ortaya çıkan olumsuzluklardan söz edilmiştir. Kosova‘da din konusunda ise çatışmaların yaşanmadığı dile getirilmiş, din konusunda genel olarak dünyada mevcut olan dinlerle ilgili bilgiler sunulmuştur. Ancak verilen bir örnekte kız çocuklarının okula gidememe nedenleri arasında dinin gösterilmesi, dine/dinlere yapılan kötülemedir. 6., 7., 8. ve 9. sınıflarda insan hakları konusunda yer alan konuların EBTB‘nin hedefleriyle uyumlu ve hak eksenli olduğu görülmektedir. Kitapların Arnavutça‘dan Türkçe‘ye yeterince iyi bir şekilde tercüme edilmemiş olması, öğrencilerin konuları iyi anlamamalarına yol açmaktadır.
5.3. Devlet
2008 tarihli Kosova Cumhuriyeti Anayasası‟nın 1. maddesine göre, devletin tanımı şöyle yapılmıştır: Kosova Cumhuriyeti kendi vatandaşlarının devletidir. Kosova Cumhuriyeti vatandaşlarının ve kendi sınırları içerisinde bulunan tüm bireylerin hak ve özgürlüklerine saygı gösterme esasına göre otoritesini uygulamaktadır.
Çalışmada, devlet konusuyla ilgili sorulacak sorular şunlardır: ―Devlet pasif mi yoksa haklarını bilen ve kullanan aktif yurttaşlar mı yetiştirmeyi hedeflemektedir? Devletin yurttaşlarından yerine getirmesini istediği ödevler/görevler nelerdir? Devletler hangi hizmetlerin karşılığında, yurttaşlara görevler yüklemektedir? Bireysel haklar ve devletin çıkarları arasında nasıl bir ilişki söz konusudur, bunlardan hangisi öncelenmektedir‖? Sorularının cevapları aranmıştır.
6. sınıflar için, ―Sorumluluk Duygusu‖ adlı konuda, devletin yurttaşlarından yerine getirmesi gereken ödevler/görevler yer almıştır. Bu görevler/ödevler, yasalara güvenme, vergilerin ödenmesi, askerlik hizmeti, oy kullanmak, iyi bilgi alma, yönetime katılma, topluluğa yardım, insan haklarını koruma ve saygı gösterme olarak sıralandırılmıştır. Yurttaşların devlete verdiği vergilere karşılık, devletin yaptığı hizmetlerden (yolların bakımı, çevrenin temizlenmesi vb.) söz edilmektedir.
Ülke egemenliği ile bağımsızlığın korunması için 18 yaştan sonra erkek çocuklarının askere gitme görevi vardır. Fakat Kosova‘nın sınırlarını KFOR koruduğu için, gençlerin askere gitmedikleri belirtilmektedir (Mato ve Shatri, 2006a: 95-96). NATO, Kosova‘daki uluslar arası barış koruma gücü, Kosova gücü (Kosovo Force— KFOR‘un) temelini oluşturmaktadır. KFOR 12 Haziran 1999‘da BM himayesi altında Kosova‘ya girmiştir. 9 Haziran 1999‘da NATO ile Yugoslav komutanları arasında imzalanan Askeri Teknik Anlaşmaya ve 10 Haziran 1999‘da BM Güvenlik Konseyinin aldığı 1244 Sayılı karara göre KFOR‘un BM‘nin himayesi altında görev yapmaya başlamıştır. KFOR‘un konuşlanması Sırp güçlerinin Kosova‘dan ayrılmalarıyla aynı zamana rastlamıştır. 20 Haziran‘da Sırpların çekilmesiyle KFOR ilk konuşlanma görevini yerine getirmiştir. KFOR, Kosova‘da güvenli bir ortam oluşturmak ve bu ortamın sürmesini sağlamak; çatışmaya son veren anlaşmaların uygulanmasını gözlemek ve gerekirse uygulaması için güç kullanmak; UNMIK faaliyetlerinde yardımcı olma görevlerini yerine getirmektedir (Tangör, 2007: 160- 1).
8. sınıflar için, ―Sorumluluk Duygusu‖ adlı konuda, yurttaşların vergileri ödemeleri konusundaki sorumlulukları şöyle ifade edilmiştir:
Her yurttaş vergilerin tüm topluluğun ve hatta bir devletin de yararında olduğunu bilmelidir. Bütçesi olmayan bir devlet ayakta kalamaz. Bütçe ise mallara, gelirlere, işlere vb. verilen vergilerle oluşur. Devlet bütçesiyle eğitim, sağlık ve diğer kamu etkinlikler ayakta durur. Sorumluluk kanuni yükümlülükten gelir. Sorumsuz kişilere, daha doğrusu kanunlara saygılı olmayan kişilere cezalar uygulanır. Bir ülkenin demokrasi düzeyi, o ülke yurttaşlarının sorumluluk düzeyiyle belirlenir. Sorumluluğun olmadığı ve kanunların saygılanmadığı bir yerde, anarşi kol gezer(Jakupı, vd., 2008: 27- 28).
Ülkelerin demokratik düzeylerinin yurttaşların sorumlu olma düzeyleriyle belirlendiğinden, yurttaşların devletin bekası/ayakta kalması için vergi vermekle mükellef oldukları ve vergi vermedikleri takdirde cezalandırılacakları ifade edilmiştir.
