Değişen Şirket Yapısına Daha Elverişli Hükümler

Dünyada ticaret kavramı ilk olarak tarım devrimi döneminde bireysel atılımlar şeklinde gelişmeye başlamıştır. İlerleyen dönemlerde ise daha az maliyet ve emek kullanılarak daha fazla üretim yapılmasının sağlanması kısacası sanayi devrimi yaşanması sebebiyle tarım devrimi döneminde kurulmuş ve sanayi devriminin imkanlarını kullanan bireysel atılımlar gelişim göstererek küçük veya orta boyutlu organizasyonlar şeklinde örgütlenmeye başlamışlardır.

Ticaret hayatında zaman içerisinde yaşanan bu gelişimden kaçınılmaz olarak ülkemiz de etkilenerek tacirler tarafından sermaye şirketleri daha çok tercih edilmeye başlanmıştır. İlk dönemlerde şahıs şirketi olarak örgütlenen atılımlar ilerleyen dönemlerde iki kişi ve daha az sermaye yeterli olduğu için ve anonim şirket türüne göre daha hafif şartlar öngörülmesi sebepleriyle limited şirket türünü tercih etmiştir.

Son dönemlerde özellikle teknolojide yaşanan büyük değişimler ticari hayattaki gelişimi de oldukça hızlandırmıştır. Daha az zaman, emek ve maliyet ile daha geniş kitlelere ulaşma, seri, ucuz üretim yapma imkanlarını doğurmuştur. Bu kapsamda ticaretle uğraşana kişiler yeni pazarlara ulaşabilme imkanına kavuşmuş ve ticari kapasitelerini arttırmışlardır. Ticari kapasiteleri artan bu tip şirketler de sermaye şirketi olarak örgütlenmiş olsalar dahi mevcut türlerini artan kapasiteleri sebebiyle değiştirme eğilimi içerisine girmişlerdir. Bu eğilim sonucunda daha büyük

159 _{KENDİGELEN, a.g.e. 8.} 160 _{CONSTANTIN, 110.}

47

organizasyonlara elverişli olması sebebiyle holdingleşme ve çekirdeğini oluşturan anonim tür sermaye şirketleri tercih edilmeye başlanmıştır. Bu sebepten dolayı son dönemlerde tür değiştirmeler daha çok limited türden anonim türe dönüşüm olarak görülmektedir.

Ticari kapasitenin artması sonucunda şirketin idaresi veya sermayenin büyütülmesi için yeni ortaklar alma ihtiyacı limited türün hükümlerinin elverişsiz kaldığı durumlara örnek olarak gösterilebilir. Şirket bünyesine katılacak ortaklar ile şirket daha çok yatırım yapma imkanına sahip olur. Bu da şirketi büyüterek uluslararası boyutları ulaştırır. Bu sebeplerle pek doğaldır ki ticaret şirketleri her zaman yeni ortak arayışına girebilirler. LTD’ler TTK 574. md.161 _{uyarınca en çok elli}

ortak ile sınırlandırıldığı için daha fazla şirket ortağına ihtiyaç olan durumlarda LTD’lere ilişkin yasal düzenlemeler mevcut duruma yetersiz kalacaktır162_{. Açıklandığı}

gibi azami ortak sayısı sınırı olmaması sebebiyle AŞ’lere ilişkin yasal düzenlemeler daha elverişli olduğu için bu türe doğru dönüşümler yaşanmaktadır163_.

LTD’ler için getirilmiş bir diğer sınırlama ise pay devri konusundadır. TTK madde 595 uyarınca164 _{şirket ortaklarının paylarını devredebilmesi ortaklar}

kurulunun onayına tabii tutularak sınırlandırılmıştır. Yeni ortak almak amacıyla hızlı bir şekilde pay devri yapmak istenmesi durumunda var olan bu sınırlama sebebiyle süreç zorlaşacaktır. Bu durumda AŞ türüne dönüşümü tercih sebebi yapmaktadır.

Ticari şirketler, ticari faaliyetleri neticesinde elde ettikleri karlarını mevcut faaliyet alanları dışında farklı sektörlerde değerlendirmek amacıyla yatırım yapmak isteyebilirler. Sağlıklı olarak devam eden ticari şirket üzerinden farklı bir alana yatırım yapmak yani yeni ve bilinmeyen bir alanda ticarete başlamak, yatırımın zarar etmesi, hatta şirketin ekonomik durumunun bütünüyle bozulması riskini yaratacaktır. Hem bu

161 _{Bu madde, ETTK 504. Maddenin karşılığı olup yine limited şirketler en az iki en çok elli ortak sayısı}

ile sınırlandırılmıştır. 6102 sayılı TTK’nın 574. maddesi ile en az iki ortak olması zorunluluğu kaldırılmıştır.

