmaktadır. Burada titrek kavak; şist (Hadim), kireçtaşı, serpantin ve kireçtaşı bloklarının bulunduğu yamaç deposu (Taşkent) üzerinde görülmektedir (Foto 77-78). Ayrıca Denizli Orman Bölge Müdürlüğü Çameli Orman İşletme Müdürlüğü sahasının güneyinde Göktepe dolaylarında karaçam ormanları içerisinde tahrip edilen alanda titrek kavaklar tespit edilmiştir. Amanos dağları kuzeyinde de titrek kavakların olduğu bildirilmektedir.
27 İçbatı Anadolu
Ege Bölgesi ile Güney Marmara Bölümünü kapsamına alan sahada titrek kavak- lara başta Kavaklıdere (Muğla) olmak üzere, Manisa-Gördes, Simav-Balya ve Sırdırgı-
Simav arasında görülür (Foto 79-82). Kapıdağı Yarımadası’nın kuzeye bakan
yamacında üstte karaçam ve altta kayın-meşe-gürgen ormanları içerisinde yer yer küçük topluluklar halindedir. Murat Dağı (Uşak)’ndaki titrek kavaklar, kuzeye bakan yamaçta kayın ormanları içerisinde görülür (Foto 83).
Denizli Orman Bölge Müdürlüğü sahasında yer alan Yukarı Büyük Menderes
havzasında Çivril-Işıklı gölü kuzeyinde Akdağ’ın kuzey yamacında titrek kavak
topluluğuna 1500-1600 m dolayında karaçam ormanlarının tahrip edildiği alanda rastlanılmıştır. Burada ana materyal, gnays, mikaşist ve kuvarsitli şistlerden ibarettir. Bu sahanın diğer bir özelliği, birkaç yıl arabanın geçmediği yolları laden (Cistus laurifolius) kaplamış durumda olmasıdır. Burası, ladenlerin ülkemizde en yaygın olduğu sahaların başında gelmektedir.
Denizli Orman Bölge Müdürlüğü’ndeki ikinci saha, Çameli Orman İşletme
Müdürlüğü’nün güneyindeki Toros dağlarının kuzeye bakan yamacında kalkşist, ofiyolitler üzerinde orman sınırının üst kesimine doğru titrek kavak+karaçam topluluğu yer almaktadır.
Muğla Orman Bölge Müdürlüğü Kavaklıdere’deki titrek kavak toplulukları,
Kavaklıdere kasabasının hemen yakınından başlayarak kuzeye doğru geniş bir yayılma alanı gösterir. Buradaki titrek kavaklar, Menderes masifi mikaşist ve gnaysları üzerinde kızılçam-karaçam geçiş kuşağında yer alır. Burada menderes masifi şistleri üzerinde titrek kavak gençliği ile titrek kavak meşcereleri ve titrek kavak+karaçam meşcereleri yaygındır (Foto 71, 72).
Batı Anadolu’da titrek kavakların yoğun olduğu yerlerden biri de, Demirci
Orman İşletme Müdürlüğü sahasının 30 km kadar kuzeydoğusunda Simav depresyonuna doğru Karadeniz etkilerinin sokulduğu Yünek Deresi Mevkii’dir. Ana materyalin gnays ve verimli karaçamların yer aldığı mevkide vadi kenarında boyu 20 m’ye, çapı 30 cm’ye kadar ulaşan titrek kavak fertleri bulunur; yol boyunca gnayslar üzerine gelen titrek kavak gençlikleri ile küçük topluluklarına rastlanılır (Foto 79).
Gördes Orman İşletme Müdürlüğü sahasında Güneşli kasabasının kuzeyinde karaçam ormanları içerisinde 1400 m dolaylarında Evciler ve Kabsaklar köyleri arasında yol boyunca görülmeye başlayan titrek kavaklar, Kabsaklar-Gökcesu deresi mevkiinde yol içlerinde ve hatta karaçam tensil sahasının (42 ve 25 nolu bölmeler) kenarlarına kadar sokulmakta ve yer yer orman içinde topluluklar halinde bulunmaktadır (Foto 81, 82).
Gördes dolaylarında tensil sahasına ve yol içlerine kadar ilerlemesi, titrek kavakların üstün bir yayılma yeteneğine sahip olduğunu gösterir.
