Dış Ticaretin Reel Ücretler Üzerine Etkisi

Dış ticaretin reel ücretler üzerine etkisi ülkemizde ve dünyada çok fazla çalışılan bir konu değildir. Ülkemizde veri sıkıntısından dolayı reel ücretler üzerine hesaplamalar sınırlıdır. Buna rağmen, ücretleri ele alan çalışmalar çoktur. Yapılan literatür taramasında da ücretlere daha çok yer verilmiştir.

Dış ticaret, bazı ülkelerde reel ücretleri arttırırken, bazı ülkelerde ise ücretlerde düşüşe neden olmaktadır. Dış ticaretin ücretler üzerine etkisini inceleyen çalışmaları aşağıdaki tablo yardımıyla gösterebiliriz.

Tablo 11: Dış Ticaret-Reel Ücret İlişkisi Literatür Taraması

YAZAR YILLAR SONUÇ

Revenga (1995) (Meksika 1984 – 1990) Kotaların kaldırılmasının ortalama ücretler üzerinde bir etkisi yoktur; fakat tarifelerin düşürülmesi ortalama ücretleri arttırmıştır.

Paus ve Robinson (1997) (32 gelişmekte olan ülke 1973 – 1990) İhracat ve ücretler arasında pozitif bir ilişki vardır.

Milner ve Wright (1998) (Morityus) Dış ticaret uzun dönemde ücretleri yükseltmektedir.

Hanson ve Harrison (1999) (Meksika 1984 – 1990) Ticari liberalizasyon vasıflı işçiler ile vasıfsız işçiler arasındaki ücret uçurumunu arttırmıştır.

Zakhilwal (2000) (Kanada 1993 – 1996) Sermaye yoğunluğu ile ücretler arasında pozitif bir ilişki vardır.

Krishna, Mitra ve Chinoy (2001) (Türkiye 1983 – 1986) İşgücü talebi ve dışa açıklık arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Feliciano (2001) (Meksika 1986 – 1990) Korumacılığın azaldığı sektörlerde ücretler düşmüştür.

Goldberg ve Pavcnik (2003) (Kolombiya 1984 – 1998) Tarife indirimi yüksekse ücretler daha fazla düşmektedir.

Kızılırmak (2003) (Türkiye 1989 – 1998) Nitelikli işgücü talebindeki artışın kaynağı dış ticaret ve teknolojidir. Arbache, Dickerson ve Green (2004) (Brezilya 1981 – 1999) Ticari serbestleşme ücretlerde düşüşe

neden olmaktadır.

Devadason (2004) (Malezya 1983 – 2000) İhracat ve ithalat artışları ile ücretler arasında negatif bir ilişki vardır. Pavcnik, Blom, Goldberg ve Schady

(2004)

(Brezilya 1987 – 1998) Ticari serbestleşme ücretleri azaltır. Mishra ve Kumar (2005) (Hindistan 1980 – 2000) Ticaretin serbestleştirilmesi ücret

eşitsizliğini azaltmıştır.

Onaran ve Stockhammer (2006) (5 Geçiş Ekonomisi Ülkesi 2000 – 2004) Kısa dönemde uluslararası ticaret ücretleri etkilemez.

Aslan ve Terzi (2007) (Türkiye 1982 – 2000) İhracat artışı ücretleri yükseltmiştir. Koç ve Terzi (2007) (Türkiye 1997 – 2005) İhracat artışı işgücü talebini

arttırmaktadır.

Emirhan ve Konyalı (2010) (Türkiye 1983 – 2000) Dışa açıklık ve ihracat ile ortalama ücretler arasında negatif; ithalat ve ücretler arasında ise pozitif bir ilişki vardır.

Revenga (1995) Meksika’da 1984 – 1990 arasında Meksika imalat sanayinde faaliyet gösteren firmalar için ücretler ve istihdamda ticari liberalizasyonun etkisini araştırmıştır. Revenga, ticaret serbestleşmesinin ortalama ücretler üzerindeki etkisini Meksika için sınadığı çalışmasında ticaretin serbestleşmesini kotalar ve tarife oranları ile ölçmüştür. Bulgularına göre, kotaların kaldırılmasının ortalama ücretler üzerinde bir etkisi yoktur; ancak tarifelerin düşürülmesi ortalama ücretlerin artışına yol açmıştır. Revenga, panel

% 2 – 3 oranında düşürdüğünü göstermiştir. Buna göre, ticaret rejimindeki değişimin, işgücü üretkenliğini arttırarak ya da düşük becerili işçilerin işten çıkarılmasına yol açarak ortalama ücretleri yükseltmiş olabileceğini öne sürmüştür.

