• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Bilimsel (teorik) değerler
• Gözlem, eleştiri, muhakeme ön plandadır.
• Bilimsel değeri olan insan, deneysel, akılcı ve entelektüeldir
• Teorik değerleri önemseyenler bilgi ve
gerçeğe ulaşmak, düşünmek, öğrenmek, analiz etmek, sonuç çıkarmak, kanıtlamak ve
açıklamak amacıyla bilgiyi sistematik olarak düzenleme ve biriktirme isteğinde olan
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Bilimsel (teorik) değerler
• Teorik insanın hakim ilgisi gerçeğin keşfidir.
• Bu amacın izlenmesinde kişi, karakteristik olarak zihni bir tutum takınır.
• Kendisini, objelerin güzelliği veya yararlılığına ilişkin yargılardan arındırır ve yalnız gözlemeyi ve
muhakemede bulunmayı arar.
• Teorik insanın ilgileri, ampirik, eleştirici ve akılcı
olduğundan, bu kimse zorunlu olarak entellektüeldir, çoğu kez bir bilim adamı veya felsefecidir
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Ekonomik değerler
• İş hayatında gerekli olan servet birikimi ve başkalarını geçmeye yönelik değerlerdir.
• Faydacı ve pratik eylemler benimsenen değerlerdir.
• Yararlı ve pratik olana önem verir;
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Ekonomik değerler
• Ekonomik insan, karakteristik olarak, yararlı olanla ilgilidir.
• Esasında, beden ihtiyaçlarının doyumu üzerine dayanır.
• İş dünyasının pratik hususlarını da içine alan, bir kendini koruma ve yararlanma ilgisi ve elle tutulur bir
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Ekonomik değerler
• Gelişmiş kişilerin ilgi alanı fayda kavramına dayanır.
• Bir mücadele olarak gördükleri yaşamda kaynakların akılcı kullanımı ve başarıya hemen dönüştürülemeyen, yararlı şeyler üretmeyen bilginin gereksizliğine inanırlar.
• Yararlılık ve etkinliği kazanç ve zenginlik ile ölçerler .
• Yani tutumlu olmak, kazancını doğru kullanma karşımıza çıkar.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Ekonomik değerler
• Tutumlu olmanın da bir çok yönü bulunur.
• Parada tutumlu olmak,malda tutumlu olmak,zamanda tutumlu olmak, konuşmada tutumlu olmak, sağlıkta tutumlu olmak gibi birçok çeşitleri sayabiliriz.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Ekonomik değerler (Tutumlu olma)
• Örneğin; kişi zamanın değerini bilmeden boşa harcarsa eline hiçbir şey geçmez.
• Ya da bir kimse eline geçen her şeyi yerse çok ve sağlıksız kilo alır ve sağlığı bozulabilir,
• bunun için sağlıkta da tutumlu olmak gerekir,
• elimizde olan sermayenin hepsini bir anda harcarsak daha sonra zor duruma düşebiliriz.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Siyasi değerler
• Güç elde etme ve bu gücü başkalarının
üzerinde kullanma duygularının ağır bastığı değer boyutudur.
• Politik değere sahip insanlar her şeyin üstünde kişisel güç elde etmek, otorite ve sosyal statü sahibi olmak,insanlar tarafından benimsenmek ve tanınmak isterler.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Siyasi değerler
• Hayatlarının büyük bir bölümünü rekabet ve mücadele ile geçiren bu insanlar lider olabilmenin yollarını
ararlar.
• Politik insan, esas itibariyle kuvvetle ilgilidir.
• Faaliyetleri zorunlu olarak, politikanın dar alanı içinde değildir.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• Sosyal değerler,var olduğu toplum içerisinde bireylerin ihtiyacına göre değişkenlik gösteren ve o ihtiyaç
gerekliliğinde ihtiyacın istek derecesini artıran veya azaltan, birey ve toplum menfaatinin göz önünde tutulduğu ve
fayda tercihinin ağırlık kazandığı normlar ve davranışlardır.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• Sosyal değerlerin çıkış noktası ve ana kaynağı insan doğasıdır.
• İnsan doğası, aynı zamanda, değerlerin de
önemli bir bileşeni olduğu toplumsal hayatın ve toplumsal değişim isteğinin de esas
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• Sevgi, insan ilişkilerini düzenlemeye yönelik değerlerdir.
• Sempati, verici olan ve kibarlık benimsenen değerlerdir.