Kazdağları, titrek kavağın yayılış gösterdiği alanlar arasındadır. Burada Mehmet Alan köyünden kuzeye doğru Yayla tepe civarında, Altıparmak-Beypınarı arasında
yol boyunca ve Sezak Tepe’nin kuzey yakacında gnays, silisli şist, kuvarsit şistler- den oluşan ana materyal ve karaçam ormanları arasında kalın ve boylu fertlerin
yer aldığı titrek kavaklar gözden kaçmamaktadır. Dalaksuyu mevkiinde kayın ve
göknar ormanları arasında titrek kavaklar bulunur (Foto 83, 111).
Batı Anadolu’nun kapsamına aldığımız Kapıdağı Yarımadası’nın özellikle kuzeye bakan yamacında geniş ve iğne yapraklı ormanlar arasına, özellikle yol boylarında ve vadi kenarlarında titrek kavaklara rastlanılır.
Uludağ’da özellikle göknar toplulukları dâhilindeki kuzey yamaçlar da titrek kavaklar görülür.
İç Anadolu
Afyon-Antalya yolu üzerinde Sinanpaşa kasabasının güneybatısında meşe
orman sahasında kuzeybatıya doğru karaçamların yer aldığı alanlarda neojen killi kireçtaşı ve marnları üzerinde 1600 m’den sonra titrek kavaklar görülür. Ayrıca, Afyon’un 8-10 km kadar güneydoğusunda andezit ve andezit tüfleri üzerinde meşe toplulukları arasına sokulmakta olan titrek kavaklarla karşılaşılır.
İç Anadolu Bozkır bölümü dışında yer yer fertler halinde titrek kavaklara rastlanılır. Örneğin Yozgat-Ankara arasında yol kenarlarında özellikle yoldan sızan suların biriktiği hendekler ve vadi içlerinde titrek kavaklara rastlanılır (Foto 31). Titrek kavakların en yaygın olduğu yer, Akdağlar (Akdağmadeni)’dır; burada titrek kavaklar, metamorfik araziyi oluşturan kuvarsit, kuvarsitli şist, gnays, mikaşistler üzerindeki sarıçam ormanı içerisinde yer yer geniş topluluklar halinde bulunur (Foto 27-29).
Yozgat Çamlığı’nda da karaçamların içerisinde fertler halinde titrek kavak yer almaktadır.
Karadeniz Bölgesi
Bu bölge, Trakya’nın kuzeyinde Istranca dağlarından başlayarak doğuda Gürcistan sınırına kadar Karadeniz kıyı dağları ve kıyı dağları ardındaki bölgeleri kapsar. Karadeniz kıyı bölgesinde titrek kavaklara; nemli ılıman geniş yapraklı (kayın, meşe, gürgen, ıhlamur, kestane vb.), nemli soğuk iğne yapraklı (sarıçam, göknar, ladin) orman kuşaklarında nadiren küçük topluluklar ve fertler halinde rastlanılır.
Örneğin Ardanuç Orman İşletme Müdürlüğü’nün özellikle Peynirli Orman İşletme
Şefliği’ndeki gür sarıçam, göknar ve ladinden oluşan ormanlar arasında da titrek kavaklar bulunur (Foto 95, 96).
Karadeniz Bölgesi’nde arazi gezileri sırasında titrek kavak topluluklarına rastla- nılan başlıca yerler ve özellikleri batıdan doğuya doğru şöyledir:
29 Trakya Yıldız (Istranca) Dağları
Güneyde Ergene Havzası’ndan kuzeyde Yıldız (Istranca) dağlarına doğru neojen depoları ve flişler üzerinde yer yer titrek kavağın yaygınlaştığı görülür. Bu dağın özellikle Demirköy dolaylarında meşe ve kayın ormanları içerisinde, yol kenarla- rındaki boşluklarda fertler ve küçük topluluklar halinde titrek kavaklara rastlanılır. Buradaki istihsal alanlarında titrek kavak tomruk ve sterleri bulunur. Granit kayası üzerinde titrek kavaklar da yetişir. Titrek kavakların en yaygın olduğu yer; Demir- köy Orman İşletme Müdürlüğü, Demirköy Orman İşletme Şefliği 2016 yılı bakım bölmelerinden olan ve dikili üretime verilen 20 nolu bölmedeki KnMGncd3 meşcere tipi içerisinde bulunur (Foto 84-87).
