İlk etapta kamu ve özel sektörde istihdam edilenlerin yaş, eğitim ve kıdem
seviyelerini karşılaştırdık. Tablo 1 ve Tablo 2’den elde edilen sonuçlardan hareketle, kamu sektörü çalışanlarının yaş ortalamasının özel sektörde çalışanların yaş ortalamasından yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Eğitim konusuna geldiğimizde ise;
kamu sektörü çalışanlarının ortalama eğitim süresi 12,74 yıl iken, özel sektör çalışanlarında bu süre 8,33 yıldır. Kıdem faktörü söz konusu olduğunda ise; kamu sektöründe istihdam edilenlerin ortalama kıdem süresi 13,49 yıl iken; özel sektörde bu rakam sadece 3,74 yıldır. Ancak, belirtmek gerekir ki, burada ele alınan kıdem faktörü hali hazırda çalışılan işteki kıdem süresini baz almaktadır. Kamu ve özel sektördeki ortalama saatlik ücretlere bakacak olursak, kamu sektöründeki ortalama saatlik ücretlerin, özel sektördeki ücret seviyesinden yüksek olduğunu görebiliriz.
Ücretlerle ilgili bir başka detay da, özel sektör ücretlerinin, kamu sektöründeki ücretlerden daha yüksek bir standart sapmaya ve varyansa sahip olmasıdır. Bu noktada, özel sektör ücretlerinin kamu sektörü ücretlerinden daha değişken olduğunu söylemek mümkündür. Bu analizden elde edilen sonuçlar, Tansel (2005) ve Lindauer ve Sabot (1983) çalışmaları ile paralellik göstermiş ve kamu sektörü çalışanları, özel sektör çalışanlarına kıyasla, daha yaşlı, daha kıdemli ve daha eğitimli çıkmışlardır.
TABLO 1: KAMU SEKTÖRÜ
TABLO 2: ÖZEL SEKTÖR
Cinsiyet faktörüne bağlı olarak gerçekleşen ortalama ücretler Tablo 3’te verilmiştir. Bu tablodan hareketle, özel sektörde kadınların ortalama saatlik ücretlerinin erkeklerin ücretlerinden düşük olduğunu söyleyebiliriz. Kamu sektöründen elde edilen sonuçlar ise, özel sektörde elde edilen sonuçlardan farklıdır.
Kamu sektöründe kadınların ortalama saatlik ücretleri erkeklerinkinden yüksektir.
Bu durumun sebebi olarak, kamuda çalışan kadınların beşeri sermayelerinin, bir diğer deyişle donanımlarının, kamuda çalışan erkeklerinkinden yüksek olduğu öne sürülebilir.7
TABLO 3: CİNSİYETE GÖRE OLUŞAN ORTALAMA ÜCRETLER
Kıdem faktörüne bağlı olarak gerçekleşen kamu ve özel sektördeki istihdam oranları Tablo 4’te verilmiştir. Analizin açıklamasını kolaylaştırmak adına, kıdem faktörü 4 kategoriye ayrılmıştır: 10 yıldan kısa süreli, 10 ile 19 yıl arası, 20 ile 29 yıl arası ve son olarak 30 yıl ve üzeri kıdem seviyelerine bağlı olarak istihdam seviyeleri incelenmiştir.
7Aysıt TANSEL (2005).Op. cit., p. 470
Ortalama Standart Sapma Varyans
yaş 33,59 10,64 113,20
eğitim 8,33 3,91 15,30
kıdem 3,74 5,24 27,46
ln ( saatlik ücret) 1,27 0,63 0,40
ln(saatlik ücret) ortalama
Özel Sektör Kamu Sektörü
Kadın 1.22 2.40
Erkek 1.28 2.32
TABLO 4: KİDEM FAKTÖRÜNE BAĞLİ OLARAK KAMU-ÖZEL SEKTÖR İSTİHDAM SEVİYELERİ
Tablo 4’ten hareketle ilk olarak kamu istihdamının toplam istihdamın %22’sini oluşturduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada denilebilir ki, Türkiye için, özellikle 80’li yılların sonundan itibaren özelleştirmelerin hız kazanmasıyla, kamu sektörünün işgücü istihdamındaki payı azalma eğilimine girmiştir. Bunun dışında, 20 yıl ve üzeri seviyede kıdeme sahip kişilerin çoğunluğunun kamu sektöründe istihdam edildiğini görmek mümkündür. Bu durum, çalışmamız dahilinde kıdem değişkenini aynı işte çalışma süresi olarak almamızdan kaynaklanmaktadır.
