Araştırmada 34 adet örnek incelenmiş olup, bu örneklerde, teknik özelliklerin aynı, renk ve kompozisyon özelliklerinin farklı olduğu saptanmıştır. Bu durum yörede genel açıdan bir etkileşim olduğunu göstermektedir.
Arazi çalışması sırasında bazı dokumaların teşhirde olmayıp korunduğu, koruma yöntemi olarak ise odaların bir köşesinde depolama (yüklük) sistemi oluşturulduğu tespit edilmiştir.
Hammadde açısından bakıldığında incelenen örneklerde %4 oranında keçi kılı, %19 oranında pamuk, %34 oranında tiftik ve %40 oranında yün kullanılmıştır. Bu veriler doğrultusunda, tülü dokumalarında atkı ve çözgü ipliği olarak en çok yün, ilmelerde ise en çok tiftik kullanıldığını söylemek mümkündür.
İncelenen örneklerde sıcak renklerin tercih edildiği görülmüştür. Örneklere bakıldığında sarı, kırmızı, siyah, mavi, pembe, turuncu ve yeşil en çok tercih edilen renkler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dokumalarında, doğal boya yerine kimyasal boyaların tercih edildiği saptanmıştır.
Bazı örneklerin düz dokuma kısımlarında cicim tekniği kullanılarak motif oluşturulmuş ve bu motifler dokumanın tamamına düzensiz aralıklarla yerleştirilmiştir.
İncelenen tülü dokumaların, ortalama olarak 112x182 ebatlarında dokunduğu (2.10m2), hav yüksekliğinin ortalama 6 cm., saçak uzunluğunun 12 cm. ve yörede tahta arası veya çubuk diye tabir edilen havlar arasındaki mesafenin de ortalama 8 cm. olduğunu söylemek mümkündür.
Tülü dokumalarının, yörede genel olarak duvar örtüsü, yer yaygısı ve paspas olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Yöredeki duvar örtülerinin, kış aylarında soğuktan korunmak ya da dekoratif amaçlarla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun yanısıra yüklük örtüsü, yatak örtüsü, beşikörtüsü ve seccade gibi kullanım alanlarının da bulunduğu öğrenilmiştir. Ancak, günümüzde tülü dokumaları daha çok dekoratif amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Karapınar yöresine ait tülü dokuma örneklerinin; çoğunlukla minder olarak dokunduğu saptanmıştır. (Hidayetoğlu, 1999:305)
Kayseri Pınarbaşı yaylalarında, develer için süs örtüsü olarak kullanılmaktadır. Mut yöresinde, sedir örtüsü ve minder olarak kullanımı yaygındır. Ayrıca, bazı
yiyeceklerin sıcaktan etkilenmemeleri için üzerine tülü örtüldüğü ve bu işleme de “basırık” adı verildiği çeşitli kaynaklarda yer almaktadır. (Durmuş, 2007:106)
Anadolu’da dokunan diğer örneklerle karşılaştırıldığında, kullanılan hammadde ve teknik açısından benzerlikler bulunmaktadır. Ancak renk, desen ve kompozisyon açısından benzer örnekler bulunmakla birlikte, farklılıklar görülmüştür. Yörede, en çok iç içe geçmiş dikdörtgen desenli, enine çubuklu, göbekli (madalyonlu), kareli ve zikzaklı tülü örnekleri dokunmaktadır. Çeşitli yörelerde örnekleri bulunan, mihraplı, taraklı, figürlü ve bitkisel bezemeli tülülere bu yörede rastlanmamıştır.
Tarihi eserlerin korunmasını ve üretildiği yörede kalmasını sağlamak açısından halkın bilinçlendirilmesi önem arz etmektedir. Bizden önceki nesillerin, her bir ilmeğinde ayrı bir emek bulunan bu kıymetli dokumaları bizlere teslim ederken, yüzlerindeki o mutluluğu hatırlayıp, bizim de sonraki nesillere bu dokumaları aynı duyguyla ulaştırmamız gerekmektedir.
Bu kültürün korunması ve sonraki nesillere aktarılması konusunda, el dokumaları konusunda eğitim almış araştırmacılar tarafından araştırmalar yapılmalıdır. Yapılan araştırmada bulunan eski örnekler kayıt altına alınarak korunmalı, dokunacak yeni örneklere rehberlik etmesi sağlanmalıdır.