Orman İşletme şefi Aslan Akarsu’yun yaptığı ölçümlerde öz çürüklüğü hariç 105 yaşındaki titrek kavağın 1,30 m'deki çapının 80 cm olduğu tespit etmiştir (Foto 3).
Geyve Dolayları
Titrek kavaklar; Geyve civarında, özellikle Sakarya vadisinin doğu kesiminde Dedeeğri Mahallesi dolaylarında hem vadi yamaçlarında hem de yangın geçiren alanlarda özellikle flişler üzerinde kayın, göknarlar arasında yer almaktadır. Burada vadi yamacındaki yol boyunda 500-600 m yükseklikte 25 m boy ve 50 cm çapa ulaşan titrek kavak fertleri görülmektedir (Foto 88, 89).
Karadeniz Kıyı Kuşağı ve Karadeniz Ardı Bölümler
Batıda Bartın, doğuda Trabzon arasında özellikle Küre dağları, titrek kavağın yaygın olduğu sahalar arasındadır. Burada hemen hemen her yerde titrek kavak ormanın içerisinde fertler ile büyük küçük topluluklar halinde görülmektedir. Karadeniz kıyı kuşağındaki geniş yapraklı nemli-ılıman ormanlar içerisinde, yol kenarlarında fertler halinde titrek kavaklar bulunmaktadır. Bilhassa Azdavay çevresinde sarıçam ormanları içerisinde ve kısmen de göknar ormanlarında geniş alanlara yayılan titrek kavak toplulukları yer almaktadır (Foto 98, 104).
Ülkemizde tür çeşitliliğinin en zengin olduğu sahalar arasında yer alan Batı Karadeniz Yenice ormanlarında, özellikle dere kenarlarında boyları 20 m’yi aşan titrek kavaklara rastlanılmaktadır (Foto 101).
Kastamonu-Tosya yolu üzerinde yol kenarındaki boşluklarda karaçam saha- sında neojen kumtaşı, kireçtaşı ardalanmasından oluşan sahalarda titrek kavak toplulukları görülmektedir. Burada Tosya’dan Ilgaz dağlarına doğru yüksek kesim- lerde titrek kavaklar, göknarların içerisine kadar girmektedir (Foto 100).
Titrek kavakların yayıldığı diğer sahalar, Karabük-Kızılcahamam arası ve özellikle Kirmir çayı havzasıdır. Kızılcahamam Soğuksu milli park sahası, Kızılcahamam-Çeltikçi, Kızılçam-Işık dağı arasında yol yarmalarından başlayarak yamaçlar boyunca volkanik tüfler, andezitler, aglomeralar üzerinde meşe ve karaçam ile meşe+kara-çam karışık ormanlarında yer yer kümeler, nadiren fertler
halinde titrek kavaklara rastlanılır (Foto 90-94). Burada görülen en önemli husus titrek kavakların yumuşak olan yamaç depoları, ayrışmış ana materyaller üzerinde yaygın olarak görülmesi, kök sürgünüyle gelişmesi için olumlu şartlar göster- mesidir. Hatta buralarda ağaç örtüsünden yoksun çıplaklaşmış yamaçlar üzerinde görülmesi, titrek kavakların yayılış kudretinin üstünlüğünde aranmalıdır.
Buraya kadar yapılan çalışmalarda titrek kavakların İç Anadolu yarıkurak bozkır vejetasyonunun dışında nemlilik oranın nispeten arttığı Erciyes Dağı ve Sivas doğusunda titrek kavakların yangın geçiren sahalar (Geyve’de olduğu gibi) ve tahrip edilen ve traşlama kesim yapılan yerlere öncü tür olarak geldiği saptan- mıştır. Öte yanda titrek kavak, nemli Karadeniz kıyı kuşağı dışında yarınemli soğuk sahalarda yer almaktadır.
31
Bölüm: III
TİTREK KAVAĞIN GENEL EKOLOJİK ÖZELLİKLERİ
Titrek kavağın yayılış alanını etkileyen ekolojik özelliklerini; iklim, topografya (bakı, yükselti, dağların uzanış doğrultusu), ana materyal, toprak, vejetasyon bileşimi ve özellikle insan faktörü belirlemektedir.