Bel ir si zl ik te n K aç ın m a SMMM 71 4,31 0,407
Tablo.3.24’ü incelediğimizde, meslek mensuplarının mesleki unvanlarına göre kültürel değerler ile ilgili ifadelerde anlamlı farklılıkların olduğu görülmektedir.
“Hayatta en önemli amacım maddi kazanç elde etmektir; anlaşmazlıkların tek çözümü çatışmaktır, dürüst bir kişi yaptığı işin arkasında durur; hataların önlenmesi mesleki standartlara uyum ile gerçekleşir; statü sahibi müşterilerime ayrıcalık tanırım, geleceğimin şekillenmesinde eğitim kurumları etkili olmuştur; yazılı kuralların gerektiğinde esnetilebileceğini düşünüyorum” ifadelerinde mesleki unvana göre anlamlı farklılıklar vardır. Bu ifadelerle ile ilgili p değerlerinin 0,05’ten küçük olması, gruplar arasında anlamlı farklılıkların olduğunu işaret etmektedir.
Mesleki unvanlara göre fark bulunan ifadelerden “hayatta en önemli amacım maddi kazanç elde etmektir” ve “anlaşmazlıkların tek çözümü çatışmaktır” ifadeleri erillik değer boyutuna ait ifadelerdir. Bu ifadelerle ilgili olarak Tablo.3.24’ü incelediğimizde, serbest muhasebecilerin (SM) birinci ifadeye ilişkin ortalaması 2,88 ikinci ifadeye ilişkin ortalaması 2,63, serbest muhasebeci ve mali müşavirlerin (SMMM) birinci ifadeye ilişkin ortalaması 1,87, ikinci ifadeye ilişkin ortalaması 1,83’dir. Bu durumda, SMMM’lerin bu ifadelere katılmama düzeyi SM’lere göre daha yüksektir denilebilir. SMMM’ler hayattaki en önemli amacın maddi kazanç elde etmek olmadığını ve anlaşmazlıkların çözüm yolunun çatışmak olmadığını düşünmektedirler. SM’lerde yine SMMM’lerle paralel düşünmekte, fakat katılmama düzeyi biraz daha düşük kalmaktadır. “Dürüst bir kişi yaptığı işin arkasında durur” ve “hataların önlenmesi mesleki standartlara uyum ile gerçekleşir” ifadeleri bireysellik değer boyutuna aittir. Bu ifadelerle ilgili olarak Tablo.3.24’ü incelediğimizde, SM’lerin birinci ifadeye ilişkin ortalaması 3,81, ikinci ifadeye ilişkin ortalaması 3,78, SMMM’lerin birinci ifadeye ilişkin ortalaması 4,38, ikinci ifadeye ilişkin ortalaması 4,30’dur. Dolayısıyla, SM’lerin bu ifadelere katılımı SMMM’lere göre daha düşüktür. SM’ler ve SMMM’ler dürüst kişinin yaptığı işin arkasında duran kişi olarak görmektedirler, fakat bu konuya SMMM’lerin inanışı daha kuvvetlidir. SMMM’ler hataların önlenmesinin mesleki standartlara uyum ile gerçekleşeceği konusundaki katılımları SM’lere göre daha yüksektir. “Statü sahibi müşterilerime ayrıcalık tanırım” ve “geleceğimin şekillenmesinde eğitim kurumları etkili olmuştur” ifadeleri güç mesafesi boyutunda yer alan ifadelerdir. Bu ifadelerle ilgili olarak Tablo.3.24’ incelediğimizde, SM’lerin birinci ifadeye ilişkin ortalaması 2,81, ikinci ifadeye ilişkin
ilişkin ortalaması 3,77’dir. Bu durumda SM’lerin birinci ifadeye katılmama düzeyi SMMM’lere göre daha düşüktür; ikinci ifadeye SM’lerin katılımı SMMM’lere göre daha düşüktür. SM’ler ayrıcalık tanıma konusunda SMMM’lere göre daha düşük bir katılmama düzeyine sahiptirler. Eğitim kurumlarının geleceğimizi şekillendirmesi konusunda ise SMMM’lerin SM’lere daha yüksek katılım düzeyine sahip olduğu görülmektedir. “Yazılı kuralların gerektiğinde esnetilebileceğini düşünüyorum” ifadesi ise belirsizlikten kaçınma boyutu ile ilgilidir. Bu ifadeye ilişkin SM’lerin ortalaması 4,00 iken SMMM’lerin ortalaması 3,03’tür. Bu durumda SM’ler bu ifadeye katılırken, SMMM’ler bu konuda “kararsızım” seçeneğini tercih etmişlerdir.
Sonuçları değerlendirecek olursak, eril kültürel değerlerin algılanmasındaki eğilim başarının maddi maddi kazanç ile ölçülemeyeceği şeklindedir. Bireysellik kültürel değerleri, dürüstlük ve standartlara uyum olarak algılanmakta, mesleğin saygınlığı yani, ait olunan grubun çıkarlarını ön plana çıkarmaktadır. Ayrıca meslek mensupları görev ve sorumluluklarının herşeyden önce geldiğini belirtmişlerdir. Güç mesafesi kültürel değerleri hakkındaki algılamalar herkese adil davranma ile ilgilidir. Belirsizlikten kaçınma kültürel değerlerinin algılanmasındaki genel eğilim, belirsizliklerin mesleki gelişim için tehdit uyandırdığı yönündedir. Muhasebe meslek mensuplarının eril ve bireysellik değerleri düşük, belirsizlikten kaçınma ve güç mesafesi değerleri yüksektir. Daha önce Türk kültürü üzerinde yapılmış olan çalışmalarda çıkan bu sonucu doğrulamaktadır.
