Günümüze gelindiğinde yıllar içinde edinilen deneyimle endüstri mirasının yeniden işlevlendirmesi konusu M. Stratton tarafından belli başlıklar altında toplanmıştır.
Ticarete uyumlu yeniden işlevlendirme
Ticarete uygun yeniden işlevlendirme başlığı altında iki türlü yaklaşım vardır. İlk yaklaşımın ana fikri, finansal gücü olan bir yatırımcının ikna edilmesi ve dönüştürülen binanın restorasyon sonunda, yatırımcıya kar getirecek şekilde pazarlanabilir ve satılabilir olması mantığına dayanır.
Bu durumda yapının kamu kullanımına açılmaya uygun bir noktada olması önem taşımaktadır Bu yaklaşımla yeniden işlevlendirilmiş en güzel örneklerden biri de, Şekil 2.3’de görülen Noisel’deki çikolata fabrikasının Nestle Genel Müdürlük binası olarak kullanılmaya başlanmasıdır. Diğer yaklaşımın ana fikri ise satış değil, başarılı
Şekil 2.3 Noisel- Nestle Genel Müdürlük binası, http://farm4.staticflickr.com
ve birbirinden farklı bir yeni işlev yelpazesi yaratabilmektir. Ancak bu durumda planlama için daha fazla vakit harcanması gerekmektedir (Stratton, 2000, s.40).
Endüstri yapısı olarak yeniden işlevlendirme
Endüstri mirası yapılarının özgün işlevinde olmasa da yine endüstri alanında işlevlendirilmesi de bir yöntemdir. Köklü veya geleneksel ürün üreten firmalar (mobilya, mücevher v.b.) yönetim binalarını gösterişli ve prestijli tarihi binalarından seçebildiği gibi, küçük firmaların da eski ve çok katlı yapıları sade görünümleri sebebiyle tercih edebildiği görülmektedir (Stratton, 2000, s.41).
Konut Olarak Yeniden İşlevlendirme
Yaygın olarak kullanılan bir başka yöntem de konut olarak yeniden işlevlendirmedir. Terk edilmiş fabrika ve depoların konut olarak yeniden işlevlendirilmesine en iyi örnek New York’un SoHo bölgesidir. SoHo’daki atölye yapılarına kendilerine ucuz ve geniş alanlar arayan sanatçılar, sanat galerileri ve restoranlar yerleşmişlerdir. Dökme demir ön cepheleriyle dikkat çekici olan bölge 1963’te tarihi sit alanı ilan edilmiştir.
23
Bunun yanı sıra büyük şehirlerde hızla terk edilmeye başlanılan geleneksel aile yaşantısı, şehir merkezinde küçük daire ihtiyacını artırmış ve şehir merkezlerinde yer alan ve endüstri yapılarının yeniden işlevlendirilmesiyle oluşan küçük dairelere olan talebi arttırmıştır. Öğrenci evine dönüştürme de bir diğer örnektir. Öğrenciler şehir merkezinde yaşamayı seçtikleri ve otopark ile bahçeye ihtiyaç duymadıkları için tercih edilen bir dönüşüm modelidir. Yine okul veya otel olarak yeniden işlevlendirme örnekleri de sıkça görülmektedir. Şekil 2.4’de görülen Glasgow Light Factory, konut olarak işlevlendirilen fabrika yapılarından bir örnektir (Stratton, 2000, s.41-42).
Ofis olarak yeniden işlevlendirme
Öncelikli yeniden işlevlendirme modelidir. İlk örnekleri orta ölçekli tasarım veya medya kuruluşlarının düşük maliyetli ve basit düzenlenmiş ofisleri olmuştur. Ayrıca kesintisiz ofis olanakları sağlayan fabrika ve depo binaları ideal ofis tercihleridir.
Şekil 2.5 Ofise dönüştürülen Manchester Daily Express matbaa binası, http://www.lookingatbuildings.org.uk
Büyük, prestijli firmalar da yüksek standartta ofis imkânı sağlayan merkezi konumdaki yapılarda genel merkezlerini kurmuşlardır. Şekil 2.5’te Menchester’daki Daily Express’in bazı tesisleri ve Şekil 2.3’te Noisel’deki Nestle genel merkezi buna örnek olarak verilebilir (Stratton, 2000, s.42-43).
Karma Kullanımlar
Barınma, ofis, ticaret ve kültürel gibi birbirini tamamlayıcı işlevlerin bir arada çözülebildiği büyük tesisler karma kullanımlar için uygundur.
Ofis, atölye, restoran ve sanat galerilerinin bir arada çözüldüğü Şekil 2.6’da görülen Saltaire ‘deki Salt’s Mill buna bir örnektir. Sergileme, konferans ve otel birlikte işlevlendirildiği Şekil 2.7’deki Fiat’ın Turin’deki Lingotto tesisleri de bunun bir başka örneğidir (Stratton, 2000, s.43-44).