162 _{Türk Hukuku’nda LTD’lerin en fazla elli ortağa sahip olabileceği düzenlenmiş olmasına karşın}

Fransız Hukuku’nda bu rakam yüz olarak belirlenmiştir. FrTK 223-3 maddesine göre LTD’lerin belirtilen ortak sınırını aşması halinde bir yıl içerisinde şirketin AŞ’ye dönüştürülmesi zorunluğu aksi halde şirketin feshedileceği düzenlenmiştir. Bkz.: CONSTANTIN, 110.

163 _{CONSTANTİN, 110.}

48

sakıncaların bertaraf edilmesi, hem de yasal engelleri165 _{aşmak amacıyla, yeni ticari}

alanda faaliyet gösteren yeni bir ticari şirket kurmak ve yeni kurulan şirket üzerinden bu faaliyetleri sürdürmek daha doğru bir tercih olacaktır. Böylece yapılan yatırımın zarar etmesi durumunda mevcut kar eden şirketin ekonomik durumu etkilenmeden ticari hayatına kendi faaliyet konusunda devam edecektir. Birden fazla ticari şirket ile farklı sektörlerde faaliyet yürüten tüm şirketleri tek bir üst çatıda toplamak, yönetimi basitleştirmek ve organizasyon bütünlüğü sağlamak için zorunludur. İşte bu ihtiyaç sonucunda grup şirket ve holding kavramları ortaya çıkmıştır. Türkiye, 1960’lı yıllardan itibaren holdingleşme süreci başlamış166_{, her geçen gün faaliyet gösteren}

holdinglerin sayısı artış göstermektedir. Holdingleşmek eğiliminde olan ve limited türde kurulmuş şirketler, her ne kadar yasal bir yükümlülük mevcut değil ise de holdingleşme için en uygun şirket türü AŞ olduğundan bu türe dönüştürülerek holdingin “çekirdek” veya “çatı ortaklığı” oluşturulmaktadır167_.

Şirketin yapısındaki değişiklik yukarıda örneklerle açıklandığı gibi gelişme yani kapasite yükselmesi şeklinde olabileceği gibi küçülme yani kapasite düşmesi şeklinde de karşımıza çıkabilir. Faaliyet gösterdiği sektör, şirketin konumu, rekabet azlığı gibi fırsatları değerlendirerek kısa sürede büyük gelişim gösteren bir şirket, elindeki bu fırsatları kaybetmesi ile birlikte ekonomik gücünde ters yönde küçülme meydana gelebilir. Yüksek ticari kapasiteye elverişli olması sebebi ile ilk başta AŞ olarak kurulmuş bir şirketin yaşayacağı bu şekildeki küçülme ile artık AŞ’ye ilişkin hükümler şirketin yapısına elverişli gelmeyecektir. Şirketi yöneten yönetim kurulu başkanı AŞ’lerin tabii olduğu sınırlayıcı ve sıkı hükümler sebebiyle artık LTD veya başka bir şirket türüne tür değiştirerek ticari hayatına daha basit bir şekilde devam etmek isteyecektir.

Fransız Hukuku’ndan da bu konu ile ilgili örnek vermek gerekir ise ticari avantajlarını kaybeden bir SA, büyük bir yatırımcıdan küçük bir girişimci pozisyonuna düşmüş olabilir. SA ortağı şirketini tabii olunan kanuni zorunluluklar ve

165 _{6762 sayılı ETTK. 137. maddesi, şirketlerin, esas sözleşmelerinde yazılı iştigal alanları dışında başka}

alanlarda ticari faaliyet yürütebilmesini yasaklamıştı. 6102 sayılı TTK. 125. maddesi ile bu yasak kaldırılmıştır. Artık şirketler, esas sözleşmelerinde yazılı iştigal alanları dışındaki alanlarda da ticari faaliyet yürütebileceklerdir.

166 _{TEKİNALP, 580.} 167 _{TEKINALP, 581.}

49

sınırlamalardan kurtulmak amacıyla çoğu zaman basitleştirilmiş anonim şirket (SAS) veya tek ortaklı anonim şirket türüne dönüştürmek isteyecektir168_.