2. DURUM ANAL‹Z‹
2.4 Kuruluflun Faaliyet Alanlar›ndaki Durum ve Geliflmeler
2.4.3 Dünyadaki Durum ve Geliflmeler
Dünyan›n toplam ormanl›k alan› 2000 y›l› itibar›yla yaklafl›k 3.9 milyar hektar olup, ormanl›k alan›n toplam kara alan›na oran› % 29.6 d›r. Mevcut ormanlar›n yaklafl›k % 95’i do¤al ormanlardan, % 5’i ise plantasyonlardan oluflmaktad›r. En fazla orman alan›na sahip k›talar ve toplam dünya orman alan›na oranlar› itibar›yla; Avrupa (% 46), Kuzey ve Orta Amerika (% 25.7) ve Afrika (% 21.8) d›r.
Rusya Federasyonu, Brezilya, Kanada, Amerika Birleflik Devletleri ve Çin Halk Cumhuriyeti en çok orman varl›¤›na sahip ülkelerdir.
Yap›lan periyodik envanter ve de¤erlendirmeler, geliflmifl ülkeler baflta olmak üzere baz› ülke ve bölgelerde ormans›zlaflman›n stabilize edildi¤ini, hatta orman alanlar›n›n bir miktar artmakta oldu¤unu (Avrupa’da y›ll›k ortalama 881 bin ha.), buna karfl›l›k geliflmekte olan ülkelerin a¤›rl›kta oldu¤u ço¤u ülke ve bölgelerde ormans›zlaflman›n halen devam etti¤ini göstermektedir. 1980-1990 döneminde y›ll›k ortalama orman azalmas› 15.5 milyon hektar iken 1980-1990-2000 döneminde bu miktar 9.4 milyon hektara düflmüfltür.
Dünya yuvarlak odun üretimi y›ll›k 3.4 milyar m3 civar›nda olup, bunun % 53’ü yakacak odun % 47’si endüstriyel odundur. Yakacak odunun yaklafl›k % 90’›n› geliflmekte olan ülkeler taraf›ndan üretilip tüketilmekte iken endüstriyel odun üretiminin % 79’u geliflmifl ülkeler taraf›ndan üretilmektedir. Endüstriyel odun üretiminde belli bafll› ülkeler s›ras›yla; ABD, Kanada, Rusya Federasyonu, Brezilya ve Çin Halk Cumhuriyetidir. Yakacak odun üretim ve tüketiminde belli bafll› ülkeler; Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya ve Endonezya’d›r.
Dünyadaki y›ll›k uluslararas› endüstriyel odun ticareti 123 milyon m3, yakacak odun ticareti ise 2.5 milyon m3 civar›nda gerçekleflmektedir. Son y›llarda Çin Halk Cumhuriyeti ithalatç› olarak öne ç›km›fl, Fransa ve Almanya’da ihracat art›fl› ile dikkati çeker hale gelmifltir. Endüstriyel odunda belli bafll› ihracatç› ülkeler; Rusya Federasyonu, ABD, Y. Zelanda, Malezya, Kanada ve Almanya iken ithalatç› ülkeler aras›nda; Çin, Japonya, Finlandiya ve ‹sveç gibi ülkeler baflta gelmektedir.
Ormanlar, mülkiyet durumu bak›m›ndan karfl›laflt›r›ld›¤›nda;
Devlete ait orman alan› oranlar›n›n; Türkiye’de % 99, Eski SSCB’de % 94.7, Kanada’da % 94, Yeni Zelanda’da % 79, ‹rlanda’da % 77.3, Yunanistan’da % 73.5,
Özel sektöre ait orman alan› oranlar›n›n; ABD’de % 71.7, EFTA’ da % 70.5, Avrupa Birli¤i’nde % 61.1 ve Japonya’da % 56.5 oldu¤u görülmektedir.
Avrupa’n›n ormanl›k alan› 1 milyar ha. civar›nda olup bunun % 83’ü (856 milyon ha.) Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u (BDT)’undad›r. Avrupa, orman alan›n›n toplam kara alan›na oran› en yüksek co¤rafi bölge olup, bu oran % 46 civar›ndad›r. Üretim yapmaya uygun ormanlardaki y›ll›k art›m
Ormanl›k Alan Miktar› (Ha.) Hacim ve Biyokütle Miktar› (*)
ÜLKE ADI ALANI HAC‹M B‹YOKÜTLE
(.000 Ha.) (.000.000 m3) (.000.000 Ton)
Rusya Federasyonu 851.392 89.136 47.423
Brezilya 543.905 71.252 113.376
Kanada 244.571 29.364 20.240
ABD 225.993 30.838 24.428
Çin Halk Cumhuriyeti 163.480 8.437 10.038
Tablo 11: Dünyada En Çok Orman Kayna¤›na Sahip Ülkeler
*Hac›m: Gö¤üs yüksekli¤indeki çap› 10 cm den büyük canl› a¤açlar›n kabuklu gövde hamc› toplam›,
*Biyokütle: Tüm a¤aç ve çal›lar›n (canl› ve kuru) toprak seviyesinin üstündeki gövde, dal, yaprak ve kabuklar›n› içeren toplam kütlesi (Kaynak: FAO,2005)
15 AB ülkesinin sahip oldu¤u 115 milyon ha. ormanl›k alan›n % 82’si üretime uygun olup, y›ll›k 335 milyon m3üretim yap›lmaktad›r. AB’nin belli bafll› büyük üretici ve tüketici ülkeleri ‹sveç, Finlandiya, Almanya, Fransa, ‹talya’d›r. Endüstriyel odun üretim ve tüketiminde Fransa ve Almanya tomrukta, ‹sveç ve Finlandiya ise k⤛tl›k odunda yo¤unlaflm›fl durumdad›r. Avrupa d›fl ticaretinde de k⤛tl›k odun pay›n›n yüksek olmas› Finlandiya ve ‹sveç’in büyük miktarlardaki k⤛tl›k odun ithalat›ndan kaynaklanmaktad›r.