Paus ve Robinson (1997) ise, 32 gelişmekte olan ülke için, sektör ihracat paylarını kullanarak dış ticarette açıklığın ücretler üzerindeki etkisini test etmiştir. 1973 – 1990 dönemini inceleyen çalışma, ihracat ve ücretler arasında pozitif ancak istatistiksel olarak anlamsız bir ilişki bulmuştur.

Milner ve Wright (1998) Stolper – Samuelson teoremini doğrular yönde, ticarette serbestleşmenin ihracata konu olan sektörlerde kısa dönemde olmasa da, uzun dönemde ücretleri yükselttiğini bulmuştur.

Hanson ve Harrison (1999) Meksika’da 1984 – 1990 arasında ticari liberalizasyonun ücretlere etkisini araştırmıştır. Bulgularına göre, dışa açılma gelir eşitsizliğini arttırmıştır. Bu da, vasıfsız işgücüne talebin düşmesiyle işsizliğin artmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmada, ticari liberalizasyonun vasıflı işçiler ile vasıfsız işçiler arasında ücret uçurumunu arttırdığı görülmüştür. Bu yüzden, yoğun beceri isteyen malların fiyatlarındaki artış ücret eşitsizliği ile açıklanmıştır.

Zakhilwal (2000) Kanada’da 1993 – 1996 arasında dış ticaret ile ücretler arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Zakhilwal, sermaye yoğunluğunu kontrol değişken olarak ele almış ve sermaye yoğunluğu ile ücretler arasında pozitif bir ilişki saptamıştır. Bu çalışma, Kanada ve ABD arasındaki ticari akımları vurgulayan verilere dayanmaktadır. Bulgularına göre, artan ticaret akımları eğitimli ve daha az eğitimli insanlar arasında ücret farkına neden olmaktadır.

Krishna ve diğ. (2001) Türkiye’de 1983 – 1986 dönemi için dışa açıklığın işgücü talep esnekliği üzerindeki etkisini incelemiştir. Bu çalışmanın sonucuna göre, dışa açıklık ile işgücü talep esnekliği arasında bir ilişki bulamamışlardır.

Feliciano (2001) mikro düzeyde veri kullanarak Meksika’da ücret ve istihdamda ticari reformun etkisini analiz etmiştir. Bu çalışmanın sonucuna göre, Meksika’da korumacılığın azaldığı sektörlerde ücretlerin düştüğü görülmüştür.

Goldberg ve Pavcnik (2003) Kolombiya’da 1984 – 1998 arasında ticari serbestleşme denemelerinin ticaret politikası ve endüstri ücretlerini nasıl etkileyeceğini ele almıştır. Bulgularına göre, Kolombiya için gümrük tarife indiriminin yüksek olduğu endüstrilerde ücretlerin genel ücret ortalamasına kıyasla daha fazla düştüğünü göstermiştir. Bu durum, rekabete açık hale gelen bu sektörlerde kârlılığın düşmesi ve aynı zamanda endüstriler arası emek mobilitesinin düşük olmasıyla açıklanmıştır.

Kızılırmak (2003) Türkiye’de 1989 – 1998 dönemi için yapmış olduğu çalışması doğrudan dış ticaret ile ücret arasındaki ilişkiyi incelememesine rağmen yine de bu konuyla bağlantılıdır. Bu çalışmasının sonucuna göre, 1989 – 1993 döneminde nitelikli işgücü talebindeki artışın kaynağı olarak dış ticareti, 1994 – 1998 dönemi için ise teknolojiyi göstermiştir.

Arbache ve diğ. (2004) Brezilya’da 1981 – 1999 arasında serbestleşmenin ücretler üzerindeki etkisini incelemiştir. Brezilya’da serbestleşmenin ticarete konu olan ve olmayan tüm sektörlerde ücret düşüşleri yarattığını, en yüksek ücret düşüşünün ise serbestleşmenin en yoğun olduğu sektörlerde olduğunu göstermiştir. Ayrıca, ticarete konu olan sektörlerde ücret düşüşlerini artan rekabet ve bunun sonucunda düşen kârlarla açıklamış ve bu sektörlerdeki ücret düşüşlerinin ticarete tabi olmayan sektörlere de yansıdığını belirtmiştir.