Eğitim seviyelerine bağlı olarak, kadın ve erkeklerin, kamu ve özel sektörde aldıkları saatlik ortalama ücretlere ve ücretlere ait standart sapma ve varyanslara Tablo 5 ve Tablo 6’da yer verilmiştir. Kamu sektöründe, erkekler için, eğitim düzeyi arttıkça ortalama saatlik ücret seviyesi de artmıştır. Kadınlarda ise, 8 yıllık eğitim alanların ortalama ücretleri 5 yıl eğitim alan kişilerin ücretlerinden düşük çıkmıştır.
Bu durum göz ardı edildiği takdirde, erkeklerde elde edilen sonuçlara paralel olarak, kadınlarda da eğitim seviyesi arttıkça ortalama ücretlerin arttığını söylemek mümkündür. Lise eğitim seviyesine baktığımızda; meslek lisesi mezunlarının, normal lise mezunlarına kıyasla, ortalama ücretlerinin daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Cinsiyetler arası ücret farklılıklarına değinecek olursak, kamu sektöründe, aynı eğitim seviyesine sahip kadın ve erkekler arasında ücret farkının en düşük düzeyde gerçekleştiği kategori diplomasız kesime aittir. Ancak, kamu sektöründe bu kesimin istihdamı yalnızca 126 kişi ile sınırlıdır. Bu kategori
haricinde, kadın-erkek ücret farklılıklarının en az oldu
kadınların ücretleri, normal lise mezunu kadınların ücretlerinden
kalmaktadır. Eğitim seviyelerinin standart sapma ve varyanslarına baktı üniversite mezunları arasındaki ücret de
Bu durumun sebebi olarak, daha alt kademedeki e kalitesi ayrıştırıcı bir faktör olmamasına ra faktörlerin ayrıştırıcı özellik ta
teorisi kapsamında değ grubuna yönelik formasyo
erkek ücret farklılıklarının en az olduğu düzey üniversite e
: EĞİTİM VE CİNSİYETE BAĞLİ ORTALAMA ÜCRET SEVİYESİ, KAMU SEKTÖRÜ
Özel sektör kesiminde, her iki cinsiyet için de geçerli olacak şanların ortalama saatlik ücretleri, 8 yıllık e
ücretlerinden yüksek çıkmıştır. Bu duruma sebep olarak, 5 yıllık e anların ortalama yaşının, 8 yıllık eğitim görenlerin ortalama ya
ğitim alan çalışanlarişgücü piyasasına daha erken girdikleri için, 8
itim alanlara kıyasla daha yüksek bir kıdem seviyesine sahip olmaları gösterilebilir. Bu durumu dışarda tutacak olursak, kamu sektöründe elde edilen şekilde, gerek kadın gerekse erkekler için, eğitim düzeyi arttıkça
ortalama ücret düzeyinin de arttığını söyleyebiliriz. Normal lise ile me
tırması yaptığımızda, meslek lisesi mezunu erkeklerin, normal lise mezunu daha yüksek ücret almasına karşılık; meslek lisesi mezunu , normal lise mezunu kadınların ücretlerinden
ğitim seviyelerinin standart sapma ve varyanslarına baktı
üniversite mezunları arasındaki ücret değişkenliğinin yüksek olduğ
Bu durumun sebebi olarak, daha alt kademedeki eğitim seviyelerinde okul ve e tırıcı bir faktör olmamasına rağmen, üniversite eğitimi düzeyinde bu
ştırıcı özellik taşıdığından söz edilebilir. Yani bu durumu, sinyal
teorisi kapsamında değerlendirmek mümkündür. Ayrıca, üniversitede hangi meslek grubuna yönelik formasyon alındığı konusu da, meslekler ücret farklılı
ğu düzey üniversite eğitim
VİYESİ, KAMU SEKTÖRÜ
çin de geçerli olacak şekilde, 5 yıllık yıllık eğitim alanların ak, 5 yıllık eğitim gören itim görenlerin ortalama yaşından yüksek gücü piyasasına daha erken girdikleri için, 8 esine sahip olmaları itim seviyelerinin standart sapma ve varyanslarına baktığımızda, inin yüksek olduğunu görmekteyiz.
itim seviyelerinde okul ve eğitim ğitimi düzeyinde bu
ından söz edilebilir. Yani bu durumu, sinyal erlendirmek mümkündür. Ayrıca, üniversitede hangi meslek ı konusu da, meslekler ücret farklılığı doğurmakta
ve bu eğitim seviyesinde gerçekle oluşturmaktadır.
