Devletlerin Yapıları

BÖLÜM 2: MİLLİ KİMLİK ve ULUSAL AZINLIKLAR: W.

KYMLİCKA ve J. HABERMAS YAKLAŞIMLARI

2.1 Devletin Geleceği ve Çok Kültürlülük

Bugün dünyada birçok bağımsız devlet, etnik grup ve dil grubu vardır. Günümüzde çoğu ülke kendi içinde kültürel bakımdan çeşitlilik göstermektedir. Çok az ülkede yurttaşların aynı dili konuştukları ve aynı etnik kökene sahip oldukları söylenebilir. Bu çeşitlilik önemli ve potansiyel olarak ayrılıkçı bir dizi sorunu beraberinde getirmektedir. Azınlıklar ve çoğunluklar, dil hakları, bölgesel özerklik, siyasi temsil, müfredat değişikliği, toprak iddiaları, göç ve vatandaşlığa kabul politikası gibi meselelerde, hatta ulusal marş ya da resmi tatiller gibi ulusal sembollerde giderek daha sık karşı karşıya gelmektedir (Kymlicka, 1998: 23).

Çok kültürlü toplumların yaşadıkları bu sıkıntılar ve bu sıkıntıların devletlerin geleceğine nasıl etki ettiklerini öncelikle devletlerin yapılarına, politika oluşturmaları üzerinde etkili olan sistem ve teorilere, ulus devlet anlayışlarına ve son olarak küresel gelişmeler ve devlet düzeyinde insan hakları şeklinde incelenecektir.

2.2 Devletlerin Yapıları

Devletler geleceklerini tayin ederken en önemli etken devletlerin yapılarıdır. Çok kültürlü devletlerde toplum ortak bir kimliğe sahip olabileceği gibi, çoğulcu toplumlar da söz konusu olabilmektedir. Bu toplumları genelde kültürel çoğunluk bir arada tutarken, bu toplumlar içinde etnik ve ulusal gruplar, kolektif hak grupları da görülebilmektedir.

2.2.1 Toplumların (Devletlerin) Yapıları ve Değerleri

Dünya genelinde birçok devlet içinde farklı yapıdan, kültürden insanlar barındırmaktadır. Bu çoğulcu toplumların oluşmasında iki ana neden söz konusudur. Bunlardan birincisi toprak işgalleri ikincisi ise göçlerdir. Bu devletlerin yapıları ve değerleri işgaller sonucu var olan toplumun değerlerinden de faydalanarak yeni yapılar, değerler ortaya çıkmıştır. Göçlerde ise göç eden toplumların kendi değerleri minimum derecede korunmuş, daha çok asimile edilmek istenmişlerdir.

22

Çoğulcu toplumların oluşumları, yapıları ve değerleri kültürel çoğunluk kısmında detaylı olarak incelenecektir.

2.2.2. Kültürel Çoğunluk

Çok kültürlü ulusların birincil kaynağı birçok ulusun bir arada yaşadığı devletlerdir. Kymlicka, “ulus, belirli bir toprak parçası ya da yurtta yaşayan, ayrı bir ortak dili ve kültürü olan, az ya da çok kurumsal olarak olgunlaşmış, tarihsel bir cemaat anlamına gelir” ifadesi ile ulusu tanımlamıştır (Kymlicka,1998: 35). Çok uluslu devletler bir işgal ile zorunlu olarak oluşabileceği gibi, ulusların ortak çıkarlarını gözeterek karşılıklı anlaşmalarla federe olmaya gönüllü de olabilmektedirler. Günümüzde özellikle batı toplumlarında çok uluslu devletlere rastlamak mümkündür. Bunun örnek olarak ise Amerika Birleşik Devletleri gösterilebilir.

Amerika Birleşik Devleri’nde Kızılderililer, Porto Rikolular, Meksika kökenliler, Hawaii yerlileri, Guamlı Chamorrolar ve diğer Pasifik adalarının yerlileri olmak üzere, çok sayıda ulusal azınlık vardır. Bu grupların hepsi, istila ya da sömürgeleştirme yoluyla, istemeden ABD çatısı altına girmişlerdir. Farklı bir güçler dengesi olsaydı, bu gruplar kendi egemen yönetimlerini korur ya da oluşturabilirlerdi. Nitekim bağımsızlık sözleri Porto Riko ya da çeşitli Kızılderili kabilelerde yer yer duyulmaktadır. Bu grupların tarihsel tercihleri ABD’yi terk etmek değil, içinde kalarak özerk olmak olmuştur (Kymlicka, 1998: 35).

