Bu bölümde Sosyal Bilgiler öğretmenleri, öğretmen adayları ve hatta alan uzmanları için Sosyal Bilgiler eğitimine ilişkin bilinmesi gereken en temel bilgiler sunulmuştur. Bu vesile ile öncelikle Sosyal Bilgilerin ne olduğu, veri kaynakları, Dünyada ve Türkiye’deki gelişimi ve son olarak ülkemizde Sosyal Bilgiler öğretim programında yaşanan önemli değişim ve dönüşümler aktarılmaya çalışılmıştır. Sosyal Bilgiler alanında iyi bir eğitimci ya da uzman olmak ilk olarak Sosyal Bilgilerin dününü-bugününü bilmekten, amaçlarını ve doğasını kavramaktan; ikinci olarak da ilgili öğretim programının gereklerini başarılı bir şekilde eğitim ortamlarına transfer edebilmekten geçmektedir. Bunun için de en temel seviyede söz konusu programın yapı, kapsam ve özelliklerinin anlaşılması gerekir. Bu nedenle bölüm içerisinde Sosyal Bilgilerin farklı tanımları, Sosyal Bilimler ile Sosyal Bilgiler arasındaki ilişki, Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Bilgilerin tarihsel gelişimi, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının temel felsefesi, genel amaçları, öğrenme alanları, kazanımları, becerileri, değerleri ve ölçme değerlendirme boyutları hakkında önemli bilgiler sunulmaya çalışılmıştır.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıda Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Yapılandırmacı yaklaşım benimsenmiştir.
B) Bütüncül bir anlayış hâkimdir programdır.
C) Tek disiplinli anlayışla sosyal bilimlere yer verilmesi öngörülür.
D) Öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmelerine önem verir.
E) Çok disiplinli yapıya sahiptir.
2. Bir ders olarak Sosyal Bilgiler ilk kez hangi ülkede benimsenmiştir?
A) Almanya B) Türkiye C) Fransa D) Finlandiya E) ABD
3. I- İsviçre II- Japonya III-Mısır IV- Azerbaycan
Yukarıda adı geçen hangi ülke veya ülkelerin eğitim sistemlerinde Sosyal Bilgiler dersi yer almaktadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II-III E) II-IV
4. ABD’de ve Türkiye’de doğrudan Sosyal Bilgiler adı altında bir dersin okutulmaya başlandığı tarihler aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) 1922-1962 B) 1916-1968 C) 1916-1997 D) 1896-1968 E) 1900-1952 5. I- Antropoloji II- İstatistik III-Ekonomi IV- Kriminoloji
Yukarıda sosyal bilim alanlarından bazıları verilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi UNESCO’nun sosyal bilim tanımlamasında kabul ettiği sosyal bilimlerden biridir?
A)Yalnız III B)Yalnız II-IV C) I-II - III D) I-II-IV E) I-II-III-IV
6. Ülkemizde Talim Terbiye Kurulu öncülüğünde Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı üzerinde en son hangi tarihte değişiklikler yapılmıştır?
A) 2017 B) 2016 C) 2015 D) 2014 E) 2013 7. I- Bilimsellik II- Tasarruf III- Eşitlik IV- Sorumluluk
Yukarıdaki değerlerden hangisi veya hangileri 2017’deki güncelleme çalışmaları ile Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na ilk kez dâhil edilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II-III D) I ve IV E) III-IV
8. Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na ilk kez 2017’de dâhil edilen beceridir?
A) Gözlem B) Mekânı algılama C) Öz denetim D) Araştırma E) İletişim 9. Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler’in genel amaçları açısından yanlış bir ifadedir?
A) Hak ve sorumluluklarını bilen vatandaşlar yetiştirmek,
B) Evrensel değerleri değil milli değerleri benimsemiş vatandaşlar yetiştirmek, C) Aktif, katılımcı ve demokratik bireyler yetiştirmek,
D) Hem kendi ülkesindeki hem de dünyadaki gelişmelere duyarlı vatandaşlar yetiştirmek, E) Çeşitli bilgi ve becerilere sahip çok yönlü vatandaşlar yetiştirmek.
