Değişime Direnç Nedenleri

Değişime direnç nedenleri farklı sınıflamalar içinde ele alınmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekildedir:

Değişme direnç nedenlerini Hussey (1997, s. 30-36), psikolojik anlaşma (bireyin işten elde ettiği ve bunun karşılığında vermeyi planladığı şeyler), gerçek korkular, zorla kabul ettirilen değişme, değişimi gerçekleştirenlere duyulan güvensizlik, bir şeyin gözden kaçtığına inanmak, akıl ve kalp (aklın kabul ettiği ile duygularıyla hareket etmedeki farklılık) olarak sıralar.

Kurt (1987, s.89-919) ise değişime direncin nedenlerini ekonomik nedenler, değişiklik fikrinin kaynağı, örgüt üyelerinin değişim hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları, değişimin olduğu saha, değişimin boyutları, değişim stratejisi, uygulama programları, değişim ajanının tutumları olduğunu söyler.

Koçel (1998, s. 485- 487), değişime direnç nedenlerini işle ilgili nedenler, kişisel nedenler, sosyal nedenler olmak üzere üç başlık altında toplamaktadır.

Strebel (1999, s. 139), değişime direncin temelinde kişisel sözleşmeler olduğunu söyler. Kişisel sözleşme, çalışanların ve kuruluşların ilişkilerini tanımlayan, hem açıklanmış hem de ima edilmiş karşılıklı yükümlülüklere ve ortak bağlılıklara denir. Kişisel sözleşmenin üç temel boyutu vardır: resmi, psikolojik, toplumsal. Kişisel sözleşmenin resmi boyutu, çalışanlarla işverenler arasındaki iş tanımları, personel sözleşmeleri ve performans anlaşmaları gibi şirket belgelerinde tanımlanan görevler ve performanstır. Psikolojik boyut, çalışan ve işveren arasındaki güven ve bağımlılık gibi duygulardan doğan ortak beklenti ve karşılıklı bağlılık unsurlarıdır. Toplumsal boyut ise şirket ile

28

çalışan arasında gerçekleşen değerler ve kurallardır. Strebel, değişim planlanırken kişisel sözleşmelerin de değiştirilmesi üzerinde durmaktadır.

Sabuncuoğlu ve Tüz (1998 s. 218-219), değişim nedenlerini rasyonel, sosyolojik, psikolojik ve ekonomik nedenler olmak üzere dört boyutta sınıflandırmıştır.

Can (1994, s. 203), değişimin getireceği belirsizliğinin neden olduğu güvensizlik, sosyal ve ekonomik kayıplar, kullanılacak teknolojiyle daha az sayıda personeline ihtiyaç duyulacağına ilişkin düşünceler, değişimin getireceği rahatsızlık (yeni işleri öğrenme), değişimin beklenmeyen sonuçlar doğurabileceği endişesi ve sendikaların değişime direnç nedenleri olduğunu belirtir.

Başaran (1998, s. 134-135) ise yenileşme başlığı altında direnç nedenleri olarak ekonomik nedenler, kişisel nedenler, toplumsal nedenler olarak sınıflamıştır.

Özmen (1999, s. 70-86) ise değişime direnç nedenlerini bireysel ve örgüt yapısına yönelik olarak sınıflandırmıştır. Bireysel direnç kaynakları alışkanlıklar, bilinmeyen korkusu, savunucu algılama, kişisel kayıp, öğrenmeye / gelişmeye açık olmama, yönetime güvensizlik, inançsızlık, grup etkisi, önem duygusudur. Örgüt yapısına ilişkin direnç kaynakları ise kararlılık ve değişime dar odaklanmadır.

Bütün bunlar ışığında değişime direnç nedenleri şu şekilde sınıflandırılmıştır.

