3.1.2.1. Deneme Yeri ve Yılı
Bu çalışma, 2009-2010 ve 2010-2011 yetişme dönemlerinde Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü arazisinde yürütülmüştür. Deneme yerinin denizden yüksekliği 1028 m olup, 37052' kuzey enleminde ve 32030' doğu boylamında yer almaktadır.
3.1.2.2. Deneme yerinin iklim özellikleri
Konya ilinde etkili olan karasal iklim şartları, coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri, yükselti ve hava kütleleri ile cephelerin ortaklaşa etkilerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Konya ili içerisinde geniş düzlükler olmakla birlikte ovalar ve platolar arasında iklim elemanlarının değerlerinde farklılıklar olmaktadır (Anonim 1992). Konya'da uzun yıllar (1975-2008) ortalaması ) ve çalışmanın yürütüldüğü 2009-2010 ve 2010-2011 yılları yetiştirme dönemlerine ait bazı iklim elemanlarının aylık ortalama değerleri Çizelge 3.2‟de verilmiştir.
Çizelge 3.2. Konya ilinde bazı iklim elemanlarının uzun yıllar ortalaması ve deneme yılına ait aylık ortalamaları
AYLAR Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Yıllık
U .Y .O .* * Ort. Sıc.(0C)* 18,7 12,6 5,9 1,5 -0,3 1,0 5,7 11,1 15,8 20,4 23,6 23,2 11,6 Mak. Sıc.(0C) 36,1 31,6 25,2 20,0 17,6 21,2 28,9 31,5 33,4 37,2 40,6 37,8 40,6 Min Sıc.(0C) 1,2 -7,6 -20,0 -22,4 -25,8 -25,0 -15,8 -8,6 -1,2 3,2 7,5 7,5 -25,8 Yağış (mm) 11,6 32,2 37,6 41,9 34,4 24,4 26,2 38,8 41,7 20,1 7,5 5,0 321,4 Nisbi nem (%) 46,0 58,0 69,0 77,0 76,0 70,0 62,0 58,0 55,0 47,0 42,0 42,0 58,5 2 0 0 8 -2 0 0 9 Ort. Sıc. (0C) 18,4 11,1 6,8 -0,7 1,0 3,0 4,3 9,7 14,1 20,5 22,3 20,1 10,9 Mak. Sıc.(0C) 31,9 23,9 18,3 18,0 14,5 15,2 18,3 21,8 27,3 33,5 33,7 33,1 33,7 Min. Sıc.(0 C) 5,2 1,3 -4,0 -17,2 -18,2 -9,9 -7,5 -2,3 -0,4 7,3 11,2 6,8 -18,2 Yağış (mm) 41,0 22,4 11,6 31,7 58,2 38,3 22,0 49,0 29,7 2,6 18,0 0,0 324,5 Nisbi nem(%) 52,1 72,2 81,9 91,9 87,6 82,9 70,5 69,5 60,3 41,1 45,2 35,6 65,9 2 0 0 9 -2 0 1 0 Ort. Sıc. (0C) 16,8 14,3 5,6 4,3 2,5 5,4 7,9 10,4 16,3 19,7 24,7 25,9 12,8 Mak. Sıc.(0C) 30,6 28,3 19,2 17,0 17,2 20,0 23,7 22,5 30,2 31,3 37,4 38,4 38,4 Min. Sıc.(0C) -0,4 2,0 -6,0 -7,2 -12,0 -9,2 -7,5 -1,7 2,1 6,7 9,2 13,2 -12,0 Yağış (mm) 22,2 14,4 60,6 72,4 43,4 33,0 14,6 27,6 13,6 76,2 7,4 0,0 385,4 Nisbi nem (%) 51,8 54,7 82,6 87,9 85,2 74,1 60,8 64,7 50,0 57,4 40,6 32,0 61,8 2 0 1 0 -2 0 1 1 Ort. Sıc. (0C) 20,4 12,0 8,9 4,6 1,1 1,7 4,6 8,8 13,2 18,4 24,3 22,3 11,7 Mak. Sıc.(0C) 32,4 26,3 22,5 19,7 17,2 20,0 23,7 22,2 30,2 31,7 37,4 38,4 38,4 Min. Sıc.(0 C) 7,3 -0,7 -2,4 -5,0 -11,9 -9,2 -7,5 -1,4 2,1 6,6 9,2 11,2 -11,9 Yağış (mm) 8,6 71,8 2,4 71,2 46,5 52,2 35,4 67,1 64,0 62,6 4,0 3,6 489,4 Nisbi nem (%) 42,2 74,1 66,1 85,1 90,1 82,3 78,3 76,2 73,7 60,2 39,6 40,4 67,3
