Depolama

Lojistik fonksiyonu çerçevesinde depolama bileşeninin özünü, depo ve antrepo yönetim sistemleri oluşturmaktadır.

2.2.1. Depo Yönetim Sistemi

Bir depo yönetim sisteminin temel amacı, bir operasyonda yer alan malzemelerin hareketlerini ve depolanmalarını kontrol etmektir. Doğrudan yapılan parça toplamalar, yenilemeler ve boşaltmalar depo yönetim sisteminde anahtar rol oynayan faaliyetlerdir. Parçaların, konumların, miktarların, ölçüm birimlerinin ve sipariş bilgilerinin nereye, ne şekilde toplanacağının, bunların diğer sistemlerle ne şekilde paylaşılacağının ve operasyonların hangi sırada gerçekleşeceğinin belirlenmesinde, depo yönetim sistemleri kullanılmaktadır.⁹

Depo yönetiminin özünü, öngörülen siparişleri karşılamak için ihtiyaç duyulan kaynaklar üzerinde gerçek zamanlı kontrol sağlanması oluşturmaktadır. Buna paralel olarak taşıma için en uygun paketleme metodunun belirlenmesi; stokları depolamak için en uygun yerin seçimi ve stokların depodan çekilmesinde en etkin sıranın belirlenmesi konularını kapsar. Etkin bir depo yönetim sisteminden; siparişlerin çevrim sürelerini azaltmaya katkıda bulunması, stoklar ile ilgili daha doğru bilgi elde edilmesi, bunun doğal bir sonucu olarak stoklar ile ilgili yapılan tahminlerde daha tutarlı ve gerçekçi

8 Sheu, Jiuh-Biing; Chou, Yi-Hwa; Hu, Chun-Chia; “An integrated logistics operational model for green-supply chain management”, Elsevier Science Direct, Transportation Research, Part E, 41, 2005, ss.287–291.

9 Colson, Gerard – Dorigo, Fabrice; “A Public Warehouses Selection Support System”, European Journal of Operational Research, 153, Elsevier, 2004, ss.332-348. ve Mitra, Subrata; “Analysis of a two-echelon inventory system with returns”, Elsevier Science Direct, Omega, 37, 2009, ss.106 – 115.

(Makale ilgili dergiye 2009 yılında basılacak olup, Science Direct On-Line’dan elektronik olarak temin edilmiştir.)

sonuçlar alınması, taşıma işlemlerinde kolaylık sağlanması ve taşıma maliyetlerinden tasarruf edilmesi beklenilmektedir. Tüm bu yararlar, sistemin doğru bir şekilde kurulması ve işletilmesi ile mümkün olmaktadır. Depo yönetim sisteminin etkinliği her şeyden önce depolar ve stoklar ile ilgili verilerin güncel ve doğru olması ile yakından ilintilidir. Nihai ürünü oluşturan bileşen sayısı arttıkça ve bunların elde edildiği tedarikçiler farklılaştıkça stok verileri hayati bir önem kazanmaktadır. Özellikle stok maliyetleri ile ilgili olarak sağlanmak istenen tasarruflar, işletmelerin faaliyetlerini sürdürdükleri iş kolu çerçevesinde tutulan stok miktarının minimize edilmesini gerektirdiğinden, depo ve stok verilerinin hızla toplanarak işlenmesi büyük önem taşımaktadır. Depolama sisteminin gelişmiş donanımlar kullanılarak otomatikleştirilmiş bir veri toplama sistemi ile birlikte yürütülmesi; muhtemelen doğruluklarda artış, işçi maliyetlerinde azalma ve çevrim zamanlarının azalması ile daha iyi hizmet verme kabiliyeti sağlayacaktır. Özellikle bilişim temelli veri toplama teknikleri, uygun yazılım ve donanımlar vasıtasıyla, depo yönetimine konu olan materyallerin izlenmesi, uygulama etkinliğini önemli ölçüde arttırmaktadır. Depo yönetim sistemi kapsamında takibe alınan materyallerin fazlalığı ve üretim sisteminin karmaşıklığı, bilişim temelli veri sistemlerinin kullanımını mutlak olarak gerektirmektedir. Dünya üzerinde yaygın kullanım alanı bulan belli başlı bilişim temelli materyal takip sistemleri şu şekilde sayılabilir: ¹⁰