TABLO 6: EĞİTİM VE CİNSİYET
Tablo 5 ve Tablo 6’dan yapacak olursak; aynı e
sektörü ortalama ücret düzeylerinin özel sektördekinden daha yüksek seviyede gerçekleştiğini söylemek
çalışmasının sonuçlarıyla bir nok
üniversite mezunu erkeklerin ücret düzeylerinin kamu ve özel sektörde paralel seyrettiği sonucuna ula
seviyesi de dahil olmak üzere, her e
daha çok kazandığı yönündedir. Kamu ve özel sektör ücret seviyelerine ili özelliklerden bahsedecek olursak; her iki sektörde d
erkeklerin ortalama ücretlerinin kadınların ücretlerinden yüksek oldu söyleyebiliriz.
Eğitim konusuna istihdam açısından bakacak olursak; üniversite mezunu kadınların %56’sının; üniversite mezunu erkeklerin ise %57’sinin kam
istihdam edilmesi dikkate de çalışanlarının özel sektör çalı bir kez daha doğrulanmı
itim seviyesinde gerçekleşen ücret değişkenliğinin bir di
: EĞİTİM VE CİNSİYETE BAĞLİ ORTALAMA ÜCRET SEVİYESİ, ÖZEL SEKTÖR
Tablo 5 ve Tablo 6’dan yola çıkarak bir kamu ve özel sektör kar
yapacak olursak; aynı eğitim kategorisinde, hem kadın hem de erkeklerde, kamu sektörü ortalama ücret düzeylerinin özel sektördekinden daha yüksek seviyede ini söylemek yerinde olacaktır. Elde edilen bu sonuç, Tansel (2005 masının sonuçlarıyla bir noktada ayrışmaktadır: Tansel (2005
üniversite mezunu erkeklerin ücret düzeylerinin kamu ve özel sektörde paralel i sonucuna ulaşmıştır. Oysa ki bizim elde ettiğimiz sonuçlar üniversite seviyesi de dahil olmak üzere, her eğitim seviyesinde kamu sektörü çalı
ğı yönündedir. Kamu ve özel sektör ücret seviyelerine ili
özelliklerden bahsedecek olursak; her iki sektörde de, aynı eğ
erkeklerin ortalama ücretlerinin kadınların ücretlerinden yüksek oldu
itim konusuna istihdam açısından bakacak olursak; üniversite mezunu kadınların %56’sının; üniversite mezunu erkeklerin ise %57’sinin kam
istihdam edilmesi dikkate değer noktalardan bir tanesidir. Bu durumda, kamu kesimi anlarının özel sektör çalışanlarına kıyasla daha eğitimli ve donanımlı oldukları sektörü ortalama ücret düzeylerinin özel sektördekinden daha yüksek seviyede e edilen bu sonuç, Tansel (2005) maktadır: Tansel (2005) çalışmasında, üniversite mezunu erkeklerin ücret düzeylerinin kamu ve özel sektörde paralel ğimiz sonuçlar üniversite
itim seviyesinde kamu sektörü çalışanlarının ı yönündedir. Kamu ve özel sektör ücret seviyelerine ilişkinortak e, aynı eğitim seviyesinde erkeklerin ortalama ücretlerinin kadınların ücretlerinden yüksek olduğunu
itim konusuna istihdam açısından bakacak olursak; üniversite mezunu kadınların %56’sının; üniversite mezunu erkeklerin ise %57’sinin kamu sektöründe er noktalardan bir tanesidir. Bu durumda, kamu kesimi itimli ve donanımlı oldukları
Kıdem düzeyine ba
saatlik ücret ve bu ücretlerin standart sapma ve varyansları, kamu ve öz sırasıyla Tablo 7 ve Tablo 8
TABLO 7: KİDEM VE CİNSİYETE
TABLO 8: KIDEM VE CİNSİYETE
Kamu sektöründe hem erkekler hem de kadınlar için kıdem seviyesi arttıkça, ücret seviyesinin de arttı
dahil olan çalışanlar arasında, kadınların ortalama saatlik ücretleri erkeklerin ücretlerinden yüksektir. Özel sektöre gelindi
hem kadınlar hem de erkekler için kıdem seviyesi arttıkça ücretlerde de artı söz konusudur. Ancak; 30 yıl ve üzeri kıdem süresinde, 20
saatlik ücret ve bu ücretlerin standart sapma ve varyansları, kamu ve öz sırasıyla Tablo 7 ve Tablo 8’de gösterilmiştir.