*Ort. Sıc.: Ortalama Sıcaklık, Mak. Sıc.: Maksimum Sıcaklık, Min. Sıc.: Minimum Sıcaklık **U.Y.O.: 1975-2008 dönemine ait ortalama değerler (DMİ)
Konya il merkezinde ortalama sıcaklık 11,6 o
C dir. Sıcaklık ortalamaları Temmuz ayında 23,6 oC ile en yüksek aylık ortalamaya yükselirken, Ocak ayında -0,3 oC ile en düşük ortalama sıcaklık değerine inmektedir. Tespit edilen maksimum sıcaklık
40,6 oC ve minimum sıcaklık -25,8 oC‟dir. Çalışmanın yürütüldüğü 2009-2010 yetiştirme döneminde ortalama sıcaklık uzun yıllar ortalamasından 1,2 o
C daha artarak, 12,8 oC değerine ulaşmıştır. Bu yetişme dönemi için esas olarak dikkat çeken durum, kış aylarındaki sıcaklıklar olup, Aralık (4,3 o
C), Ocak (2,5 oC), Şubat (5,4 oC) ve Mart (7,9
oC) aylarındaki ortalama sıcaklıklar, uzun yıllar ortalamasında aynı döneme rastlayan
Aralık (1,5 o
C), Ocak (-0,3 oC), Şubat (1,0 oC), Mart (5,7 oC) aylarındaki ortalama sıcaklıklarına göre çok yüksek gerçekleşmiştir. Bu değerler, Konya‟da son 30 yılda ulaşılan en yüksek ortalama sıcaklık değerleri olmuştur. 2010-2011 yetiştirme döneminde ise ortalama sıcaklık 11,7 o
C ile uzun yıllar ortalamasına yakın gerçekleşmiş olup, kış dönemine rastlayan ortalama sıcaklıklar uzun yıllarda aynı döneme rastlayan ortalama sıcaklıklara göre daha yüksek, fakat 2009-2010 yetiştirme döneminin kış ayları ortalama sıcaklıklarından daha düşük gerçekleşmiştir. Çalışmanın yürütüldüğü her iki
yılda da en düşük sıcaklık değerleri uzun yıllar ortalamasının (-25,8 o
C) yaklaşık yarısı kadar (sırasıyla -12,0 o
C ve -11,9 oC) olmuştur. Buğdayın yetişme dönemi dikkate alındığında, kardeşlenme dönemini kapsayan süreçte (Aralık-Mart), uzun yıllar ortalamasına göre her iki yılda da sıcak geçtiği ve diğer bitki gelişim dönemlerinde (Nisan-Haziran) ise 2009-2010 döneminde uzun yıllar ortalamasına yakın, 2010-2011 döneminde ise uzun yıllar ortalamasından daha serin geçtiği söylenebilir.
Uzun yıllar ortalaması üzerinden değerlendirildiğinde, yıllık olarak ortalama 321,8 mm yağış alan Konya‟da, yağışın % 22‟si sonbaharda, % 33‟ü kış döneminde, % 33‟ü İlkbaharda, ve % 12‟si yaz aylarında düştüğü görülmektedir. Bölgemizde kışlık tahılların yetiştirme periyodu olan Ekim-Temmuz ayları arasında alınan yağış toplamı 297,7 mm‟dir. Bu yağışların yaklaşık % 20‟si tahılların kış öncesi çıkışının gerçekleştiği Ekim ve Kasım aylarında, yaklaşık yarısı ise kış aylarında ve geriye kalan % 30‟luk dilimi de bitkilerin gelişme gösterdiği ilkbahar aylarında alınmaktadır (Çizelge 3.2). Uzun yıllar ortalaması kar yağışlı gün sayısı 11,8 olup, en çok kar yağışı Ocak ayında görülmektedir.
