Dünyada Siyaset Biliminin gelişimi kamu yönetiminin gelişiminden daha önce gerçekleşmiş olup bunu irdeleyen çok sayıda çalışmaya rastlamak mümkündür. Bunlar arasında Dreijmanis (1983), Farr (1988), Braibant (2002) gibi örnekleri saymak mümkündür. John Dreijmanis (1983) “Political Science in the United States: The Discipline and the Profession” başlıklı makalesini Government and Opposition Dergisinde akademik bir disiplin olarak Siyaset Bilimi eğitim-öğretiminin ilk ortaya çıkışına yer vermektedir.
1880’de Almanya’da Göttingen ve Berlin yüksek lisans eğitimi alan Joh W. Burgess ABD’de akademik bir disiplin olarak Siyaset Biliminin oluşumu ile bu alandaki ilk eğitim-öğretim kurumlarının açılmasında etkin rol almıştır. Columbia Koleji’nde yüksek lisans programının kurulması ve 1876’da John Hopkins Üniversitesinin sadece yüksek lisans düzeyinde Siyaset Bilimi alanında öğrenci alması sayesinde Siyaset Bilimi disiplini ortaya çıkmaya başlamıştır. Avrupa’dan gelen fikirler ABD’de Siyaset Biliminin biçimlenmesinde ve yine bu ülkenin Siyaset Bilimi eğitim-öğretiminin başlamasında yol gösterici olmuştur. Batı Avrupa etkisiyle ABD’de Columbia’daki Siyaset Bilimi Programının içeriğinde araştırma, yayıncılık, tarihsel ve karşılaştırmalı yöntemlerin kullanımı ve siyasetin yasal ve anayasal yönleri üzerinde yoğunlaşma gerçekleşmiştir. Columbia’daki bu Programın önemi diğerleri tarafından da taklit edilmesi veya esin kaynağı olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır. O dönemde Almanya’da “Staatswissenschuft” terimi geniş şekilde kullanılmış ve bu terim zamanla Siyaset Bilimi olarak çevrilmiştir. Bazı kolejlerde ve üniversitelerde, yeni gelişen bu çalışma alanını veya disiplini ifade etmek için, bazen Hükümet ve Politika terimleri
kullanılsa da, Siyaset Bilimi terimi Almanya’da kısa bir sürede geçerli terim (Dreijmanis, 1983: 194-195) haline gelmiştir.
James Farr’a (1988) göre, ABD’de Siyaset Bilimi disiplinini ve/veya eğitim- öğretimini dönemsel bazda geniş bir zaman dilimini kapsayacak şekilde ele alan akademik çalışmalar 1980’li yılların ortalarına kadar oldukça sınırlı sayıdaydı, mevcutların da bir kısmı mesleki süreli yayınlarda yer almaktaydı.
Siyaset Bilimi eğitim-öğretimi alanında İngilizce dilindeki çeşitli yayın türlerinde, uzun bir vadedeki gelişmeleri derinlemesine toparlayanlar dışında kalan çalışmalar (bakınız: Farr, 1988) haricinde diğer inceleme türlerinde, gözlenen olumlu gelişmeler kolaylıkla 1970’li yılların başına kadar geri götürülebilir. Elbette, ABD, Fransa (Braibant, 2002), Kanada ve Birleşik Krallık / İngiltere bazında kimi telif ve editörlü kitaplar ile raporlar Siyaset Bilimi eğitimine dair çarpıcı ve önemli bilgiler ve analizler sunmaktadır. ABD, İngiltere, Fransa ve İskandinav ülkeleri için Siyaset Bilimi eğitimi-öğretimine dair durum tespiti yapan çalışmaları 1940’lı yıllara kadar erken tarihlere geri götürmek ve yaklaşık 80 yıllık bir yazından bahsetmek mümkündür. Bu bağlamda, George A. Graham’ın daha 1941 yılında yayımlanan Education for Public
Administration: Graduate Preperation in the Social Sciences at American Universities
başlıklı kitabı öne çıkmaktadır. Graham (1941) pratik ve teorik, hizmetiçi ve hizmet öncesi, bağımsız programlar, tek tek ilgili dersler ve akademisyenlerin ABD özelinde lisansüstü düzeyde incelenmesi açısından oldukça değerli bir yere sahiptir.