Bir araştırmacı, konusunda uzman olmadığı eksik veya yanlış bilgiler içeren araştırmaları yayınlamamalıdır. Bu tür yayınlar beklentilere cevap verme konusunda yetersiz kalmaktadır.
Bilinçli girişimciler tarafından geleneksel örneklere uygun olarak, üretime yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Devlet bu tür girişimleri desteklemelidir. Dokuma atölyeleri denetlenmeli, geleneksel yapıdan uzak olarak üretim yapan atölyelere gerekli uyarılar yapılmalıdır.
KAYNAKÇA
Acar, Balpınar, Belkıs (1982). Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Eren Yayınları.
Arslan Sevim (Nisan 1998). “Tülü-Gabbeh-Ryijy”, Arış Halı Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 4, 44-53.
Aslanapa, Oktay (2005). Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
Aytaç, Ahmet (1999). Geleneksel Türk El Dokumacılığı Sanatı, Konya. Aytaç, Ahmet (2001). ”Karapınar Tülü Dokumalarında Yanışlar”, Türkiye
Büyük Millet Meclisinin Açılışının 80. Yıldönümü Karapınar Sempozyumu (Karapınar 26–27 Ekim 2002), Ed. Y. Küçükdağ, Konya, s. 409–428.
Aytaç, Çetin (1982). El Dokumacılığı, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Aytaç, Çetin (1997). El Dokumacılığı Temel Ders Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Aytaç, Çetin (2001). Halı Deseni Tasarımı, Ankara: Ostim Mesleki Eğitim Merkezi.
Barışta, H., Örcün (27-31 Mayıs, 1996). “19-20. Yüzyıl İç Anadolu ve Orta Akdeniz Bölgesi Türk Kirkitli Dokumaları Üzerine” Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim, Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Kayseri: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. s. 39-56.
Bayraktaroğlu, Suzan (1990). “Sivas Halıları” Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 6 (Sivas Özel Sayısı), 25-29.
Deniz, Bekir (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Denizli, Hikmet (2002). Sivas Tarihi ve Anıtları, Sivas: Özbelsan A.Ş. Kültür Yayınları.
Durmuş, Hüseyin (2007). Dokuma Kursu Eğitim Kitabı, Sivas. Durul, Yusuf (1977). Yörük Kilimleri, İstanbul, Ak Yayınları.
Durul, Yusuf (1987). Türk Kilim Motifleri, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Erdmann, Kurt (1960). 15.Asır Türk Halısı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Maarif Basımevi.
Esen, Adem (1999). “Sivas El Sanatları ve Ekonomik Katkıları” Sivas Ekonomisi, Sivas: Sivas Belediyesi Kültür Yayınları, 161-178.
Eti, Erol (1987). ”Karapınar Tülü Halıları”, Türkiyemiz, 52, İstanbul, 2-5. Görgünay, Kırzıoğlu, N. (27-31Mayıs,1996).“Altaylarda Pazırık Kurganı’ndan
Çıkan Motiflerin Anadolu ve Türk Cumhuriyetleri'nde Yaşayan İzlerinden Bazı Örnekler”, Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim, Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Kayseri: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 137-150
Görgünay, Kırzıoğlu, N. (2005). Düğümlü Halının Öncüsü Geve / Tülü ve Benzeri Dokumalar, Pıonner Of The Knotted Carpet Geve / Tülü and Sımılar Textiles, İzmir.
Gündüz, İbrahim (1993). Karapınar El Dokuması ve Kökboyacılık, Konya, Karapınar Belediyesi Kültür Yayını No:2.
Hidayetoğlu, H. Melek (1999). Karapınar Tülü Dokumaları, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Hidayetoğlu, H. Melek (2007). Konya Yöresi Düz Dokuma Yaygıları, Konya, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
Kayıpmaz, Fahrettin (Eylül, 1994). “Eski Zara Halıları”, Kültür ve Sanat Dergisi, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları, 39-49.
Konuk, Mustafa (2009). Karaman Çevresindeki Dokumalar, Konya. (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Korkusuz, (Yüksel), Süheyla (1971). Nakış Temel Bilgileri Tekniği
Uygulamaları ve Örnekleri, Ankara.