Devadason (2004) Malezya’da 1983 – 2000 dönemleri arasında dış ticaret ile ücretler arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Devadason, ihracat ve ithalat artışları ile ücretler arasında negatif ama istatistiksel olarak anlamsız ilişki bulmuştur. Bu çalışmanın sonucuna göre, ticaret yapısının uzun dönemli etkisi kısa dönemli etkisinden daha büyüktür, ama ticaret ve ücret yapısı arasındaki ilişki ise zayıftır.

Pavcnik ve diğ. (2004) Brezilya’da 1987 – 1998 arasında ticari serbestliğin ve dışa açıklığın ücretler üzerindeki etkisini incelemiştir. Bulgularına göre, ticari serbestleşme ve dışa açıklık gelişmekte olan ülkelerde hayat standardını yükseltmekte ve refahı arttırmaktadır. Tarife düşüşleri ise ithalatın yüzdesini arttırır ve sonuçta da ücretler azalmaktadır.

göre, ticaretin serbestleştirilmesi ücret eşitsizliğini azaltmıştır. Tarife indirimleri ücretleri arttırırken, artan korumacılık ücretleri düşürmüştür.

Onaran ve Stochhammer (2006) beş geçiş ekonomisinde (Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Slovakya ve Slovenya) uluslararası ticaretin ücretlere etkisini Panel Data analiziyle incelemiştir. Bulgularına göre, kısa dönemde verimlilik ile ücretler arasında zayıf bir ilişki olduğunu ve kısa dönemde uluslararası ticaretin ücretleri etkilemediğini göstermişlerdir. Orta dönemde ise ihracat ile ücretler arasında negatif bir ilişki saptadığından ihracatın ücretleri düşürdüğünü; ithalat ile ücretler arasında pozitif bir ilişki saptadığından ise ithalatın ücretleri arttırdığını göstermiştir.

Aslan ve Terzi (2007) ise Türkiye’de 1982 – 2000 dönemi için Türk Tekstil ve Giyim Sektörünü inceledikleri çalışmalarında ihracat ve ücret ilişkisini sınamıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre, ihracattaki artışın sektör istihdamını arttırmak yoluyla ücretleri yükselttiğini göstermişlerdir.

Koç ve Terzi (2007) Türkiye’de 1997 – 2005 dönemi için ihracat artışı ile işgücü talebi ilişkisini ve bu kapsamda Türkiye’de işgücü talebindeki değişmelerin ücretler üzerindeki etkisini araştırmıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre, 1997 – 2005 döneminde ihracatta ortaya çıkan artış işgücü talebini arttırmasına rağmen, ücretlerin düştüğü görülmüştür. Ücretlerdeki düşüş de işgücü arzındaki artış ve dönem süresince yaşanan ekonomik krizlerle açıklanmaktadır.

Emirhan ve Konyalı (2010) Türkiye’de 1983 – 2000 döneminde Türkiye imalat sanayi anketi verilerini kullanarak dış ticaretin ücretlerle ilişkisini incelemiştir. Emirhan ve Konyalı, bu çalışmalarında sektörel düzeyde veri kullanarak imalat sanayiyi, tüm sektörler, ticarete tabi olan ve olmayan sektörler ve teknoloji yoğun olan ve olmayan sektörler olarak üç ayrı gruba ayırmıştır. Bu çalışmanın sonucuna göre, dışa açıklık ve ihracat ile ortalama ücretler arasında negatif ilişki; yalnızca ticarete tabi olmayan ve teknoloji yoğun sektörler için ise, ithalat ve ücretler arasında istatistiksel olarak anlamlı, pozitif bir ilişki vardır. Sonuç olarak, dış ticaretin Türkiye ekonomisi özelinde üretkenlik etkilerinin zayıf olduğu ve dışa açılmanın ücretler üzerinde beklenen etkiyi yapmadığı söylenebilir.

Dış ticaret ile reel ücretler arasındaki literatür taramasını takiben, ekonometrik analize geçilecektir. Ekonometrik analize ilk olarak teorik altyapı çizilecek ve analizde kullanılan panel veri açıklanacak, daha sonra sonuçlar yorumlanacaktır.

BÖLÜM 3: DIŞ TİCARETİN BÜYÜME, İSTİHDAM VE REEL