KATMA DEĞER VERGİSİNİN ORANI

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 28. maddesinde, katma değer vergisinin oranı %10 olarak belirlenmiş; aynı maddede Bakanlar Kurulu’na bu oranı dört katına kadar artırmaya ve %1’e kadar indirmeye yetki verilmiştir. Bu yetki, oran değişik-liği yanında, bu oranların uygulandığı mal ve hizmetleri, başka bir oran grubuna alma konusunu da kapsamaktadır.

Bakanlar Kurulu, verilen yetkiyi kullanarak farklı tarihlerde KDV oranlarında değişiklik yapmıştır. Halen uygulanmakta olan oranlar %1, %8, %18 olmak üzere üç tanedir.

%18

%1 Oranı Uygulanan Mal Teslimleri (I Sayılı Liste)

TÜRK VERGİ SİSTEMİ

%1 oran uygulanan mal teslimlerini üç ana başlık altında özetleyebiliriz:

Gıda:

• Buğday unu ve buğday unundan üretilen normal ve kepekli ekmekler, yufka (tost, sandviç ve hamburger ekmeği ve di-ğer katkılı ekmekler hariç. Parantez içinde sayılanlar %8 oranında KDV’ye tabi tutulmuştur),

• Kuru üzüm, kuru incir, fındık, Antep fıstığı, buğday, mısır, kuru fasulye, mercimek, patates, zeytin gibi ihraç potansiyeli yüksek bazı zirai mahsullerin toptan satış aşamaları (%1 oranı uygulaması bu ürünlerin perakende satış safhasını kap-samamaktadır. Perakende satış aşaması %8 oranında vergiye tabidir). “Toptan satış aşaması” ile, teslimi yapılan ürün-lerin, aynen veya işlendikten sonra satılması kastedilmektedir. Bu anlamda, yemek yapmak üzere lokantacının kuru fa-sulye, mercimek satın alması %1 oranlı KDV’ye tabidir,

• Toptancı hallerinde faaliyette bulunanlara ve bunlar tarafından gerçek usule tabi KDV mükelleflerine yapılan taze mey-ve, sebze teslimleri (bu ürünlerin perakende satış safhasında KDV %8 olarak uygulanmaktadır. Oranın, toptancı aşama-sında düşük tutulması ile kayıt dışılığın azaltılması amaçlanmaktadır)

İnşaat:

• Ticari işletme tarafından satılan ve net alanı 150 m2’ye kadar olan konut teslimleri (Satılan konutun alanının 150 m2’den fazla olması durumunda KDV %18 olarak uygulanacaktır. Konut dışındaki gayrimenkullerde ise örneğin dükkân ya da mağazalarda, metrekaresi ne olursa olsun KDV oranı %18’dir),

• Konut yapı Kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri.

Diğer:

• Gazete, dergi satışları, motorsuz bisikletler,

• Kullanılmış binek otomobili satışları (ticari işletmeye dâhil olan),

• Cenaze hizmetleri, kan teslimleri,

• 27 Aralık 2011 tarihinden itibaren leasing (finansal kiralama) yoluyla makine teçhizat alımları (teşvik belgeli yatırımlarda tümü, teşvik belgesiz yatırımlarda bazı alımlar).

%8 Oranı Uygulanan Mal Teslimleri ve Hizmet İfaları (II Sayılı Liste)

%8 oran uygulanan mal teslimlerini beş ana başlık altında özetleyebiliriz:

Gıda:

• Kümes hayvanları ve balıklar ile bunların etleri,

• Simit, poğaça,

• Süt, peynir, yumurta,

• Toz-kesme şeker,

• Makarna, yemeklik yağlar,

• Taze sebze ve meyveler,

• Lokantalar (Birinci sınıf ruhsatı olanlar dışındaki içkili lokantalarda KDV oranı %18 olarak uygulanmaktadır),

• Hayvan yemleri.