- Ses Tanıma ve Sesli Komut Sistemleri - Radyo Frekanslı Tanıma Sistemleri (RFID) - Optik Karakter Tanıma Sistemi (OCR)

- Işığa Duyarlı ve Kızıl Ötesi Tanıma Sistemleri - Barkod Sistemleri (Lazer ve CCD Tarayıcılar) - El Aparatları Grubu

- Araca Bağlantılı Bilgisayarlar

- Giyilebilir Bilişim Sistemleri (Wearable Computers)

10 “Room to Grow”, http://www.manufacturing.net/scl/yearbook/trends.htm, Supply Chain Yearbook 2000, 06.09.2000, ss.2-3.

En yaygın kullanım alanı bulan sistemler Barkod sistemleridir. Son yıllardaki gelişmeler ise Barkod sisteminden RFID temelli sistemlerin kullanımına geçişi öngörmektedir. Buna göre RFID temelli kontrol sistemleri, barkod sistemlerinin tekil kontol mekanizmasına göre çok daha üstündür. Aynı anda pek çok materyale ilişkin veri alabilme özelliğine sahip RFID sistemler, depolardaki materyallerin konum ve miktarlarındaki değişikliği algılayabilmekte ve verileri güncelleyebilmektedirler.¹¹

2.2.2. Antrepo Yönetimi

Depo yönetim sistemlerinde sıkça karşılaşılan diğer bir önemli kavram ise antrepo yönetimidir. Yurtdışından gelen malların satılıncaya kadar bekletildiği, gümrük kontrolünün yapıldığı ve gümrük idaresinin denetiminde bulunan depolardır.

Bu malların depolanması sırasında gümrük vergisi ödenmesi söz konusu değildir.

Devlet ya da özel mülkiyetli antrepolarda bulunan malların satılmasından sonra, ithal eden ülkenin gümrük vergilerini ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Diğer bir tanıma göre antrepo; ülkeye deniz, hava veya kara yoluyla getirilen ve ülkeye girmesi yada transit geçirilmesi yasak olmayan yabancı ülke eşyasının çıkış hükmünde olmak kaydıyla depolandığı özel alanlardır.

Antrepolar, tüm materyalleri kabul etmezler. Yarı kamusal bir alan olduklarından, stoklanacak materyaller, ülkelerin yerel ve yapılan anlaşmalar ile bağlı olunan uluslararası anlaşma ve sözleşme hükümlerine göre belirlenmiştir. Örneğin ülkemizde Türkiye’ye girmesi ve Türkiye’den transit geçirilmesi yasak olan yabancı ülke eşyaları; ilgili bakanlık izni olmadan gerek üzerinde gerekse iç ve dış ambalajlarında üretildiği veya imal edildiği menşei ülkeden farklı, başka ülke ürünü yada mamullü olduğunu gösteren veya o izlenimi bırakan isim ve belirti taşıyan eşyalar;

yerli mamul ve ürünlerde kullanılmak üzere ve bunların yabancı menşeli olduğunu gösterecek veya o izlenimi verecek üzerleri yabancı dille basılı veya yazılı her türlü şerit, etiket, damga gibi işaret ile Türkiye’de düzenlenecek belgeleri yabancı ülkelerde düzenlenmiş gibi gösterebilecek yabancı firmalara ait üzerleri yazılı, imzalı veya

11 Myerson, Judith M., RFID in the Supply Chain : A Guide to Selection and Implementation, Auerbach Publications, Taylor & Francis Group, USA, NY, 2007, ss.2-5.

imzasız boş faturalara sahip materyaller; geçici depolarda veya gümrükçe izin verilen yerlerde kanuni süresini doldurduğu için tasfiyesi gereken veya sahipleri tarafından geçici depolarda gümrüğe terk edilen yada yapılan yoklamalar neticesinde fazla çıkan eşyalar antrepolarda tutulamazlar. Uygulamadaki özellikler ve yasal prosedürler nedeniyle, genel antrepolar A, B, ve F; özel antrepolar ise C, D ve E şeklinde bir ayrıma tabidirler. ¹²