7. sınıflar için, ―Polis‖ adlı konuda, polisin yurttaşın hayatını, mülkünü ve devleti koruyan kanunlara saygı gösterilmesinden sorumlu olduğu belirtilmiştir. Polisin asıl çalışmalarının kamuoyunu memnun edecek olan hizmetler olduğu ve yaşanan suç olaylarıyla ilgili bilgi sunmak ya da suç olaylarına karşı savaşımda
işbirliği yapmak ereğiyle kamuoyuna seslendiği ifade edilmiştir. ―Sokakta yaşayan yurttaşlardan başlayarak, iyi geliri olan ve lüks evlerde yaşayan yurttaşa kadar toplumun her üyesinin bu yönde katkı sunması gereklidir‖ ifadesiyle polisin yurttaşlardan beklediği duyarlılığa/işbirliğine dikkat çekilmiştir (Mato ve Shatri,2006b: 69).
7. sınıflar için, ―Kamu Sağlık Hizmetleri‖ adlı konuda, devletin sağlık eğitmenlerinin bireyleri/öğrencileri (uyuşturucu, alkol, sigara kullanımı, AİDS hastalığı vb.) konusunda bilgilendirdiği ifade edilmiştir. Ayrıca topluluk içersindeki sağlık hizmetlerinin önemli bir bölümü olan hastanelerin faaliyetlerinden geniş bir biçimde söz edilmiştir (Mato ve Shatri, 2006b: 53-54). ―Kamu Sağlık Hizmetleri‖ adlı konuda, Kosova sağlık sistemi hakkında bilgiler verilmemiş; günümüz Kosova‘sında mevcut olan aile eğitim merkezlerinden söz edilmemiştir. Dolayısıyla öğrencilerin somut bir biçimde, Kosova‘daki sağlık hizmetleri hakkında bilinçli olmalarını engellemektedir.
6. sınıflar için, ―İnsancıl Davranışlar ve Sağlık‖ adlı konuda, ―Her insan kendi sağlığına dikkat etmelidir. Peki her bireyin refahını etkileyen etmenler hangileridir?‖ sorusu yöneltilmiş, ardından zihinsel, bedensel ve sosyal sağlık ile ilgili bilgiler verilmiştir. Öğrencilerin iyi bir zihinsel, bedensel ve sosyal sağlığa kavuştukları zaman, özgüvenlerin artacağı ifade edilmiştir (Mato ve Shatri, 2006a: 29-30). Buradan anlaşılacağı üzere, sağlıklı olmanın devlet için değil, birey için ne kadar önemli olduğunun farkına varılması istenmiştir.
7. sınıflar için, ―Okul Günleri‖ adlı konuda, ― Her ülkenin geleceği, o ülkenin iyiliği (refahı) için çalışan kişilerin yeteneklerine bağlıdır. Okullar gençlere neler sunar?‖ sorusuyla öğrencilere okula ilgili olumlu duygular aşılanmaya çalışılmıştır. Ardından sorunun cevabı olarak, okulun öğrencilere sunduğu öğrenme yeteneği, diğerleriyle işbirliği yapmak, hayat için hazırlanmak, aktif medeni yaşam, olumlu değer ve davranışlar ile boş zamanı değerlendirme kültürü kavramları üzerine açıklamalar yapılmıştır (Mato ve Shatri, 2006b: 34-35).
Buradan görüleceği üzere bir ülkenin gelişmesinin eğitimli bireylere/kişilere bağlı olduğu ifade edilmekte, bu amaca ulaşmada ise en çok okulların hizmet ettiği ifade edilmektedir.
7. sınıflar için, ―Hayat Boyunca Okul‖ adlı konuda, Kosova Eğitim sisteminin eğitim düzeyleri ile ilgili açıklamalar yapılmış, Kosova eğitim sisteminin birçok Avrupa ülkesindeki eğitim sistemleriyle uyumlaştırılmış durumda olduğu belirtilmiştir. Eğitim düzeyleri olan (ilkokul, ortaokul ve yüksek öğretim) hakkında bilgiler verilmiştir. Aynı sınıfın ―Ülkemizdeki Eğitim Sisteminin Değerleri‖ adlı alt başlığında, cinsiyet, din ya da ekonomik durumu gözetmeksizin okulların herkes için açık olduğu ve eğitim sisteminin tüm azınlıklara kendi anadilinde eğitim görmelerini garanti ettiği ifade edilmiştir (Mato ve Shatri, 2006b: 38-40). ―Hayat Boyunca Okul‖ adlı başlığın altında Kosova eğitim sisteminden söz ediliyor olması, metinle başlığın uyumlu olmadığını göstermektedir.
Sonuç olarak, 6.,7., 8. ve 9. sınıflar için Yurttaşlık Eğitimi ders kitaplarında, devletin haklarını bilen ve kullanan aktif yurttaşlar yetiştirmek istediği ve EBTB‘nin hedefleriyle de uyumlu olduğu görülmektedir. Kitaplarda devletin yaptığı hizmetlerden (eğitim, sağlık, çevre vb.) söz edilmiştir. Devletin yönetim organları, yapısı vb. üzerine epeyce konular işlenmiştir.
Devletin yönetim yapısıyla ilgili konuların daha somut bir biçimde örneklendirilerek ele alınmaması, öğrencilerin konuları yeterince iyi anlamamalarına/içselleştirmemelerine yol açmaktadır. Kitaplarda yurttaşların görev ve sorumluluklarının ise neler olduğu açıkça anlatılmıştır. Bireysel çıkarlar, devletin çıkarlarından üstün tutulmuş, yurttaşlardan yapmaları gereken vazifelerin başta kendileri olmak üzere ailelerine, toplumsal refaha yararı olacağı belirtilmiştir.