William J. Siffin editörlüğünde 1957 yılında yayımlanan Toward the Comparative Study of Public Administration başlıklı editörlü kitabında bölüm yazarı olan Lynton K. Caldwell Türkiye ile ilgili “Turkish Administration and the Politics of Expediency” bölümünün de yazarıdır. Caldwell bir dönem TODAİE’de yabancı uzman olarak çalışmıştır; ancak ne Siffin’in kitabında ne de o dönemlerdeki başka benzeri kitaplarda bir Türk yazar veya Türkiye’ye dair bölüm yer almamıştır. Lynton K. Caldwell’in 1965 yılında Amerika’nın öncü ve etkili Kamu Yönetimi dergilerinden Public Administration Review’de (PAR) yayımladığı “Public Administration and the Universities: A Half-Century of Development” başlıklı makalesi Kamu Yönetimi eğitimine toplu bakan ve uzun/geniş bir zaman dilimini ele alan öncü çalışmalar açısından dikkat çekmektedir. Caldwell (1965) 1910’ların ortalarından 1960’ların ortalarına kadar olan dönemde ABD’de Kamu Yönetiminin üniversitelerde
okutulmasını irdelemek yoluyla Graham’ın 1941’deki çalışmasını da kendi dönemi açısından güncellemiştir.
Pamela A. Gibson ve Gregory B. Stolcis (2006) alanla çok ilgili (Kamu Yönetimi Eğitimi konusunda uzmanlaşmış) Journal of Public Administration Education
(JPAE) Dergisinde (Sayı 12.1) yayımladıkları “Reenacting, Retracing, and
Rediscovering History: Making a Connection in the Public Administration Curriculum” başlıklı makalede Kamu yönetimi alanının gelişimi ile eğitim-öğretiminde Tarih biliminden yararlanılmasının önemine dikkat çekmektedirler. Kamu yönetimi çalışmalarının örgütsel yönetim, siyaset bilimi, psikoloji ve sosyoloji gibi birçok disiplinle olan bağının ya da işbirliği içerisinde, yeterince temsil edilmeyen bir disiplin olarak tarihi işaret etmektedirler. Gibson ve Stolcis (2006), kamu yönetimi ders programlarında tarihin müfredatta ve sınıfta neden az yer tuttuğunu ve yine neden daha fazla öne çıkması gerektiğini tartışmakta ve Kamu Yönetimi anlayışını ilerletmek için tarihin önemini artırmaya yardımcı olacak öğretim mekanizmalarını önermektedirler.
ABD Kamu Yönetimi disiplini ve eğitim-öğretimi alanında öncü ve editörlü kitaplardan bir diğerini 1975 yılında Frederick C. Mosher yayımlamıştır. Frederick C. Mosher’in 1975 yılında yayımlanan ve 1994 yılına kadar yedi baskı yapan American
Public Administration: Past, Present and Future başlıklı editörlü kitabının birinci
baskısının neşriyatı da tam olarak kamu yönetimi eğitimi-öğretimi alanında Journal of Public Affairs Education ve Teaching Public Administration gibi ilk özelleşmiş/uzmanlaşmış spesifik dergilerin yayın hayatına çıkışı öncesi ile siyaset bilimi eğitim-öğretimi alanındaki Journal of Political Science Education gibi ilk dergilerin yayın hayatına başlamakta olduğu yıllara denk gelmektedir. F.C. Mosher’in birkaç baskı yapan editörlü kitabında ABD Kamu Yönetimi tarihsel perspektifte bölümler halinde irdelenmiştir.
Rowland Egger (1975) Frederick C. Mosher editörlüğünde American Public
Administration: Past, Present, Future, First Edition adıyla yayımlanan kitaptaki “The
Period of Crisis: 1933 to 1945” başlıklı bölümünde ABD’de Kamu Yönetimi disiplini ve eğitiminin başlangıç dönemlerindeki 13 yılını detaylı şekilde analiz etmektedir. Egger’in (1975) editörlü kitap bölümü Graham (1941) ve Caldwell (1965) kadar eski olmasa da bu tezin yazımından 44 yıl önce 1970 ortalarında yayımlanmış olması açısından önemli gözükmektedir.
