Bess kapalı ve dindar bir toplumda yaşayan bir genç kızdır. Okyanusun ortasında bir araştırma gemisinde çalışan Jan’a aşık olmuştur. İkili evlenirler. Jan bir kaza geçirir ve yoğun bakıma alınır. Bir süre sonra Jan, Bess’in hayatını yaşaması gerektiğini söyler. İstediği kişi ile beraber olmasını, bunun kendisini mutlu edeceğini söyler. Bess, Jan’ın dediklerini yapar. Jan’daki iyileşmenin nedenini O’nun isteğini yerine getirmek olduğunu düşünür. Bess, iki adamın saldırısına uğrar ve onların ellerinden kaçar. Hastaneye geldiğinde ise Jan’ın durumunun ağır olduğunu görür. Jan’ın isteğini yerine getirmediği için böyle olduğunu düşünür ve kendisine saldıran adamların yanına gider. Bess, adamlar tarafından dövülür. Hastaneye zor yetiştirirler ama Bess kurtarılamaz ve ölür.
Bess ve Kutsal Görev
Bess (Emily Watson), Dogville’de görülecek olan Grace’e benzemektedir. O’na göre daha tutucu ve görevine sadık olduğu söylenebilir (Elbeshlawy, 2016, s.23).
Film, Jan isimli bir genç ile evlenmek isteyen Bess'in karşılaştığı sorulara cevap verdiği bir sahne ile başlar.
Ses: Evliliğin ne olduğunu/ bize söyleyebilir misin? Bess: İki insanın Tanrı'nın huzurunda birleşmesidir.
76
Ses: Sadece kendi evliliğinin sorumluluğunu değil.../...aynı zamanda diğer/sorumluluklarının da.../...üstesinden gelebileceğine.../...inanıyor musun? Bess: Üstesinden gelebileceğimi biliyorum.
Ses: Yabancılara verilmiş herhangi bir.../...Tanrı vergisi olduğunu düşünüyor musun?
Bess: Müzikleri.
Ses: Dışarı çıkın Bess McNeill ve oturun (00:01:09- 00:01:56).
Bu sahneden anlaşılacağı üzere Bess dışarıya kapalı bir topluluk içindedir. Toplumsal roller kendisine hatırlatılır. Bess ise alaycı şekilde her şeyi bildiğini ve üstesinden gelebileceğini söyler. Bess, Jan ile evlenir. Jan, Bess'e kendisiyle evlenene kadar neden bir başkasıyla olmadığını sorar. Bess ise Jan'ı beklediğini söyler. Bess karakterinin kim olduğunu bu sahneden anlaşılmaktadır. Dindar ve muhafazakar birisidir. Ancak kendi ailesi ve topluluğu içinde farklı birisi olduğu hemen anlaşılır: "Bess: Ayinde sadece erkeklerin/konuşabilmesi çok aptalca./ Adam: Diline hakim ol kadın"( 00:24:48).
Bess, Trier'in kadın karakterleri gibi kendisine sunulanı kabul etmeyen birisidir. Yeni evlenmiştir. Ama Jan çalışmak için gitmek zorundadır. Bess ise yalnız kalacaktır. Bunu istememektedir. Kadınlar bu dünyada evlerinde kendilerinden istenileni yapmak zorunda olandır. Bess'de Jan'ı beklemek zorundadır. Aşk ve melankoli bu sahnelerde kendisini göstermektedir. Trier, film için "bu film kesinlikle, benim çocukluğuma hakim olan, duygusallığın tamamen yasaklandığı beğenilere karşı tepkilerimin ifadesidir" (Thomsen, 2015, s.33). Bess'in film boyunca yoğun duygusal tepkilerini bu şekilde anlamak da mümkün görünmektedir.
"Dalgaları Aşmak", Trier'in Dreyer ile kurduğu ilişkinin önemli noktalarını taşımaktadır. Filmin başrolü Bess, "Dreyer gibi kadın bir başkahramanın yer aldığı bir melodram" karakteridir (Thomsen, 2015, s. 137, Roman, 2015, s.172).