1) Ekonomik Nedenler: Teknolojik gelişmelerin uygulamaya konmasıyla çalışan işini kaybedeceği yönünde bir korkuya kapılabilir. Bu sebepten değişime karşı çıkabilir. Yapılacak değişimler daha az çalışmayı gerektirebileceğinden ücretlerin düşmesine, daha az işçiye ihtiyaç duyulacağı yönelik korkuya neden olabilir ve çalışan bu yüzden değişime direnç gösterebilir. Yapılacak değişikliğin kendi ücretlerini arttıracağına inanan işçilerin de işletmenin bu değişimlerden kendilerine oranla daha fazla faydalanacağına ilişkin düşünceleri değişime direnç nedeni olabilir.

2) Rasyonel Nedenler: Değişim hakkında yapılan araştırma ve inceleme sonucu oluşan ve temel dayanakları güçlü direnişlerdir. Örgüt üyeleri uyum için belirli

29

bir süreye ihtiyaç duyabilirler. Değişime hemen geçilerek kişilere uyum süresi verilmezse örgüt üyeleri tepki gösterebilirler. Öne sürülen sebepler değişim için yeterli kaynak ve sürenin olmadığı, çalışanların değişim için gerekli eğitim ve kapasiteye sahip olmadığı yönünde olabilir.

3) Psikolojik Nedenler: Değişimin getireceği belirsizlikten dolayı örgüt üyeleri güvensizlik ve korku geliştirebilirler; statülerinin sarsılacağı yönünde endişelenebilirler. Değişime sürecinde gösterilen direncin hangisinin duygusal ya da rasyonel olup olmadığını belirlemek kolay olmayabilir. Değişim sürecinde psikolojik faktörlerin temelinde çalışanın ne kadar çalışacağı, çalışmasının karşılığında nasıl bir ödül alacağı, bu ödüller için çalışmaya değip değmeyeceği ön plana çıkmaktadır (iş/ ücret/ Ödül). Bilinmeyene duyulan korku, güvenlik ihtiyacı, alışkanlıklardan vazgeçme zorluğu, yeni bilgiler ve beceriler öğrenme zorluğu, dar görüşlülük, daha önceki deneyimler, çıkar kaybı, kendine güvenememe vb. faktörler psikolojik nedenler arasında yer almaktadır.

4) Sosyolojik Nedenler: Değişim süreci içinde üyeler mevcut iş arkadaşlarından ayrılmak istemeyebilirler. Bunun yanında birlikte çalıştıkları yöneticinin değişmesine de direnç gösterebilirler. Değişim amaçları ile grup hedef ve değerleri arasındaki farklar, değişimi uygulayanlara yönelik güvensizlik, yakın çevrenin değişime karşı olumsuz tutumu, var olan sosyal ilişkilerden vazgeçememe, değişim belli bir grubun çıkarı doğrultusunda gerçekleşeceğine yönelik, inançlar sosyolojik nedenler arasında yer almaktadır.

5) Bilgiye Sahip Olmama: Örgüt üyelerinin değişimin niteliği ve değişimin yararları hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları çalışanların değişime direnç göstermelerine neden olabilmektedir. Çalışanların değişim süreci hakkında bilgi sahibi olmamaları değişimi farklı yorumlamalarına neden olabilmekte ve bu da değişime karşı olumsuz tutum geliştirmelerine neden olabilmektedir.

6) Değişimin Kaynağı ve Boyutu: Üst kademe yöneticiler dışarıdan gelen değişime açık olmakla beraber eğer değişiklik fikri alt kademeden gelmişse

30

reddetmeleri mümkündür. Değişiklik fikri üst kademeden gelmişse personelin direnmesi görülebilir. Bunun yanında değişim boyutu ne kadar genişse üyelerin ya da grupların tepkisi de o kadar büyük olacaktır.

7) Sendikalar: Çalışanların mücadeleci sendikaları tercih etmesi, sendikaların örgütten gelecek her türlü öneriyi kabul etmemelerine neden olacaktır.