2.4.3.1 Avrupa Birli¤i Ormanc›l›¤› ‹le ‹liflkiler
(a) AB Müktesebat›nda Ormanc›l›k
Avrupa Birli¤i Müktesebat›nda kapsaml› bir genel ormanc›l›k politikas› yer almam›flt›r. Ancak, çal›flmalar 1998 y›l›nda ortaya konulan “AB Ormanc›l›k Stratejisi”, mevcut anlaflmalar ve mevzuat çerçevesindeki sorumluluklar alt›ndaki faaliyetler, ortak tar›m politikas›, entegre k›rsal kalk›nma politikas›, çevresel konular ve iç pazar kurallar›n›n uygulanmas› temellerine dayanmaktad›r.
AB Ormanc›l›k Stratejisi’nin ana amac›, orman prensiplerinde belirtildi¤i ve Bakanlar Konferans› sürecinde tan›mland›¤› flekliyle “Sürdürülebilir Orman Yönetimi”nin güçlendirilmesidir. Bu amaç, ulusal ormanc›l›k programlar› veya eflde¤er programlar vas›tas›yla tan›mlanmakta ve uygulanmaktad›r.
Avrupa Birli¤i, orman üretim materyallerinin ticaretine bir düzenleme getirmek üzere, 105/1999 EC nolu Komisyon Karar› ile uyumlu olarak “Orman Yetifltirme Materyallerinin Ticareti Yönetmeli¤i” haz›rlanm›flt›r. Avrupa Birli¤ine kat›l›m sürecinde; mevzuat, strateji ve faaliyet programlar›n›n gözden geçirilmesiyle, orman ekosistemine zarar verecek faaliyetlerin önlenmesi, kamu bilinci ve idari sorumluluk, hizmet kalitesi ve etkinli¤inin art›r›lmas› yönünde al›nacak tedbirlerin belirlenmesi ve uygulamas› gerekli görülmektedir. Kat›l›m Ortakl›¤› Belgesi ve Ulusal Program çerçevesinde, CITES Sözleflmesi ve ilgili AB yönetmeliklerinin (EEC/362/82, EEC/3418/83 ve EC/338/97) uygulanmas› için gerekli yasal, kurumsal, teknik konularda düzenlemeler yap›lm›flt›r.
Tar›mda oluflacak iflsizlikle birlikte köylerden kentlere do¤ru yaflanan göçlerin h›zlanmas›yla ormanlar üzerindeki sosyal bask›lar›n büyük oranda azalaca¤› tahmin edilmektedir. Ancak, göç sonucu büyük kentlerde oluflan y›¤›lman›n daha da artaca¤› hesaba kat›ld›¤›nda, kentsel alanlardaki orman-halk iliflkileri giderek önem kazanacakt›r. Ancak, ormanc›l›k çal›flmalar› için iflgücü temininde güçlüklerin olabilece¤i de¤erlendirilmektedir.
Öte yandan, AB sürecinin di¤er önemli bir etkisi de, fleffaflaflma ve yönetim konular›nda ortaya ç›kacakt›r. Ormanc›l›k etkinliklerinin ilgi gruplar›na ve toplumun tüm kesimlerine zaman›nda ve do¤ru olarak iletilmesi için uygun mekanizmalar›n uygulamaya sokulmas› gerekecektir.
AB Ormanc›l›k Programlar›, Birli¤in ormanc›l›¤a iliflkin mevcut faaliyetleri ve Gündem 2000 çerçevesindeki ormanc›l›k tedbirlerinden oluflmaktad›r.
(b) Dünyada Orman Kaynaklar›n›n Yönetimine ‹liflkin Geliflmeler ve Ülkemizdeki Uygulamalar›
1970’li y›llarda bafllayan ve Birleflmifl Milletler Çevre ve Kalk›nma Konferans› (UNCED-1992) ile h›zlanan küresel süreç ormanlar›n yönetiminde önemli sonuçlar ortaya ç›karm›flt›r. UNCED’in temel ç›kt›lar›ndan olan Orman Prensipleri ile Sürdürülebilir Orman Yönetiminin (SOY) ana hatlar› belirlenmifl, Biyolojik Çeflitlilik Sözleflmesi ile de Ekosistem Yaklafl›m› tan›mlanm›flt›r.
Sürdürülebilir Orman Yönetimi kavram›; uluslararas› düzeyde birçok yeni geliflimi (IPF, IFF, UNFF vb.) yönlendirmifl, ormanc›l›k politika ve uygulamalar›nda de¤iflikliklere neden olmufltur. Uluslararas› geliflmelere uygun olarak haz›rlanan “Ulusal Ormanc›l›k Program›”nda “SOY” yaklafl›m›; “Orman alanlar›n›n ve kaynaklar›n›n; bütünlü¤ünü, biyolojik çeflitlili¤ini, verimlili¤ini, gençleflme kapasitesini ve sa¤l›¤›n› muhafaza ederek gelifltirecek ekolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel çok yönlü faydalar›n›n bugün ve gelecekte, sürdürülebilir olarak toplum yarar›n› sa¤layacak ve di¤er ekosistemlere zarar vermeyecek flekilde yönetimi” olarak ifade edilmifltir.