Thomas Vocino ve Richard Heimovics (1982) Public Administration Education
in Transition, başlıklı İngilizce dilindeki editörlü kitap ta 1980’li yıllarda Kamu
Yönetimi eğitimine kaynaklık etmektedir. Bu eser literatür kaynağı olmak açısından önemli bir derleme eserdir.
“The Coming Crisis of Public Administration Education” makalesiyle kamu yönetimi eğitimi-öğretiminin yaklaşan krizini tarif etmeye çalışan Curtis Ventriss (1982) 1987’deki “Two Critical Issues of American Public Administration: Reflections of a Sympathetic Participant” başlıklı diğer makalesiyle Amerikan Kamu Yönetimi disiplini ve eğitimi-öğretiminde sorunlarını irdelemiştir.
1982 yılında Thomas Vocino ve Richard Heimovics editörlüğünde önemli bir kısmı daha önce Annals of Public Administration Dergisinde yayımlanan makalelerden derlenen yazılardan oluşan Public Administration Education in Transition, Vol. 2 başlıklı kitap Kamu Yönetimi eğitiminin ABD’de gelişimine önemli katkılarda bulunmakta, derli toplu ve kapsayıcı yazılar ve tartışmalar barındırmaktadır. Thomas Vocino 1981 yılından itibaren çeyrek asırlık dönemde çoğu çift yazarlı çok sayıda telif kitap, kitap bölümü ve anaakım dergilerde alan araştırmasına dayalı makaleleriyle Kamu Yönetiminin hem disiplin bazlı gelişimi ve sorunları, hem eğitim-öğretimi, hem de araştırma tarafına yönelik ABD bağlamında önemli eserler (örneğin, Vocino ve Elliot, 1982; 1984; Vocino ve Rabin, 1981; Vocino ve Wilson, 2001) vermiştir.
Makalenin yazarının çalıştığı ve derginin yayınlandığı ülke ile makaleye konu alınan ülkenin farklı oluşu örneklerine daha öncü / ilk yıllardaki eserlerde bile rastlanmaktadır. Örneğin, özellikle Avrupa için anaakım ve hayli eski/köklü kabul edilebilecek İngiliz kökenli Public Administration başlıklı kamu yönetimi dergisinin 1951 yılındaki bir sayısında University of Manchester’dan İngiliz akademisyen W.J.M. Mackenzie (1951) “The Study of Public Administration in the United States” başlıklı makalede ABD’deki Kamu Yönetimi çalışmalarını ve eğitimini ele almaktaydı. Siyaset Bilimi ve bir ölçüde Kamu Yönetimi eğitimi açısından iki parçalı “The Reforms of the French Higher Civil Service since 1945 –I: The Criticisms and the Measures” –I ve –II başlıklı iki makaleyi Türk akademisyen, hukukçu ve siyaset adamı (dede) Turhan Feyzioğlu 1955 yılında İngilizce dilinde yayımlamıştır. Feyzioğlu’nun (1955a, 1955b) ve Mackenzie’nin makalesi İngiliz Public Administration Dergisinde yayımlanmıştır. Feyzioğlu (1955a, 1955b) bahse konu olan bu makalelerinde Fransa’daki yüksek yöneticilik okulu ENA başta olmak üzere kamu sektörü çalışanlarının hizmetiçi ve
hizmet öncesi eğitim-öğretimini irdelemekteydi. Her iki yazarın burada değinilen toplamdaki üç makalesi oldukça sınırlı atıf almış durumdadır.
G.F. Evans-Vaughan’un 1955 yılında “Yüksek İdarecilik Mektebi; Henley-On- Thames, İngiltere” başlıklı çeviri makalesi Ankara Üniversitesi SBF Dergisinde yayımlanmış olup İngiltere’deki hizmet içi kamu yöneticisi eğitimi kurumunu irdelemektedir. Böylece İngiltere’ye dair durum Türk okuyucunun bilgisine sunulmaktadır, ancak Mackenzie ve Feyzioğlu eserlerinden farklı olarak bu çeviri bir eserdir.