Jan bir kaza geçirmiştir. Hastanede Bess ruhsal anlamda çöküntü yaşadığı için doktora görünür. Doktora Jan'ı eve göndermesi için dua ettiğini söyler. Bess, bu dua nedeniyle Jan'ın kaza geçirdiğine inanmaktadır. Bu yüzden pişmanlık içindedir. Bess kendisini üzmektedir. Çünkü Jan yatalak kalmıştır. Bess'in melankolik ruh hali Jan'ı da üzmektedir. Jan ise mutlu olması için Bess'e başkalarıyla birlikte olmasını isteyecektir.
77
Bess inançlı birisidir. Jan'ın eve dönmesi için yaptığı duanın Jan'ın kötürüm kalmasına neden olduğunu düşünmektedir. Başkalarıyla olan cinsel ilişkilerinin de Jan'ın iyileşmesine neden olduğuna inanmaya başlayacaktır. Bess, Tanrı'ya dualar ettiği sahnelerde dinsel bir görev aldığı duygusuyla hareket etmektedir (Elbeshlawy, 2016, s.37). Filmde bu tema önemli görünmektedir. Bess, toplumsal ve dinsel bir karakter, yüce görevleri olduğuna inana birisidir. Ancak bu görevi uygulama yolu yüce ve dinsel anlamda iyi değildir. Dodo'da Bess'i bu konuda uyarır:
Dodo: Hayır, iyileşmedi! Hastalığı bu şekilde ilerliyor Bess. Bazen iyi olur,/ Bazen kötü. Yaptığın şeylerle ona bir faydan dokunmuyor. Bunların hepsi senin aklında.
Bess: O benim kocam ve Tanrı onu onurlandırmamı söyledi.
Dodo: Bu onurlandırmaksa eğer.../...o halde bende bir sorun olmalı (01:43:29).
Bess, Dodo'yu dinlemez. Filmin ilerleyen sahnelerinde Bess'in ne yağtığını tüm kasabalılar öğrenir. Bess ailesi ve çevresi tarafından dışlanır. Bu sırada Jan'ın durumu kötüdür. Bess ise inancından vaz geçmez. Başkalarıyla birlikte olmasının Jan'ı iyileştireceğine inanmaktadır. Ancak filmin sonunda bir grup erkek tarafından uğradığı şiddet nedeniyle ölür.
Bess'in kocası için yaptıkları feminist bakış açısıyla kadının erkek için kendisini kurban etmesi olarak görülebilir (Stevenson, 2005, s.96). Diğer taraftan Trier için Bess bir azize gibidir. Filmde de Bess'in inançlı birisi olduğu gösterilmektedir. Tanrı'ya yakarışının karşılığı olarak kocasının hayatını kurtardığını düşünmektedir. Başka bir yorum olarak Bess'in "Hıristiyan azizleri ve şehitlerini" çağrıştırdığı da söylenebilir (Stevenson, 2005, s. 86).
2.3.2. Gerizekalılar (1998) Filmin künyesi:
Yönetmen: Lars von Trier Senaryo: Lars von Trier
Oyuncular: Bodil Jørgensen (Karen),Jens Albinus (Stoffer), Anne Louise Hassing (Susanne), Troels Lyby (Henrik), Nikolaj Lie Kaas (Jeppe), Louise Mieritz (Josephine),Henrik Prip (Ped), Luis Mesonero (Miguel), Knud Romer Jørgensen (Axel), Trine Michelsen (Nana), Anne-Grethe Bjarup Riis (Katrine).
78
"Gerizekalılar/Idioterne" (1998) filmi (Görsel 59) Trier'in de içinde bulunduğu Dogma akımının manifestolarının ürünüdür. Akımın manifestosundaki düşünceleri kısaca şunlardır: Film, stüdyoda çekilmemelidir. Ses, ayrı olarak üretilmemeli, dublaj sesi olmamalıdır. Kamera, el kamerası olmalıdır. Özel ışıklandırma kullanılmamalıdır. Film renkli olmalıdır. Optik hileler ve filtreler olmamalıdır. Filmde popüler filmlerdeki gibi aksiyon sahneleri olmamalıdır. Zaman ve mekan olarak izleyici olayın geçtiği yeri bilmelidir. Film formatı 35. mm. olmalıdır. Yönetmenin adı jenerikte geçmemelidir (Stevenson, 2005, s. 100).
Görsel 59. "Gerizekalılar" (1998) filminin afişi