10. Aşağıdakilerden hangisi 2017’de yapılan güncellemelerle Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’na ilk kez dâhil edilen öğrenme alanıdır?
A) Etkin Vatandaşlık B) Bilim, Teknoloji ve Toplum C) Üretim, Dağıtım ve Tüketim D) Küresel Bağlantılar E) Kültür ve Miras
11. 2005 ve 2017’de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında 4., 5., 6. ve 7. sınıflara ait toplam kazanım sayıları aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?
A)180-145 B)175-136 C)170-146 D)160-151 E)145-116
12. Aşağıdakilerden hangisi hem 2005 hem de 2017’de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan genel amaçlardan biridir?
A) Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilme,
B) Bilgiyi uygun ve çeşitli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman şeridi vb.) kullanma, düzenleme ve geliştirme,
C) Birey, toplum ve devlet arasındaki ilişkileri açıklarken, sosyal bilimlerin temel kavramlarından yararlanma,
D) Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşma yollarını bilen bireyler olarak eleştirel düşünme becerisine sahip olma,
E) Millî, manevi değerleri temel alarak ve evrensel değerleri benimseyerek erdemli insan olmanın önemini ve yollarını bilme.
13. Aşağıdakilerden hangisi 2017’de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan okuryazarlıklardan biri değildir?
A) Politik okuryazarlık B) Finansal okuryazarlık C) Medya okuryazarlığı D) Vergi okuryazarlığı E) Dijital okuryazarlık
14. I- Girişimcilik II- Yaratıcı düşünme III- Problem çözme IV- Karar verme
Yukarıdaki becerilerin hangisi veya hangileri hem 2005 hem de 2017’de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan becerilerden değildir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV D) II-III E) III-IV
15. Aşağıdakilerden hangisi hem 2005 hem de 2017’de güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan değerlerden biridir?
A) Özgürlük B) Temizlik C) Hoşgörü D) Sağlıklı olmaya önem verme E) Misafirperverlik
Cevap Anahtarı
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
C E D B E A C C B A B A D B A
KAYNAKÇA
Airasian, P. W. ve Walsh, M. E. (1997). Constructivist cautions. Phi Delta Kappan, 78(6), 444-449.
Akengin, H., Bengiç, G., Çolak, K. ve Taş, E. (2011). Altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi kazanımlarına ulaşma düzeylerine yönelik öğrenci görüşleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 34, 5-23.
Akyüz, Y. (2015). Türk eğitim tarihi (M.Ö.1000-M.S.2013). Ankara: Pegem Akademi
Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 33-47). Ankara: Pegem Akademi.
Barr, R. D., Barth, J. L. & Shermis, S. S. (1977). Defining The Social Studies. Arlington, VA: National Council for the Social Studies.
Barth, J. (1991). Elementary and Junior High/Middle School Social Studies Curriculum. Lanham, Md.:
University Press of America.
Bilgili, A. S. (Ed.)(2013). Sosyal Bilgilerin Temelleri. Ankara: Pegem Akademi.
Dinç, E. ve Doğan, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretim programı ve uygulanması hakkında öğretmen görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-49.
Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. C. Öztürk ve D. Dilek (Eds.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 17-52). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (2), 77-96.
Doğanay, A. ve Sarı, M. (2008). Öğretmen Gözüyle Yeni Sosyal Bilgiler Programı: Adana İlinde Bir Araştırma. İlköğretim Online, 7(2),468-484.
Duman, B. & İkiel, C. (2002). Yapıcı öğrenme kuramına göre sosyal bilgiler öğretimi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(12), 245-262.
Erden, M. (tarihsiz). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Alkım Yayınları.
Ergün, M. (2012). Eğitimin felsefi temelleri. Özcan Demirel ve Zeki Kaya (Eds.), Eğitim bilimine giriş içinde (s. 67-94). Ankara: Pegem Akademi.
Ersoy, A. F. ve Kaya, E. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86.
Güngördü, E. (2002). İlköğretimde hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Nobel Yayınları Güven, İ. (2015). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
Hertzberg, H.W. (1981). Social studies reform: 1880-1980. Social Sciences Consortium, Boulder, CO.