25
Kültürel amaçlı yeniden işlevlendirme
Bu işlevlendirme çeşidi de geniş kitlelere hizmet verdiği ve geniş alan kullanımları için uygun işlevler içerdiğinden, tarihi binalar, tasarımcı ve sanatçılar tarafından tercih edilen mekânlar olduğundan, çokça tercih edilmektedir. Yatırımcı açısından da bu tip yeniden işlevlendirme çok sayıda insan için bir çekim merkezi yarattığından karlı yatırımlar ve elde edilen karlarla yeni yatırım olanakları yaratmaktadırlar.
Şekil 2.8 Yeniden işlevlendirme sonrası Fiat Lingotto Tesisleri, Torino http://www.booked.net
Şekil 2.7 Yeniden işlevlendirme öncesi Fiat Lingotto Tesisleri, Torino, http://en.wikipedia.org
İlk örnek Snape’deki Suffolk Malt Tesislerinin konser salonu, bir diğer örnek de Şekil 2.9’da görülen Londra’daki Bankside Enerji Santralı’nın Tate Modern Sanat Galerisi olarak yeniden işlevlendirilmesi önemli örneklerdendir (Stratton, 2000, s.44).
Anıtsal Yaklaşım
Anıtsal yapı olarak korunmayı hak eden mimari ön cepheler veya mühendislik yapılarının oldukları şekliyle korunmak durumunda olmaları, ticari olarak yeniden işlevlendirmenin tam tersi bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmaktadır. Şekil 2.10’daki Shropshire, Coalbrookdale’daki Iron Brıdge ve Derbyshire, Cromford’daki Arkwright’s Mills buna örnek olarak verilebilir. Endüstri devriminin simgelerinden sayılan Ironbridge, 1779 yılında yapılmıştır; Uzunluğu:30,6 metre Yüksekliği:16,75 metre Ağırlığı:378 tondur. İngiltere’den Dünya Mirası Listesine kabul edilen ilk yapıdır (Stratton, 2000, s.44).
Şekil 2.9 Bankside Power Station,
27
Anıt ve İşletimin Birlikte Olduğu Kullanımlar
Türünün tek örneği olan korunmaya değer anıtsal endüstri yapıları, ziyaretçi çekim gücüne bakılmaksızın, barındırdıkları özgün donanım işletildiğinde daha anlamlı olurlar. Ancak bu yapıların sahip oldukları donanım oldukça eski olduğundan zarar görüp dağılmamaları için işletmenin verimli ve karlı olmasına bakılmaksızın kontrollü çalıştırılırlar. Şekil 2.11’deki Cumbria’daki Stott Park Bobbin Mill bunun bir örneğidir (Stratton, 2000, s.44).
Şekil 2.10 Ironbridge, http://www.mathsinthecity.com
Anıt ve Müze Olarak Yeniden İşlevlendirme
Anıtsal endüstriyel yapıların müze olarak işlevlendirilmesi uzun zaman önce başlamıştır. Şekil 2.12’deki Longton, Staffordshire’daki Gladstone Pottery Museum 1970’lerde tamamlanmış bir örnektir. Bu tip bir yeniden işlevlendirme her zaman beklenen ilgiyi görmese de çok başarılı örnekleri de vardır. Albert Dock, Liverpool’daki Merseyside Maritime Museum, 1970’lerde yapılan Ironbridge Gorge Museum ve Şekil 2.13’de görülen Blaenavon’daki Big Pit Ulusal Kömür Müzesi iyi örneklerdendir (Stratton, 2000, s.45).
Şekil 2.13 Blaenavon Big Pit Kömür Müzesi, http://www.the-world-heritage-sites.com
Şekil 2.12 Staffordshire Gladstone Pottery Müzesi, http://pryorfrancis.files.wordpress.com.
29
Anıt, Müze ve İşletimin Birlikte Olduğu Yeniden İşlevlendirme
Bu üç işlev, işletim giderlerinin düşük olması, üretilen ürünlerin pazarlanabilmesi ve bu işletimin ziyaretçiler tarafından izlenebilir olması nedeniyle başarılı olabilmektedir. Bu tip yeniden işlevlendirmenin en iyi örneği, Şekil 2.14 ve 2.15’te görülen ve İronbridge Gorge Museum’da bulunan Jackfield Tile Museum’dır (Stratton, 2000, s.46).
Şekil 2.14 Jackfield Tile Müzesi, http://upload.wikimedia.org
Şekil 1.15 Jackfield Tile Museum,
Anıt, Müze ve Ticaretin Birlikte Birlikte Olduğu Yeniden İşlevlendirmeler
Birçok işletme turistik çekimi ticaretle birleştirmeye çalışmaktadır. İlk satış noktaları 1984’te açılan ve Şekil 2.16 ve 2.17’de görülen Liverpool’daki Albert Dock buna iyi bir örnektir. Maritime Museum, Tate Gallery ve televizyon stüdyosu da çok geniş kullanım alanları olan bu bölgede çekim noktaları olmuşlardır. Bu çekim sayesinde yakın çevresindeki endüstriyel miras bölgelerinde de çalışmalar başlamıştır (Stratton, 2000, s.46).
Şekil 2.16 Albert Dock, Liverpool, http://edsphotoblog.com.
31