Çalışmanın yürütüldüğü 2009-2010 yılında buğdayın yetiştirme süresi (Eylül- Haziran) içerisinde 378,0 mm olarak gerçekleşen yağış, uzun yıllar ortalamasından % 22 oranında daha yüksek olmuştur. 2010-2011 yetiştirme döneminde ise bu artış % 56 olarak gerçekleşmiştir.
Yıllık olarak ortalama % 58 olarak tespit edilen nispi nem, en yüksek değere % 77 ile Aralık ayında yükselmekte ve Temmuz ayında da en düşük değer olan % 42‟ye kadar düşmektedir. Araştırmanın yürütüldüğü her iki yılda da nispi nem (sırasıyla % 61,8 ve % 67,3) uzun yıllar ortalamasından (% 58) daha yüksek olmuştur (Çizelge 3.2).
3.1.2.3. Toprak Özellikleri
Araştırmanın yürütüldüğü toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerini tespit etmek amacıyla, toprak profilinden 0-30 cm ve 30-60 cm derinlik kademelerinden toprak örnekleri alınmış ve analize tabi tutulmuştur. Analiz sonuçları Çizelge 3.3‟de gösterilmiştir. Deneme 2009-2010 ve 2010-2011 döneminde aynı deneme alanında yan yana yürütülmüştür.
Çizelge 3.3. Araştırma sahası topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri*
Toprak özellikleri Derinlik (cm)
0-30 30-60 Kum (%) 44.47 44.50 Silt (%) 24.59 28.86 Kil (%) 30.94 26.64 Bünye Sınıfı CL CL Hacim Ağırlığı (g/cm3 ) 1,11 1.21 Tarla Kapasitesi (%) 23.12 18.24 Solma Noktası (%) 16.79 9.48 Organik Madde (%) 2.53 1.12 pH 8.30 8.30 EC (dS/m) 0.79 0.79 Fosfor (P2O5) (kg/da) 11.06 6.99 Potasyum (K2O) (kg/da) 88.89 62.17 Kireç (CaCO3) (%) 29.48 33.16
* Toprak analizleri Konya Toprak Su Kaynakları Araştırma Enstitüsünde yapılmıştır.
Çizelgenin incelenmesinden de anlaşılacağı gibi, denemenin yapıldığı topraklar killi-tınlı bünyeye sahip olup, organik madde içerikleri orta düzeydedir (% 2,53 ve % 1,12). Kireç muhtevası yüksek olan (% 29,48 ve % 33,16) bu topraklar alkali (pH: 8,30) reaksiyon göstermektedir. Elektriki kondüktivitesi düşük olup, tuzluluk problemi yoktur. Elverişli fosfor miktarı (11,06 – 6,99 kg/da) yeterli seviyede olan araştırma toprakları, potasyum bakımından (88,89 – 62,17 kg/da) zengin durumdadır.
3.1.2.4. Sulama suyu kalitesi
Araştırmada kullanılan sulama suyunun kalitesine ilişkin analiz sonuçları ve sulama suyu kalite sınıfı Çizelge 3.4‟de verilmiştir.
Çizelge 3.4. Denemede kullanılan sulama suyunun kimyasal özellikleri*
Katyonlar me/l Anyonlar me/l Elektriksel İletkenlik (25oc) 753 mmhos/cm Kalsiyum 4.32 Karbonat 0.00 Kalan Sodyum Karbonat (RSC) 0 me/l
Magnezyum 3.29 Bikarbonat 4.75 pH 7.60
Sodyum 0.31 Klorür 0.25 Sodyum (%) 3.92
Potasyum 0.01 Sülfat 2.92 SAR 0.16
Toplam 7.93 Toplam 7.93 Sulama Suyu Kalite Sınıfı C2 - S1
* Su analizi Konya Toprak Su Kaynakları Araştırma Enstitüsünde yapılmıştır.
Sulama suyu, sulamaya uygunluk yönünden C2-S1 sınıfına girmektedir. Tuzluluk yönünden orta düzeyde ve sodyum yüzdesi düşük olup, sulama yönünden kullanılabilir sınırlar içinde yer almaktadır. Sulama suyunun pH‟sı nötre yakın hafif
alkali olup, Bor‟a rastlanmamıştır. Denemede kullanılan sulama suyu yeraltı suyu olup, deneme alanında drenaj sistemi mevcuttur.