Megep (2008). El Sanatları Teknolojisi, Tülü Dokuma, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Öktem Tülin, Atav Rıza (Nisan-Haziran 2006). Tiftik (Ankara Keçisi) Liflerinin Yapısal Özellikleri, Tekstil ve Konfeksiyon, 2. Ege Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Uygulama Merkezi Yayını.
Öz, Mehmet Ali (1999). Bütün Yönleriyle Gürün İlçesi, İstanbul: Seyhan Grafik ve Matbaa.
Özen, Kutlu (1990). “Sivas Yöresi Tülüce Dokumaları”, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 6 (Sivas Özel Sayısı), 31-34.
Özen, Kutlu (2008). Sivas Yöresi Geleneksel El Sanatları, İstanbul: Kitabevi Yayınevi.
Özkan, N. Ayşe (1999). Adıyaman ve Köylerinde Dokunan Tülülerin Genel Özellikleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4. Paçacıoğlu, Burhan (1990). “Sivas El Sanatlarından Ağızlıkçılık” Türkiye İş
Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 6 (Sivas Özel Sayısı), 49-52. Sivas İl Yıllığı (2002). Sivas Valiliği, Sivas: Devran Matbaası.
Tan, Nail (1990). “Gürün Şalları” Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 6 (Sivas Özel Sayısı), 53-57.
Üçer, Müjgan (1982). “Sivas’ın İki Köyüne Ait Bazı Çoraplar” Türk Etnografya Dergisi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 109-114. Üzümcü, Adem (1999). “Sivas El Sanatları ve Ekonomik Katkıları” Sivas
Ekonomisi, Sivas:Doğan Gazetecilik ve Matbaacılık Yasak, İbrahim (2004). Sivas İli, Sivas: Seyran Yayınları.
Yerli, Metin (01-02 Kasım, 2007). “Sivas Yöresi Geleneksel Kilim Dokumalarında Kullanılan Otantik Malzeme” I. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi, Konya, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları, 40-43.
Yetkin, Şerare (1991). Türk Halı Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
EKLER
Ek-1 Kaynak Kişi Künyesi Örneği
Ek-1. Kaynak Kişi Künyesi Örneği
Adı : ….………..………..
Soyadı : …….………..………..
Doğum Yeri ve Yılı : ……...……….…………. - .…. /…. /……..
Mesleği : …….………..………..
Öğrenim Durumu : …….………..………..
Ek-2. Kaynak Kişi Künyeleri
Adı : Fahri
Soyadı : ARI
Doğum Yeri ve Yılı : Küçük Yüreğil Köyü - Şarkışla / Sivas / 15.09.1972
Mesleği : Çiftçi
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu
Adresi : Küçük Yüreğil Köyü - Şarkışla / Sivas
Adı : Oğuzhan
Soyadı : CENİKLİOĞLU
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 06.02.1983 Mesleği : Halı – Kilim Tüccarı Öğrenim Durumu : Lise mezunu
Adresi : Ahmet Yesevi Cad. Anadolu Kilim / Sivas
Adı : Adem
Soyadı : CÖMERT
Doğum Yeri ve Yılı : Bedirli Köyü / Sivas / 06.05.1982
Mesleği : Serbest Meslek
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu
Adresi : Yunus Emre Mah. 15. Sok. No:15 / Sivas
Adı : İlyas
Soyadı : ÇETİNER
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 05.01.1981
Mesleği : Cami İmamı
Öğrenim Durumu : Lise mezunu
Adı : Fadik
Soyadı : ÇİFTÇİ
Doğum Yeri ve Yılı : Durdulu Köyü / Sivas / 01.10.1954
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Haydarlı Köyü / Sivas
Adı : Ahmet
Soyadı : ÇOLAKOĞLU
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 28.10.1951
Mesleği : Öğretim Üyesi
Öğrenim Durumu : Fakülte mezunu
Adresi : Esenyurt Akevler Villaları - SİVAS
Adı : Aniş
Soyadı : DAMILI
Doğum Yeri ve Yılı : Kartalca Köyü / Sivas / 01.01.1931
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : Okuryazar değil Adresi : Kartalca Köyü / Sivas
Adı : Ebubekir
Soyadı : DEMİRKAYA
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 04.11.1983 Mesleği : Halı – Kilim Tüccarı Öğrenim Durumu : Lise mezunu
Adı : Musa
Soyadı : DOĞAN
Doğum Yeri ve Yılı : Sultanköy / Sivas / 04.04.1955
Mesleği : Çiftçi
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Sultanköy / Sivas
Adı : Hatice
Soyadı : DUMAN
Doğum Yeri ve Yılı : Kızılhöyük Köyü / 04.01.1936
Mesleği : Ev Hanımı
Öğrenim Durumu : Okuryazar
Adresi : Kızılhöyük Köyü / Altınyayla / Sivas
Adı : Hüseyin
Soyadı : DURMUŞ
Doğum Yeri ve Yılı : Bitlis / 01.01.1966 Mesleği : Halı Teknikeri - Esnaf Öğrenim Durumu : Fakülte mezunu
Adresi : Akdeğirmen mah. 10.sk. Sena Apt. No:5/1 Sivas.