Türkiye’de “sevk ve idare”nin hâkimiyetini ve idareci yetiştirmenin Yavuz Abadan ve Nermin Abadan’ın (1959) International Review of Administrative Science (IRAS) uluslararası akademik dergisinde “L’enseignement supérieur des sciences administratives en Turquie” (Türkiye’de İdari Bilimler Yüksek Öğrenimi) başlığıyla Fransız dilinde bir makale yayımlamışlardır. Bu makale sayesinde yazarlar Türk akademisyenlerin Türkiye’de Siyaset Bilimi ve/veya Kamu Yönetimi disiplini ve/veya eğitimi-öğretimi hakkında yurtdışında yayımladıkları eserlerin öncü örneklerinden birisini oluşturmaktadır.
İngilizce dilinde ise çeşitli ülkeleri kamu yönetimi, kamu politikası, siyaset bilimi, halkla ilişkiler ve uluslararası ilişkiler eğitim-öğretimleri açısından karşılaştıran yeterli sayıda yol gösterici çalışma bulunmaktadır. Bunlar arasında Hollanda ve İngiltere (Oldfield ve van den Berg, 2013) çeşitli Asya ülkeleri (Reyes, 2014) arasında Kamu Yönetimi eğitimi-öğretimini karşılaştıran çalışmaları ilk etapta anmak mümkündür ve faydalıdır. İki veya daha fazla ülkedeki hizmet öncesi Kamu Yönetimi eğitimi-öğretimini karşılaştırmaktan ziyade hizmetiçi eğitime daha fazla odaklanan ve/veya bir ülkenin bu konudaki eğitim-öğretim anlayışının diğer ülke üzerindeki olası etkilerine odaklanan çalışmalara da rastlamak mümkündür. Bu bağlamda Emil Turc ve Robert Fouchet (2012) Çin kamu görevlilerinin yetiştirilmesindeki Fransız etkisini irdelemektedirler.
İlter Turan’ın (2015) meslek yaşamı üzerinden Siyaset Biliminin Türkiye’deki gelişimi değerlendirilmektedir. Özellikle İstanbul Üniversitesi’nin Siyaset Bilimi Kürsüsünün kuruluşuna ait bazı önemli detaylara bu kitapta yer alan çalışmalar sayesinde ulaşılabilmektedir. İlter Turan’ın öğrencilerinden Ersin Kalaycıoğlu (2015) ile Şule Kut’un (2015) bu kitapta yer alan yazıları ve Boğaç Erozan’ın İlter Turan
(2015a) ile söyleşisinde Türkiye’de yükseköğretimde Siyaset Biliminin gelişmesi, lisans ve lisansüstü eğitim-öğretimdeki yöntem ve uygulamaların yurt dışındaki başka ülke örnekleriyle karşılaştırılması yapılmaktadır.
Türkiye’de eğitim-öğretim odaklı bilimsel çalışmalar ve eserler diğer disiplinler ve alt bilim kollarında da kıt ve nadirdir. İnsan gücünün yetiştirilmesinin daha da profesyonel bir alana taşıması olarak nitelendirilebilecek İnsan Kaynakları eğitim- öğretimi de ayrı bir kulvarda ilerlemektedir. Raymond A. Neo (1999) Employer
Training & Development başlıklı kitabı Canan Çetin tarafından İnsan Kaynaklarının Eğitim ve Gelişimi olarak tercüme edilmiştir. Türkçeye kazandırılan bu eserle on üç
bölümde insan kaynaklarının eğitim ve gelişimi farklı başlıklarla değerlendirilmektedir. Kitap boyutunda eseriyle Cemalettin Şahin (2001) Türkiye’de Coğrafya eğitim- öğretimine dair öz eleştiri yapmakta, sorunları tespit etmekte ve bu sorunların çözüm önerilerini sunmaktadır.
Bir disiplindeki eğitim-öğretim faaliyetlerinin Türkiye’deki gelişimini bu eğitim- öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü fakülte, bölüm ve temelde üniversiteler ve diğer akademik kurumlar üzerinden inceleme konusunda Ruşen Keleş’in (1987) Kentbilim
Eğitimi derleme kitabı da iyi bir örnek oluşturmaktadır. İlhan Tekeli (2009) Tansı
Şenyapılı’ya Armağan kitabının giriş bölümünde Şehir ve Bölge Planlama (ŞBP) eğitim-öğretimi için sunduğu değerli bilgiler arasında Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi için de önemli ipuçları da yer almaktadır.