Amerika Birleşik Devletleri örneğinden de anlaşılacağı üzere çok toplumlu devletler içinde farklı dil, din ve ırkların bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Dolayısı ile bu toplumlarda ortak dil, ortak kültür sorunu ortaya çıkabilmektedir. Azınlık olan toplumlar kendi aralarında dillerini özgürce konuşabilirken, ülke genelinde var olan ortak dili de konuşmak zorundadırlar. Çünkü devlet politikası gereği bu toplumlar kendi içlerinde her ne kadar özgür bırakılsalar da devlet ile olan resmi işlerinde devletin ortak dili zorunlu tutulmuştur. Ne kadar özgürlükçü gibi görünseler de zamanla bu uluslar asimile edilerek, kendi öz kültürlerinden koparak yeni oluşmakta olan Amerika Birleşik Devletlerinin değerlerini benimseye başlamışlardır (Kymlicka, 1998: 36)

Çok kültürlü ulusların ikincil kaynağı ise göçlerdir. Büyük devletler bir ulustan büyük bir kesimi göçmen olarak ülkelerine alır ve minimum derecede de olsa kendi öz kültürlerini korumalarına izin vermeleri halinde çok kültürlü toplum olmaya

23

başlamışlardır. Kymlicka’ya göre 1970’lere kadar göç eden toplumlar büyük baskı altında kalıp, asimile edilirken bu tarihten sonra dünya genelinde göç eden toplumlar daha anlayışlı, hoş görülü karşılanmış, çoğulcu bir toplum oluşumu benimsenmiştir. Çok toplumlu devletlerde göçmenler ile azınlıkları birbirinden ayırmak gerekmektedir. Çünkü göçmenler ulus değillerdir. Göçmenlerin kültürleri bulundukları aile içinden gelmekle beraber, geldikleri toplumda baskın kültürün içinde etkin bir hayat sürecekleri için göçmenlerin bu kültüre uyum sağlamaları bir şekilde zorunlu hale getirilmektedir. Bunun için en iyi örnek ABD’ye göç etmek için başvuran göçmenlerde o toplumun dilini öğrenme, kullanma şartının aranması olabilir (Kymlicka, 1998: 37)

2.2.3. Etnik ve Ulusal Gruplar

Kymlicka’ya göre ulusların bir arada yaşaması ile ulus içinde yer bulan uluslar, o ülke içinde kendi haklarını aramaya başlamışlar ve özerk bir statü kazanmak istemişlerdir. Bu gruplar ilhak edilirken, çoğu özel bir politik statü edinmiştir. Örneğin, Kızılderili kabileler kendi hükümetleri, mahkemeleri ve anlaşma yapma hakları olan “konfederasyona bağlı uluslar” olarak tanınmıştır. Bu halkların her biri kendi özyönetim güçlerini koruyarak ABD’nin siyasi yapısıyla federatif olarak birleşmiştir (Kymlicka, 1998: 36). Bu grupların ayrıca dile ve ülke topraklarının tasarrufuna ilişkin hakları vardır. İspanyolca Porto Riko’da tek resmi dil iken, Guam ve Hawaii’de, yerli dilin (Chamorro ve Hawaiice) okullarda, mahkemelerde ve diğer hükümet işlerinde İngilizce ile eşit statüsü vardır. Dil hakları 1848 Guadelupe Hidalgo Anlaşması ile güneybatıdaki Chicanolara da verilmiştir; ancak İngilizce konuşan yerleşimciler nüfusun çoğunluğunu oluşturur oluşturmaz bu haklar rafa kaldırılmıştır. Hawaii yerlileri, Alaska Eskimoları ve Kızılderili kabilelerinin de yasal olarak tanınan toprak hakları vardır. Belli topraklar sadece kendi kullanımlarına ayrılmıştır; bu da onlara belli devlet organlarında daimi temsilcilikler sağlamaktadır. Kısaca, ABD’deki ulusal azınlıkların ayrı kültürel cemaatler olarak statülerini yansıtmayı ve korumayı amaçlayan bir dizi hakları vardır ve gruplar bu haklarını muhafaza etmek ve genişletmek için mücadele vermektedir.

