E-ticaretin geliĢimi internetin geliĢimine bağlı olarak 1995 yılından sonra gerçekleĢmiĢtir Henüz kısa bir geçmiĢi olmasına rağmen internet kullanımının artması, iletiĢim altyapısının güçlenmesi ve güvenlik konusundaki endiĢelerin büyük oranda ortadan kalkmasını sağlayan güvenlik teknolojilerinin geliĢmesi elektronik ticaretin tüm dünyada hızla yaygınlaĢmasını sağlamıĢtır.
1.8.1. Dünyada Elektronik Ticaret
Elektronik ticaretle ilgili çalıĢmalara Amerika BirleĢik Devletleri‟nin (ABD) öncülük yaptığı gözlenmektedir. ABD hükümeti, elektronik ticaretteki geliĢmeleri yakından takip etmekte ve hiçbir Ģekilde bir kısıtlama getirmemeye çalıĢmaktadır. Gartner Group tarafından 1999 yılı sonunda yayınlanan raporlar ABD‟nin dünyadaki e- ticaret iĢlem hacminin %80‟nine sahip olduğunu göstermektedir .
Avrupa‟da ise e-ticaret iĢlemleri konusunda Ġngiltere ve Almanya ön plana çıkmaktadır. Pro Active International tarafından yapılan ve 3 Temmuz 2000‟de sonuçları açıklanan bir araĢtırmaya göre Ġngiltere ve Almanya‟daki Ģirketler Avrupa‟da gerçekleĢtirilen toplam e-ticaret iĢlemlerinin çok büyük bir bölümünü kontrol etmektedir. Bu araĢtırmaya göre Haziran ayı sonuna kadar internet aracılığıyla gerçekleĢtirilen 50
milyar dolar tutarındaki alıĢveriĢin %60‟ı bu iki ülkede bulunan Ģirketlerin web siteleri aracılığıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Alman sitelerinin 1999 yılı reklam gelirlerinin 92 milyon dolar olduğu ve bu rakamın dünya toplamının %3‟üne karĢılık geldiği yine bu araĢtırmanın sonuçları arasındadır .
Dünyada bilgisayar dağılımında ikinci, kurulu bilgisayar gücü olarak sekizinci sırada yer alan Avustralya da e-ticaret önemli bir yer tutmaktadır. Avustralya‟da hemen hemen tüm ev ve iĢyerlerinde bilgisayarın oluĢu, yeni teknolojilerin erkenden benimsenmesi ve eğitim sisteminde biliĢim teknolojileriyle ilgili derslere geniĢ yer verilmesi bu ülkede e-ticaretin geliĢimini sağlayan önemli faktörlerdir .
Japonya‟da ise e-ticaret çalıĢmaları 1996 yılının baĢında “Electronic Commerce Promotion Council of Japan-ECom” adı bir kurumun kurulmasıyla baĢlamıĢtır. Japonya e-ticarete karĢı uzun vadeli bir yaklaĢım izlemektedir. Japonya‟da e-ticaretle ilgili yasal düzenlemeler ECom bünyesindeki “Certification Authority Working Group” tarafından yapılmaktadır. Aynı zamanda Japonya‟da teknolojik açıdan güvenli e-ticareti sağlayabilmek amacıyla “Information Security Protocol” adlı bir protokolün geliĢtirilmesi için çalıĢmalar sürdürülmektedir . 118
Singapur da e-ticaret konusunda Singapur Limanı ile önemli bir konumdadır. Singapur Network Servisi (SNS) 1986 yılının Aralık ayında Singapur Ulusal Bilgisayar Kurulu‟ndan beĢ kiĢi ile Singapur‟un rekabet gücünü uluslararası piyasalarda yükseltmek amacıyla kurulmuĢtur. SNS projesi, Tradenet servisi ile birlikte 1988 yılının Ocak ayında 50 Ģirketten oluĢan bir pilot grupla uygulamaya konmuĢtur. Singapur‟da yapılan e- ticarette iĢlemleri yapılan mallar gümrük iĢlemleri tamamlanmadan alıcıya ulaĢtırılmaktadır. Mal alıcıya ulaĢtıktan sonra söz konusu iĢlemler tamamlanmaktadır. Bu sayede malların sevkiyatı oldukça kısa bir sürede tamamlanmaktadır. Coğrafi bakımdan küçük bir ülke olan Singapur için önemli bir avantajdır. EDI kullanımı ile Singapur‟un en iĢlek limanı olan Port of Singapore dünyada en hızlı mal sevkiyatının gerçekleĢtiği liman
1.8.2.Türkiye’de Elektronik Ticaret
Türk toplumunun internetle tanıĢmasının üzerinden çok uzun bir süre geçmemesine rağmen, internet kullanımı için gerekli olan teknolojik altyapının sürekli geliĢmesiyle, internet kullanımı ülkemizde de her alanda büyük bir hızla yaygınlaĢmaktadır. Özellikle 1999 yılından itibaren internet kullanıcılarının sayısındaki hızlı artıĢ, Türkiye‟deki Ģirketleri de internet ortamına girmeye zorlamıĢtır.
