Nuhoğlu ve Malkoç (2007) tarafından sulardan Cr(VI) giderimi için Palamut meĢesi atığı adsorpsiyon denemelerinde kullanılmıĢtır. Yapılan çalıĢmada 50 mg/L Cr(VI) iyonu ilk 5 dakika içerisinde, 200 mg/L Cr(VI) iyonu ise 120 dakika içerisinde %100 giderilirken, 400 mg/L Cr(VI) ise %70 civarında giderilmiĢtir. Adsorpsiyonun çok büyük bir kısmı ilk 30 dakikada meydana gelmiĢ, yaklaĢık 60 dakikada sistem dengeye ulaĢmıĢtır. 400 mg/L konsantrasyonundaki Cr(VI) iyonu, 5 g/L palamut meĢesi atığı ile %39 civarında giderilirken, 15 g/L deriĢiminde adsorbent ile aynı konsantrasyondaki Cr(VI) iyonları %91.5 oranında giderilmektedir. Palamut meĢesi atığı ile Cr(VI) adsorpsiyonunda, en yüksek giderim pH 2.0 de elde edilmiĢtir. BaĢlangıç Cr(VI) konsantrasyonunun artmasıyla, arıtma verimi düĢerken, birim adsorbent baĢına adsorplanan Cr(VI) konsantrasyonunun arttığı görülmüĢtür. Ayrıca sıcaklık ve adsorbent konsantrasyonundaki artıĢında verimi artırdığı görülmüĢtür. AraĢtırmalar sonucunda, palamut meĢesi atığının ağır metalleri gidermede aktif karbona alternatif adsorbent olarak kullanılabileceği ifade edilmiĢtir.
Gupta ve ark. (1999) Ģeker endüstrisinde kullanılan yakıtlardan oluĢan külleri, metal kaplama endüstrisi atık sularında bulunan Cr (VI)’nın uzaklaĢtırılmasında adsorben olarak denemiĢlerdir. Küller denemelerde kullanılmadan önce 60 oC’de 24 saat süre ile hidrojen peroksit ile muamale edilerek aktive edilmiĢtir. Kesikli adsorpsiyon denemeleri sonucunda, su numunesinin pH değerinin azalmasıyla giderilen Cr(VI) miktarının arttığı belirtilmiĢtir. Elde edilen adsorpsiyon verilerinin Langmuir ve Freundlich izotermlerine uyduğu belirtilmiĢtir.
Agarwal ve ark. (2005), tamarind olarak adlandırılan tohum, badem kabuğu, yer fıstığı kabuğu, ceviz kabuğu, ezilmiĢ hindistan cevizi kabugu gibi tarım esaslı materyallerin endüstriyel atıklardan Cr(VI) uzaklaĢtırılması üzerine çalıĢmıĢlardır. Sonraki çalıĢmalar için tamarind kabuğu tercih edilmiĢtir. Temas süresi, pH etkisi, adsorpsiyon eĢitliği, adsorpsiyon sıcaklığı incelenmiĢtir.
Üstün (2006) tarafından yapılan çalıĢmada atık sudan ağır metal (Cr, Cu ve Zn) gideriminde adsorban olarak uçucu külün kullanılabilirliği incelenmiĢ, farklı pH ’ın, uçucu kül pelet miktarının ağır metal adsorpsiyonu üzerindeki etkisi ve Freundlich izotermine uygunluğu incelenmiĢtir. Yapılan deneyler doğrultusunda uçucu kül peletlerinin ağır metal adsorpsiyonunda çok iyi sonuçlar verdiği ve pH değeri arttıkça
22
adsorpsiyon veriminin de arttığı saptanmıĢtır. Uçucu kül peletlerinin iyi bir adsorban olduğu ifade edilmiĢtir.
Gupta ve ark. (2001) tarafından yapılan diğer bir çalıĢmada, alüminyum endüstrisi atığı olan kırmızı çamur, sulu çözeltilerdeki Cr(VI) ve Pb(II)’nin uzaklaĢtırılmasında denenmiĢtir. Kırmızı çamur 24 saat süre ile hidrojen peroksit ile muamele edilmiĢ ve daha sonra 3 saat süre ile 500 oC’de ısıtılarak aktive edilmiĢtir. Hem kesikli hem de kolon denemeleri sonucunda, çözeltideki Cr(VI) ve Pb(II)’nun maksimum gideriminin sırası ile pH 4 ve pH 2’de gerçekleĢtiği tespit edilmiĢtir. Aktive edilen kırmızı çamurun Cr(VI) tutma kapasitesinin Pb(II) ye kıyasla daha fazla olduğu ifade edilmiĢtir.
Stasinakis vd. (2003), atık sulardaki Cr(III) ve Cr(VI) iyonlarının aktif çamur üzerinde sorpsiyon oranlarını karsılastırmıslardır. Cr(III) %90 oranında, Cr(VI) ise %15 oranında adsorbe edilmistir. Deneyler çalkalama yöntemiyle yapılmıs ve adsorpsiyon sonuçları Freundlich adsorpsiyon izotermine uygunluk göstermistir.
Lalvani ve ark. (1998), aktive edilmiĢ karbonun su ortamından Cr(VI) ve bazı metal iyonlarının uzaklaĢtırılmasında kullanımını araĢtırmıĢlardır. Aktivasyon iĢlemi için helyum gazı ortamında iki elektrot arasına karbon yerleĢtirilmiĢ ve belirli bir akım uygulanmıĢtır. Çözelti pH’sının < 9 olması durumunda, hazırlanan aktif karbon ile Cr(VI)’nın su ortamından uzaklaĢtırılmasının mümkün olduğu belirtilmiĢtir. Daha yüksek pH değerlerinde (pH > 9) ise, Zn(II) ve Pb(II) metal iyonlarının daha kolay uzaklaĢtırılabildiği buna karĢılık Cr(VI) uzaklaĢtırma veriminin azaldığı belirtilmiĢtir.