İnan, S. (2014). Sosyal bilgiler eğitimi: Nedir, ne zaman ve neden? Süleyman İnan (Ed.), Öğretmenler ve öğretmen adayları için sosyal bilgiler eğitimine giriş (Kavramlar, Yaklaşımlar, etkinlikler) içinde (s. 1-21). Ankara: Anı Yayıncılık.
Jadallah, E. (2000). Constructivist learning experience for social studies education. The 19. Social Studies, 91(5), 221-225. DOI: 10.1080/00377990009602469
Karagözoğlu, A.G. ( 1966). İlkokullarda sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: MEB Yayınları
Kaymakcı, S. ve Ata B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgilerin doğasıyla ilgili görüşleri.
Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 35-64.
Köstüklü, N. (2014). Sosyal Bilimler ve Tarih Öğretimi. Konya: Çizgi Kitabevi.
Martorella, P.H. (1996). Teaching social studies in middle and secondary schools. New Jersey: A Simon
& Schuster Company.
MEB. (1968). İlkokul programı. İstanbul: MEB Yayınevi.
MEB. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4-5. sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
MEB. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara: MEB Yayınları.
MEB. (2017). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara.
Mutluer, C. (2013). Sosyal Bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri (İzmir Menemen örneği). Turkish Studies, 8(7), 355-362.
NCSS (1992). A vision of powerful teaching and learning in the social studies. Building social understanding and civic efficacy. Position statement. Washington DC: National Council for the Social Studies.
NCSS (1993). The Social Studies Professional. Washington DC: National Council for the Social Studies.
NCSS (1994). Curriculum standards for social studies: Expectations of excellence. Washington DC:
National Council for the Social Studies.
Öztürk, C. ve Deveci H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi.
Cemil Öztürk (Ed.), Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programları içinde (s. 1-41). Ankara:
Pegem Akademi.
Öztürk, C. (2009). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik Vatandaşlık Eğitimi içinde (s. 1-31). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Öztürk, C., Keskin S.C. ve Otluoğlu, R. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: Pegem Akademi.
Safran, M. (1993). Tarih öğretiminin eğitimsel amaçları. Belleten, 57(220), 827- 842.
Safran, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal (Eds.). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 1-18). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Semenderoğlu, A. ve Gülersoy, A. E. (2005). Eski ve yeni 4-5. sınıf sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 141-152.
Sönmez, V. (2010). Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu (Yeni programa göre düzenlenmiş yeni ders planı örnekleri). Ankara: Anı Yayıncılık.
Sözer, E. (1998). Sosyal bilimler kapsamında sosyal bilgilerin yeri ve önemi. G. Can (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 1-14). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınevi.
Sunal, C.S. ve Haas, M.E. (2005). Social Studies for the elementary and middle grades a constructivist approach. USA: Pearson Education.
Tan, Ş.(2013). Öğretimde ölçme ve değerlendirme (KPSS el kitabı). Ankara: Pegem Akademi.
Tanrıöğen, A. (2005). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretiminin tanımı, önemi ve özellikleri. A.
Tanrıöğen (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde(s. 11-23). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
Yaşar, M. (2011). Ölçme ve değerlendirme ile ilgili temel kavramlar. S. Tekindal (Ed.) Eğitimde ölçme ve değerlendirme içinde. (s. 9-41). Ankara: Pegem Akademi.
Turgut, M.F. ve Baykul, Y. (2012). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi Titiz, O. (2005). Yeni Öğretim Sistemi. İstanbul: Zambak Yayınları.
TDK,
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5a1efd07e6d0e0.953 06497. TDK resmi sitesi. Erişim tarihi: 25.09.2017.
Yanpar, T. (2009). Etkili ve anlamlı öğrenme için kuramsal yaklaşımlar ve yapılandırmacılık. C. Öztürk (Ed.) Sosyal Bilgiler Öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 52-74). Ankara: Pegem Akademi.
Yapıcı, M. ve Demirdelen, C. (2007). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. İlköğretim Online 6(2), 204-2012.
Zarillo, J.J. (2016). Sosyal bilgiler öğretimi-ilkeler ve uygulamalar. (Çev. B. Tay ve S.B. Demir). Ankara:
Anı Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2012).