Türkiye‟de Ģu anda gerçekleĢtirilen elektronik ticaret uygulamaları iĢletmeden tüketiciye (Business to Consumer, B2C) satıĢ biçimindedir. Ancak dünyadaki mevcut uygulamalardan da anlaĢılabileceği gibi iĢletmeden iĢletmeye satıĢ elektronik ticaret hacminin büyük kısmını oluĢturmaktadır. Ancak kısa bir süre sonra Türkiye‟de de büyük firmalardan baĢlamak üzere bir çok Ģirketin tedarikçileri ve bayileri arasındaki iĢlemleri internete taĢımaları ve iĢletmeler arası e-ticaretin yaygınlaĢması beklenmektedir , Tablo 21‟de e-ticaret tahminleri görülmektedir.
Tablo 21. E-ticaret tahminleri
2001-2004 Yıl Sonu Tahminleri 2001 2002 2003 2004
B2C e-ticaret hacmi(milyon $)Türkiye 69,7 177 365,2 614,3
B2C e-ticaret hacmi(milyar $)Toplam 78 121 188 233
Ġnternet kullanıcı sayısı(milyon)Türkiye 3,5 6,1 7,5 10
KiĢi baĢına düĢen yıllık online harcama ($)Türkiye 19,9 29 48,7 61,4
PC sayısı (milyon)Türkiye 3,6 6,1 7,7 11
B2B e-ticaret hacmi (milyon $)Türkiye 298 656 1457 3235
B2B e-ticaret hacmi (milyar $)ABD 522 782 1113 1500
Türkiye‟de elektronik ticaretin yasal altyapısını oluĢturmak ve yaygınlaĢmasını sağlamak amacıyla Ġnternet Üst Kurulu, Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu oluĢturulmuĢtur. Ayrıca DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı Ġhracatı GeliĢtirme Etüd Merkezi de bu konuda hizmet veren önemli kuruluĢlar arasındadır.
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
KOBĠLERDE ELEKTRONĠK TĠCARET
KOBĠ‟ler, büyük olçekli Ģirketlerin vazgeçilmez tedarikçisi olmalarının ötesinde firma sayısı, istihdam ve katma deger açılarından Türkiye ekonomisi açısından ihmal edilemeyecek kadar büyüktür.
KOBĠ olarak isimlendirdiğimiz küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeler, esnek örgütsel yapıları ile diğer ticari-sınai kuruluĢlardan bazı farklılıklar gösterirler. Bu özellikleri açısından müĢteri beklentilerine uygun davranmaları, müĢteri memnuniyetini artırmaları, kendilerini bu yönlü değiĢime uğratmaları görece daha kolaydır. 119
Mali gücü büyük olan dünya Ģirketleri için internet ve E-Ticaret hiç Ģüphesiz yeni değerler kazandırmaktadır. Ancak esas getiri, internetin zamanı ve mekanı ortadan kaldırması ve maliyetleri düĢürmesi ile beraber, normalde bu tip dünya devleri ile rekabet edemeyecek durumda olan Ģirketlere olacaktır. KOBĠ'ler, E-Ticaret ile dünyaya açılma Ģansını yakalamaktadırlar120
Bu açıdan Internet ve e-ticaret uygulamalarında büyük ölçekli firmalara göre önemli bir avantaja sahiptirler. E-ticaret yaklaĢımı, KOBĠ‟lerin en önemli sorunlarından olan mekansal pazarlara uzaklık ve müĢterilere eriĢim gibi zorlukları aĢmaları sürecinde önemli katkılar yapmaktadır. Internet‟in sınır tanımayan eriĢim gücü, KOBĠ‟lerin mekansal boyutlarını da sınırsızlaĢtırmaktadır.
KOBĠ‟lerin rekabet edebilme ve ayakta kalabilme Ģanslari her geçen gün zorlaĢmaktadır.KOBĠ‟lerin eskiden beri süregelen en büyük problemlerinden biri olan , ürünün satılabilmesi için hedef kitleye ulaĢabilmelerini sağlayabilecek pazarlama kanallarından mahrum olmalarıdır.Küçük isletmeler, elektronik ticarete geçmede geç kalırlarsa küresel üretim ve satıĢ yapan firmalar karĢısında zor duruma düĢeceklerdir. 121
hedefleyebilmelerini sağlar.KOBĠ‟ler böylelikle yüksek yatırım ve harcama yapmadan bir çok pazara girebilme, bu pazarlarda hızlı, ucuz ve kaliteli ürün sunabilme fırsatına kavuĢacaklardır.Esnek yapılarından dolayı müĢteri beklentilerine daha hızlı adapte olabilecek KOBĠ‟lerin , büyük firmalara oranla e-ticarette daha avantajlı konumda bulundukları düĢünülmektedir.