• Başkalarını sevme, yardım ve bencil olmama esastır.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• Sosyal değeri benimsemiş olan insan
muhtemelen teorik, ekonomik ve estetik tutumları soğuk ve gayri insani bulur.
• En saf şeklinde sosyal ilgi benliksizdir ve dini tutuma çok sıkı şekilde yaklaşmaya eğilimlidir.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• İnsan sevgisi, bir veya bir çok kişiye ait olabilir.
• Sosyal insan bencil değildir, başka insanları araç olarak değil amaç olarak değerlendirir ve bu nedenle nazik ve sempatiktir, bencil değildir.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• Sosyal değerler toplum içindeki niteliği, yaygınlığı ve gücü yönünden birbirine eşit değildir.
• Bu açıdan değerleri dörde ayırılır. Bunlar: • 1-Öz değerler
• 2-Özel değerler
• 3-Seçimlik değerler
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
1-Öz değerler; toplum üyelerinin büyük
çoğunluğunca önemli bulunan ve kültürün özünü oluşturan güçlü, çekirdek değerlerdir. Bu değerlerin değişmesi toplumu köklü
biçimde değişime uğratır.
Örneğin dilin özünü oluşturan sözcükler
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• 2-Özel değerler; bir yöreye, mesleğe,
ilgilenilen konuya göre önemli olan ve kullanılan değerlerdir.
• Örneğin, öğretmenler mesleğin geleneklerine ve toplumun ona yüklediği statüye ait
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• 3-Seçimlik değerler; toplum üyelerinin istediği
zaman ve yerde kullanabildiği değerlerdir.
• Bu değerlere uyulması toplumca beklenir ama uyulmadığında kişi kınanmaz.
• Sözgelimi insanlar düğün yapmadan evlendiğinde günümüzde kınanmamaktadır.
• Bu uygulamalar daha çok şartların uygunluğu ile ilgilidir.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Sosyal değerler
• 4-Geçici değerler; belli bir süre toplumun belli
bir kesimince kullanılan, uyulan moda değerlerdir. • Bu değerler başka toplumlardan gelebilir,
toplumun bir kesimince yaratılabilir.
• Toplum tarafından beğenilir, belli bir süre kullanılır ve sonra görünmez olur.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Din önemli bir kültürel değişken olup; bireylerin değerleri, alışkanlıkları ve tutumları üzerinde kayda değer etkisi bulunmaktadır (Delener, 1994).
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Değerlerin dayandığı çeşitli kaynaklar vardır ve bu kaynakların en önemlilerinden biri
dindir (Sezen,1998).
• Çünkü “tarih bilimi, insanların her yerde ve her devirde değerler sistemini bir iman
kaynağına dayandırdığını (özakpınar, vd. 1999;85) göstermektedir.’’
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Dinî inançlar soysal davranışın şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
• Dinî değerlere olan bağlılıktaki farklar
bireylerin yaşamına yön vermekle birlikte yaptığı tercihleri, ne tüketeceğini ve kiminle ilişkide bulunacağını etkilemektedir (Fam, Waller & Erdoğan, 2004).
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Dini değerlere sahip bireyin zihni yapısı
devamlı olarak mutlak şekilde doyurucu en yüksek değer tecrübelerini yaratmaya
yönelmiştir.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Dini değerlere sahip hayattan çekilerek
kendisini en yüksek realite ile birleştirmeyi arar.
• Din uğruna dünyevi hazları feda eder.
• Birlik tecrübesini, kendisini inkar etme ve düşünme yolu ile bulur (Sağnak, 2003).
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Evrenin bütünlüğü ve bunun tarifine yönelik değerlerdir.
• Bir insanın en yüksek değeri "birlik" olarak ifade edilebilir.
• Evreni bir bütün olarak kavramayı arar ve kendisini onun bu bütünlüğüne bağlar.
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Dindarlığı içsel dindarlık (İntrinsic) ve dışsal dindarlık (Extrinsic) olarak değerlendiren
Allport, dinin kurumsallaştırılmasını, kurumsal dinin gerçek dine zarar verdiği görüşüyle
DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI
• Allport, Vernon ve Lindzey sınıflaması
• Dini değerler
• Dışsal olarak motive olan birey dinini
kullanırken içsel olarak motive olan birey dinini yaşamaktadır ve din olgusu yaşamda merkezî bir yer edinmiştir (Allport & Ross, 1967).