Sağlık:

• İnsan ve hayvan sağlığına yönelik koruyucu hekimlik, teşhis, tedavi, ambulans hizmetleri, tıbbi cihazlar

• İlaç teslimleri. (TEK-2014) Kültür, Eğitim:

• Sinema, tiyatro giriş ücretleri,

• Kitap ve benzeri yayın satışları,

• Özel eğitim hizmetleri (vakıf üniversiteleri, özel kreş, ilköğretim-lise öğretim kurumları), özel dershaneler, okul servis araçları hizmetleri, özel öğrenci yurtları,

• Okul defterleri, silgi, kalem (DS-2013) Turizm:

• Otel konaklama dâhil turizm hizmetleri (Hizmet kapsamında -her şey dâhil sistemi hariç- alkol tüketimi de bulunuyorsa bu kısma ait ödeme %18 KDV’ye tabi olacaktır. Ayrıca; gazino, bar, diskotek, pavyon, birahane vb. gibi işletmelerde de KDV oranı %18 olarak uygulanacaktır).

Tekstil, Deri

• İç ve dış giyim eşyası,

• İplikler, mensucat, halı, kilim

• Ev tekstil ürünleri (perde),

• Ayakkabılar, çanta, valiz.

%18 Oranı Uygulanan Mal Teslimleri ve Hizmet İfaları (Genel Oran)

Bu gruba (yukarıda da açıklandığı gibi) iki adet liste içinde yer almayan diğer tüm teslim ve hizmetler girmektedir.

Bunlara aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

• Benzin, motorin, kalorifer yakıtı, fuel-oil teslimleri, doğal gaz teslimleri,

• Binek otomobilleri, otobüs, traktör, kamyon, minibüs teslimleri,

• Beyaz-kahverengi eşya gibi lüks olarak değerlendirilen ürünlerin teslimi,

• Mobilya ürünü, hazır giyim ürünü teslimleri,

TÜRK VERGİ SİSTEMİ

• Mühendis, avukat gibi serbest meslek erbabı tarafından verilen hizmetler.

KDV Beyannamesi, KDV’nin Ödenmesi, Ödenecek Kdv’nin Hesabı Vergilendirme Dönemi ve Beyan

KDV, mükelleflerin yazılı beyanları üzerine tarh olunur. Vergilendirme dönemini Maliye Bakanlığı KDVK’nin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak;

• Kural olarak birer ay olarak tespit etmiştir. Vergilendirme dönemi, vergi kesintisi yapmakla sorumlu tutulanlar için de aynı şekilde bir ay olarak öngörülmüştür.

• İthalat, transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasındaki taşımacılık işlerinde vergilendirme dönemi, gümrük hattından geçildiği an olarak belirlenmiştir.

• İşletme esasına göre defter tutan ve sadece şehirlerarası veya uluslararası yük ve yolcu taşımacılığı yapan mükellef-lerde vergilendirme dönemi, üç aya çıkarılmıştır.

KDV beyannamesinin, vergilendirme dönemini takip eden ayın 24. günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine verilmesi gereklidir.

Beyanname verme yükümlülüğü, ödenecek KDV’nin bulunmadığı (örneğin satış yapılmayan) dönemlerde de söz konusu olmaktadır.

Verginin Tarhı ve Ödenmesi

KDV; beyanname elden verilmişse, beyannamenin verildiği günde; beyanname posta ile gönderilmişse, beyannamenin ulaştığı tarihi takip eden yedi gün içinde tarh edilir ve hesaplanan vergi;

• Beyanname verilen ayın 26. günü akşamına kadar ödenir.

• Eğer KDV beyanı, gümrük giriş beyannamesi ile yapılacaksa, beyanname vergi mükellefiyetinin başladığı anda ilgili gümrük idaresine verilir ve aynı anda ödenir.

Ödenecek KDV’nin Hesabı, Vergi İndirimi

KDV mükellefleri, (daha önce de açıkladığımız gibi);

• Mal ve hizmet alışlarında KDV ödemekte,

• Satışlarında ise KDV tahsil etmektedirler.