: KİDEM VE CİNSİYETE BAĞLİ ORTALAMA ÜCRET SEVİYESİ, KAMU SEKTÖRÜ
: KIDEM VE CİNSİYETE BAĞLI ORTALAMA ÜCRET SEVİYESİ, ÖZEL SEKTÖ
Kamu sektöründe hem erkekler hem de kadınlar için kıdem seviyesi arttıkça, ücret seviyesinin de arttığı gözlemlenmiştir. Bunun dışında, aynı kıdem kategorisine şanlar arasında, kadınların ortalama saatlik ücretleri erkeklerin
üksektir. Özel sektöre gelindiğinde ise; kıdemin 30 yıllık süresinde hem kadınlar hem de erkekler için kıdem seviyesi arttıkça ücretlerde de artı
söz konusudur. Ancak; 30 yıl ve üzeri kıdem süresinde, 20-29 yıl arası kıdem süresine kıyasla, ücretlerde bir düşüş gözeçarpmaktadır. Özel sektör çerçevesinde,
lı olarak gerçekleşen kadın erkek ücret farklılıklarına bakıldı
kıdemin ilk 10 yılında ve 30 yılın üzerinde olduğu durumda erkeklerin ortalama saatlik ücretlerinin kadınların ücretlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Geri kalan 30 yıl arasında, ortalama ücretler arasındaki fark kadınların er için gerçekleşen ortalama saatlik ücret ve bu ücretlerin standart sapma ve varyansları, kamu ve özel sektör için
TÖRÜ
SEVİYESİ, ÖZEL SEKTÖR
Kamu sektöründe hem erkekler hem de kadınlar için kıdem seviyesi arttıkça, ında, aynı kıdem kategorisine anlar arasında, kadınların ortalama saatlik ücretleri erkeklerin inde ise; kıdemin 30 yıllık süresinde hem kadınlar hem de erkekler için kıdem seviyesi arttıkça ücretlerde de artış eğilimi 29 yıl arası kıdem gözeçarpmaktadır. Özel sektör çerçevesinde, en kadın erkek ücret farklılıklarına bakıldığında ise u durumda erkeklerin ortalama ğu görülmektedir. Geri kalan 30 yıl arasında, ortalama ücretler arasındaki fark kadınların
lehinedir. Kamu ve özel sektör bağlamında, kıdeme bağlı olarak değişen ortalama ücretler ele alındığında, her iki cinsiyet için de geçerli olacak şekilde, aynı kıdem kategorisine dahil olan çalışanlar arasında kamu sektöründe istihdam edilenlerin ortalama saatlik ücretlerinin daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
Kamu ve özel sektör kapsamında gerçekleştirilen istihdamın, yerli ve göçmen kategorileri halinde incelenmiş şekli Tablo 9’ da verilmiştir. Burada dikkat çeken özellik; kamu kesimi istihdamının %60’lık kısmını göçmenler çalışanlar oluştururken, özel sektör istihdamında bu oranın sadece %38 olmasıdır. Kamu sektöründe göçmen istihdamının bu derece yüksek olmasının sebeplerinden biri olarak devletin atama ve zorunlu hizmet politikalarını öne sürmek mümkündür.
TABLO 9:KAMU VE ÖZEL SEKTÖRDE GÖÇMEN-YERLİ İSTİHDAMİ
Göçmen Yerli Toplam
Bu bölümde, beşeri sermaye kazanç fonksiyonu kullanılarak oluşturan modelden elde edilen sonuçlara yer verilmektedir. Modelin yapısına bakıldığında, modelin açıklayıcılığına ilişkin göstergelerden biri olan ℛ2 nin%62 olduğunu görmekteyiz, ücret denklemlerine ilişkin oluşturulan modeller göz önüne alındığında, bu modelin açıklayıcılığının yüksek olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca, F olasılığı %5 seviyesinde geçerli olduğundan, modele dahil ettiğimiz tüm değişkenlerin birlikte kullanılmasının anlamlı olduğunu söyleyebiliriz.
Deneyim değişkeninin lineer ve kuadratik formu beklenildiği üzere sırasıyla pozitif ve negatif etki göstermiştir. Eğitimin etkisine bakacak olursak, eğitim değişkeninin her seviyede pozitif ve anlamlı sonuçlar verdiğini görmek mümkündür.