Pradhan ve ark. (1999), aktive edilmiĢ kırmızı çamur ile sulu çözeltilerden Cr(VI)’nın uzaklaĢtırılmasını incelemiĢlerdir. Kırmızı çamurun aktivasyonu, çamurun sırasıyla, HCl ve NH3 ile muamelesi ve 110 oC’de kurutulmasıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Adsorpsiyon verilerinin hem Langmuir hem de Freundlich izotermlerine uyduğu ve pH 5.2’de maksimum Cr(VI) gideriminin elde edildiği belirtilmiĢtir. ÇalıĢmada, çözelti ortamındaki nitrat, fosfat ve sülfat gibi diğer iyonların Cr(VI) giderimine etkisi de incelenmiĢtir. Sonuçta, nitrat iyonuna kıyasla fosfat ve sülfat iyonlarının Cr (VI) giderimini olumsuz yönde daha çok etkilediği görülmüĢtür.
Menendez-Alonso ve ark. (1999), sulu ortamlardaki Cr(III) ve Cr(VI) türlerini ayırmak ve analiz etmek için sırasıyla; ayırma ve tayin basamaklarını kullanmıĢlardır. Sulu çözeltiden Cr(VI)’yı ve Cr(III)’ü birbirinden ayırmak için sırası ile Dowex 1-X8 ve Dowex 50W-X8 reçineleri verimli bir Ģekilde kullanılmıĢtır.
23
Malkoç ve ark., (2006), sulu çözeltiden Cr(VI) uzaklaĢtırmak için fabrika atık çayını sorbent olarak kullanmıĢtır. ÇalıĢma pH’sı, Cr(VI) baĢlangıç deriĢimi, sıcaklık, adsorbent miktarı, karıĢtırma hızı gibi parametrelerin etkisi incelenmiĢtir. Maksimum adsorpsiyon pH 2’ de ölçülmüĢtür. Langmuir ve Freundlich izotermleri incelenmiĢtir.
Dubey ve ark.. (2006), yer fıstığındaki karbonu gümüsle okside etmisler ve bu maddeyi sorbent olarak kullanmıĢlardır. Batch prosesinde ölçüm yapmıĢlardır. Adsorbentlerin etkisi, temas süresi, ajitasyon etkisi incelenmiĢtir. Adsorpsiyon Freundlich izotermi ile uygunluk göstermistir. Yaklasık %97 oranında Cr(VI) uzaklaĢtırılmıĢtır. Oksidasyonla modifiye olmuĢ adsorbentlerin Cr(VI) uzaklaĢtırma kapasitesinin saf adsorbent haline göre daha yüksek olduğu bulunmuĢtur.
Karthiyekan vd. (2005), kauçuk ağaç talaĢı-aktive edilmiĢ karbondan oluĢan aktif karbon üzerinde adsorpsiyon yoluyla sulu çözeltiden Cr(VI) uzaklaĢtırılmasını araĢtırmıĢlardır. Adsorpsiyon kinetikleri ve farklı sıcaklıktaki mekanizmaları tartıĢılmıĢtır.
ġener (2002) tarafınfan yapılan çalıĢmada endüstriyel atık sularda ve alıcı ortamlarda en fazla görülen ağır metallerden ikisi olan bakır ve kromun dolgulu kolonda adsorpsiyonu incelenmiĢtir. Deneysel çalıĢma iki kısımdan oluĢmaktadır. Birinci kısımda bakır ve krom adsorpsiyonu kesikli bir sistemde incelenmiĢ ve kullanılan adsorbentlerin (sepiyolit, pomza taĢı, meĢe palamudu kabuğu) bakır ve kromu tutabildiği gözlenmiĢtir. ikinci kısımda, dolgulu kolonda deneyler yapılarak konsantrasyonun, akıĢ hızının ve adsorbent tipinin adsorpsiyona etkileri incelenmiĢtir. Üç farklı konsantrasyonda, üç akıĢ hızında ve üç adsorbentle çalıĢılmıĢtır. Yapılan çalıĢma sonucunda, sepiyolitin 13,11 mg bakır / g adsorbent, pomza taĢının 11,61 mg bakır/g adsorbent ve meĢe palamudu kabuğunun 6,81 mg bakır /g adsorbent; sepiyolitin 17,19 mg krom / g adsorbent, pomza taĢının 11,7 mg krom /g adsorbent ve meĢe palamudu kabuğunun 15,76 mg krom / g adsorbent tutma kapasitelerine sahip olduğu tespit edilmiĢtir.
Ozcan ve ark. (2010), Cyanex 923 içeren polisülfon microkapsülleri kullanarak sulu çözeltilerden Cr(VI) giderimini çalıĢmıĢlardır. Elde edilen microkapsüllerin Cyanex 923, FT-IR, SEM, TGA ve dTGA yöntemleri ile karakterizasyonu gerçekleĢtirilmiĢtir. Maksimum Cr(VI) gideriminin pH 1’de Cynanex 923/polisülfon oranının 1 olduğu durumda gerçekleĢtiği görülmüĢtür. Gerekli temas süresi 30 dakikadır ve sorpsiyonun ikinci dereceden kinetik modele uygun olduğu tespit edilmiĢtir. Deneysel adsorpsiyon verilerinin Redlich-Peterson ve Langmuir izoterm modellerine
24
daha iyi uyduğu belirtilmiĢtir. Rejenerasyon çalıĢmaları sulu ortamdan Cr(VI) gideriminde Cyanex 923 içeren mikrokapsüllerin 3 kez yeniden kullanılabileceği göstermiĢtir.