KDVK’nin 29. maddesine göre; mükellefler, satışları üzerinden hesaplanan KDV’den, mal ve hizmet alımlarında hesap-lanan ve düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’yi indirebileceklerdir. Aynı madde ithal olunan mal ve hizmetler dolayısıyla ödenen KDV’nin indirilmesine de imkân vermektedir.

Daha önce verdiğimiz örnekte de olduğu gibi, 100 liralık mal satın alıp 18 lira KDV ödeyen bir hazır giyim mağazası, bu malları 130 liraya satar, dolayısıyla 23,4 lira KDV toplarsa, önce ödediği KDV’yi düştükten sonra geri kalan 5,4 (23,4-18

= 5,4) lirayı vergi dairesine yatırır.

Bir vergilendirme döneminde indirilecek KDV toplamı, mükellefin vergiye tabi işlemleri dolayısıyla hesaplanan KDV top-lamından fazla ise (mükellef alacaklı ise), aradaki fark mükellefe iade edilmez; sonraki dönemlere aktarılır (KDVK m.

29/2) (tampon kuralı).

İki durumda, indirilemeyen KDV’nin iade edilmesine imkân verilmektedir:

• Bunlardan birincisi, aylık iade olup, aşağıda istisnalar başlığı altında açıklanacak olan ve KDVK’nin 11, 13, 14, 15 ve 17/4-s maddelerinde öngörülen (sırasıyla; ihracat istisnası, araçlar - petrol aramaları - teşvik belgeli yatırımlar istisnası, taşımacılık istisnası, diplomatik istisna) tam istisna özelliğini taşıyan mal ve hizmet teslimleri ile ilgili indirilemeyen (mah-sup edilemeyen) KDV’ler hakkındadır.

• İkinci olarak; Bakanlar Kurulu kararıyla düşük oran uygulanan teslim ve hizmetlerle ilgili KDV’lerin de iadesine imkân tanınmıştır (KDVK m. 29/2).

Burada sorun, Bakanlar Kurulunun bazı teslim ve hizmetler için genel vergi oranından (%18) daha düşük bir oran belir-lemesinden kaynaklanmaktadır.

Mükellef, girdileri için yüksek oranlı vergi ödemekte; satışları ise düşük oranlı KDV’ye tabi olmaktadır. Örneğin, ilaçların üretiminde kullanılan hammaddeler %18 vergiye tabidir; ilaç satışları ise %8 vergiye tabidir. (TEK-2013) (DS-2015) Böy-le bir durumda, yıl içinde indiriBöy-lemeyen (mahsup ediBöy-lemeyen) KDV, izBöy-leyen yıl içinde iade ediBöy-lecektir (yıllık iade).

İndirilmesine İzin Verilmeyen KDV’ler

İndirim imkânı sadece ticari, zirai, serbest meslek kazancı çerçevesinde yapılan mal ve hizmet alımları ile sınırlıdır. Ör-neğin, bir market işletmesinde indirilmesi mümkün olan KDV; burada satılmak üzere alınan mallar üzerinden ödenen KDV ile yine bu işletmenin faaliyetinin yürütülmesi için gerekli olan mal ve hizmet alımları ile ilgili ödenen KDV’lerle sınırlı olacaktır. Bunlara karşılık:

• Kişisel-ailevi ihtiyaçlar için yapılan mal ve hizmet alımlarında ödenen KDV’nin indirilmesi mümkün değildir. Örneğin, serbest meslek erbabı bir avukatın, satın aldığı koltuk takımı üzerinden ödediği KDV’yi, bu takımı evinde kullanmasına rağmen iş yerinde kullanıyormuş gibi indirime tabi tutması gayri kanuni bir işlem olacaktır.

• Aynı şekilde, işletmeler adına alınan binek otomobillerinin alış belgelerinde gösterilen KDV’nin de (faaliyetleri binek

TÜRK VERGİ SİSTEMİ