Bu grupların çoğu görece küçük ve coğrafi bakımdan yalıtılmıştır. Hep birlikte toplam Amerikan nüfusunun küçük bir parçasını oluşturmaktadırlar. Sonuç olarak, bu gruplar Amerikalıların öz kimliği karşısında marjinaldir ve aslında ulusal azınlıkların bizatihi varlığı ve özyönetim hakları Amerikan politikacıları ve teorisyenleri tarafından sıklıkla inkâr edilmekte ya da önemi azaltılmaya çalışılmaktadır.

24

Etnik “mozaik”, göçmen kültürlerinin bütünlüğüne saygı gösterildiği çağrışımı yapmakla birlikte, pratikte bunun anlamı sadece Kanada’ya göç edenlerin asimile olmak üzere iki başat kültürden birini seçme hakkı olduğudur. Kanada iki uluslu olmasına rağmen, “İngilizlerle Fransızların birbirlerine gösterdikleri zoraki hoşgörü, asimilasyona direnen ya da asimile edilemez olduklarına inanılan yabancılara gösterilmemiştir” (Kymlicka, 1998: 39). Göçmenler ise bir etnik grup değillerdir. Göçmenlerin bir ulusları yoktur. Göçmenleri kabul eden devletlerde temel amaç ortak dildir. Ancak zamanla göçmenler kendilerini kendi dilleri ile ifade etmek isterler ve bu sadece kendi ortamlarında değil, mahkeme, okul gibi yerler içinde geçerlidir. Göçmenler asimile olmaya direnirken, ulusal ve etnik gruplardan farklı olarak ayrı bir federe yönetim şekli istemezler (Kymlicka, 1998: 40).

2.2.4. Kolektif Hak Grupları

Kolektif haklar, kolektiviteler tarafından kullanılan ve onlara uygun düşen haklar anlamına gelmektedir. Grup farkına dayalı haklar bir grubun bireysel olarak üyelerine ya da bir bütün olarak o gruba ya da grubun çoğunluğunu oluşturduğu bir federal devlete uygun düşebilmektedir. Öte yandan, yerli halkın özel avlanma ve balık tutma hakları genellikle kabile/klan tarafından kullanılmaktadır. Örneğin, bir Kızılderili kabile/klan konseyi hangi avın yapılacağını belirleyecektir. Konseyi tarafından avlanması kısıtlanan bir Kızılderili bunun haklarının tanınmaması olduğunu iddia edemez; çünkü Kızılderili avlanma hakları bireylere verilmemiştir. Quebeclilerin mevcut federal sistemin tanıdığı kültürlerini koruma ve geliştirme hakkı da dördüncü örneği teşkil etmekte; bu hak yurttaşları ağırlıklı olarak Quebecli olan Quebec eyaletinde kullanılmakta; ancak frankofon olmayan birçok insanı da kapsamaktadır (Kymlicka, 1998: 81).

Bu örnekler kapsamında bakıldığında bunların hepsinin grup farkına dayanan haklar olduğu belirtilmelidir. Ancak bazıları kişilere, bazıları gruplara, bazıları ise grubun büyük bir çoğunluğuna, bir eyalet ya da bölgeye veyahut sayıca üstün oldukları yerlerde verilmiştir.

2.2.5. Ortak Kimlik

Mille’a göre eşitlikçi adalet ancak yurttaşlar birbirleriyle “ortak bağlar”la, “ulusal düzeyde var olması gereken” güçlü bir “ortak aidiyet” ve “ortak kimlik” duygusuyla

25

bağlı olduklarında mümkündür. Bir refah devleti sağlanması için yurttaşların karşılıklı olarak bir dayanışma ve fedakârlık içinde olmaları gerekmektedir. Bu da ancak ve ancak ortak bir kimlik ile sağlanmaktadır. Ortak kimliğin en etkili yaratılma şekli ise ortak bir dil ve ortak bir tarihtir (Kymlicka, 1998: 96)

2.3 Devletlerin Politika Oluşturma Anlayışları Üzerinde Etkili Olan Sistemler ve