Adı : Mehmet
Soyadı : GÜRBÜZER
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 01.01.1956
Mesleği : Emekli Öğretim Görevlisi – Esnaf Öğrenim Durumu : Fakülte mezunu
Adı : Yusuf
Soyadı : GÜREL
Doğum Yeri ve Yılı : Bedirli Köyü / Sivas / 01.09.1981
Mesleği : Çiftçi
Öğrenim Durumu : Ortaokul mezunu Adresi : Bedirli Köyü / Sivas
Adı : Ayşe
Soyadı : KARADAĞ
Doğum Yeri ve Yılı : Durdulu Köyü / Sivas / 15.08.1952
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Durdulu Köyü / Sivas
Adı : Meyrem
Soyadı : KARADAĞ
Doğum Yeri ve Yılı : Durdulu Köyü / Sivas / 13.12.1966
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Durdulu Köyü / Sivas
Adı : Hüsne
Soyadı : KILIÇLI
Doğum Yeri ve Yılı : Durdulu Köyü / Sivas / 14.10.1969
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Durdulu Köyü / Sivas
Adı : Mecbure
Soyadı : ÖZDAL
Doğum Yeri ve Yılı : Başyayla Köyü / 01.01.1946
Mesleği : Ev Hanımı
Öğrenim Durumu : Okuryazar değil
Adresi : Başyayla Köyü / Altınyayla / Sivas
Adı : Hüsne
Soyadı : ÖZDEMİR
Doğum Yeri ve Yılı : Büyük Yüreğil Köyü – Şarkışla / Sivas / 15.09.1981
Mesleği : Ev hanımı
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu
Adresi : Sultanköy – Şarkışla / Sivas
Adı : Kemal
Soyadı : SABIR
Doğum Yeri ve Yılı : Kalecik Köyü - Şarkışla / Sivas / 02.08.1954 Mesleği : İşçi emeklisi
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu
Adresi : Kelecik Köyü - Şarkışla / Sivas
Adı : Veysel
Soyadı : ŞAHİN
Doğum Yeri ve Yılı : Çallı Köyü / Sivas / 01.01.1952
Mesleği : Çiftçi
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Çallı Köyü / Sivas
Adı : Mehmet
Soyadı : TETİKER
Doğum Yeri ve Yılı : Sivas / 06.02.1956 Mesleği : Halı – Kilim Tüccarı Öğrenim Durumu : Lise mezunu
Adresi : Ahmet Yesevi Cad. Kale Kilim / Sivas
Adı : Azimet
Soyadı : TOPÇU
Doğum Yeri ve Yılı : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas / 04.09.1971
Mesleği : Çiftçi
Öğrenim Durumu : Lise mezunu
Adresi : Yapracık Köyü - Şarkışla / Sivas
Adı : Rüştü
Soyadı : YILDIRIM
Doğum Yeri ve Yılı : Bedirli Köyü / Sivas / 10.02.1930 Mesleği : İşçi emeklisi
Öğrenim Durumu : İlkokul mezunu Adresi : Bedirli Köyü / Sivas
Adı : Yılmaz
Soyadı : YÜZGÜLEÇ
Doğum Yeri ve Yılı : Ankara / 05.08.1972
Mesleği : Memur
Öğrenim Durumu : Lisans Mezunu