Kültürel değerler, Gray tarafından araştırılmış ve Hofstede’nin kültürel değer boyutlarına paralel olan dört değer geliştirilmiştir. Bunlar; Profesyonelliğe karşı yasal kontrol, Tekdüzeciliğe karşı esneklik, Tutuculuğa karşı iyimserlik ve Şeffaflığa karşı gizliliktir. Meslek mensuplarının mesleki unvanlarındaki farklılıklar göz önüne alınarak, bu değerlere ilişkin bakış açıları da değerlendirilmiştir.
Tablo.3.25. Mesleki Unvanı ve Gray’in Kültürel Değerleri T-testi Analizi
Đfadeler
Meslek
Unvanı Sayı Ortalama
T-Test p değeri SM 32 3,97
Bir karar vermeden önce mesleki hükümleri mutlaka incelerim.
SMMM 71 4,15 0,156 SM 32 4,41
Tüm işletmelerde tekdüze muhasebe uygulamaları olmalıdır.
SMMM 71 4,25 0,425 SM 32 2,63
Yapılan bir işlemin sonucu geçmişte kötü sonuçlanmışsa, gelecekte de kötü sonuçlanır.
SMMM 71 2,63 0,966 SM 32 2,38
Çevrem/çalıştığım kurum mesleki davranışlarımı etkiliyor.
SMMM 71 2,66 0,164 SM 32 3,44
Mali tablolardaki bilgilerin kapsamı, bilgiyi kullanacak
tarafların statüsüne göre değişir. SMMM 71 2,83 0,009*
Tablo.3.25’deki ifadelerden birincisi, profesyonelliğe karşı yasal kontrol, ikincisi tekdüzeciliğe karşı esneklik, üçüncüsü ve dördüncüsü tutuculuğa karşı iyimserlik ve beşincisi de şeffaflığa karşı gizlilik değerini açıklamaktadır. Sonuçları incelediğimizde, meslek mensuplarının mesleki unvanlarına göre şeffaflığa karşı gizlilik değerinde anlamlı bir fark vardır. Bu değer ile ifadenin p değeri 0,009 olarak hesaplanmıştır (p<0,05). Bu değer ile ilgili SM’lerin ortalaması 3,44 ve SMMM’lerin ortalaması 2,83’tür. Bu durumda SM’ler mali tablolardaki bilgilerin kapsamının, bilgiyi kullanacak tarafların statüsüne göre değişeceğine katılırken, SMMM’ler bu görüşe katılmamaktadır.
3.4.2.3 Sosyal değerlere ilişkin t-testi analizi ve bulguları
Ölçekte, sosyal değerlere ilişkin 28 tane değer ifadesi yer almaktadır. 1-4 arasındaki maddeler, sosyal değişmeyi; 5–7 arasındaki maddeler, küreselleşmeyi; 8–10 arasındaki maddeler, sosyal sorumluluğu; 11–16 arasındaki maddeler, ahlak ve hukuk- ahlak ilişkisini; 17–19 arasındaki maddeler, örf-adetleri; 20–22 arasındaki maddeler, gelenek-görenekleri; 23–28 arasındaki maddeler, din ve inançları kapsamaktadır.
Tablo.3.26. Sosyal Değerler ve Ortalamalar
Sosyal Değerler Sayı Ortalama
Sosyal Değişme 103 3,28
Küreselleşme 103 3,83
Sosyal Sorumluluk 103 3,28
Ahlak / Ahlak –hukuk ilişkisi 103 3,60
Örf-Adetler 103 3,74
Gelenek-Görenekler 103 3,29
Din ve Đnançlar 103 2,89
Yukarıdaki tabloya göre, sosyal değişme ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,28, küreselleşme ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,83, sosyal sorumluluk ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,28, ahlak ve ahlak-hukuk ilişkisi ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,60, örf- adetler ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,74, gelenek-görenekler ile ilgili ifadelerin ortalaması 3,29 ve din ve inançlar ile ilgili ifadelerin ortalaması 2,89 olarak hesaplanmıştır. Ortalamaları incelediğimizde, sosyal değişme, küreselleşme, sosyal sorumluluk, ahlak ve ahlak-hukuk ilişkisi, örf-adetler, gelenek-görenekler ile ilgili ifadelere meslek mensuplarının katılım düzeyinin yüksek, fakat din ve inançlara ait ifadelere meslek mensuplarının katılım düzeyinin düşük olduğu görülmektedir.
Yapılan araştırmada, meslek mensuplarının mesleki unvanlarına göre sosyal değerler ile ilgili ifadelerde anlamlı farklılıkların olup olmadığı araştırılmıştır.
Tablo.3.27. Mesleki Unvan ve Sosyal Değerler T-testi Analizi
Đfadeler
Meslek
Unvanı Sayı Ort.
T-Test p değeri SM 32 3,81
Sosyal yaşamdaki değişimlerin (teknolojideki değişim, mesleğe ilişkin düzenlemelerdeki değişimler, özelleştirme, küresel piyasalar, vs.) mesleği ve mesleği icra edeleri etkilediğini düşünüyorum.
SMMM
71 3,92 0,606
SM 32 3,81