Dünyada Sivil Toplum Kuruluşları

1980’ler dünyada STK’ların “altın çağı” olarak adlandırılmaktadır. Çünkü 1980’lerin başında uluslararası çalışan STK’ların sayısında gözle görülür büyüklükte artışlar olmuş, 1996’ya gelindiğinde birden fazla ülkede faaliyet gösteren STK sayısı 38000’e yükselmiştir. Bu artışta STK’ların kalkınma politikalarının anahtar oyuncusu olarak görülmesinin etkisi oldukça büyüktür (Agg, 2006: 9). Bununla birlikte Salamon vd. (1999) ifadelerine göre OECD ülkelerinde toplam işgücünün yaklaşık olarak %6’sı STK’larda çalışmaktadır. Bu kişilere gönüllü olarak çalışanlar da eklendiğinde ise bu oran yaklaşık olarak %10’u bulmaktadır (Anheier, 2004: 3). STK’ların sayısı günümüze kadar sürekli olarak artış göstermiştir. Sadece uluslararası çalışan STK’ların dünya çapında sayısı, örneğin, 1996 yılında 38000’e ulaşmıştır (Agg, 2006: 1). Şekil 2’te 1909 – 1999 yılları arasında STK’ların sayısındaki artış gösterilmektedir.

Şekil 2. Dünya Genelinde STK'ların Yıllara Göre Sayıları

Kaynak: Union of International Associations (www.uia.org), aktaran Catherina Agg, (2006: 9)

Bu bölüm içerisinde farklı başlıklar altında STK’ların dünyadaki gelişimleri sivil toplum kavramından başlanılarak açıklanmaıştır. Bu nedenle bu başlık altında çok fazla ayrıntı verilmeyecek olup, bu çalışmaya konu olan STK’ların hizmet performanslarının ölçülmesinin dünya genelinde uygulamalarından örnekler verilecektir.

NGO Advisor STK’ları çeşitli medya, sosyal medya, veri tabanları ve e-mail ve diğer araçlar yardımıyla yapılan tanımlar aracılığla seçmektedir. Bu güne kadar yaklaşık olarak 3800 STK bu organizasyon tarafından listelenmiş durumdadır. Dünya, ABD ve Hindistan genelinde organizasyonca tanınmış olan STK’lar ele alınarak, daha önceden belirlenmiş olan kriterler çerçevesinde en az 1 en fazla 1400 puan verilecek şekilde üç ayrı “Top 500 NGOs” sıralaması oluşturulmuştur. Dünya genelinde yapılan sıralamada ilk sırada 1971’de kurulan geçtiğimiz yıl 8. Sırada yer alan Medecins Sans Frontieres / Doctors Without Borders; ikinci sırada 1972’de kurulan geçtiğimiz yıl ise 1. sırada yer alan Bangladesh Rural Advancement Committee; üçüncü sırada ise 1956’da kurulan geçtiğimiz yıl 4. Sırada yer alan Danish Refugee Council; 56. Sırada 1971’de kurulan geçtiğimiz yıl 89. Sırada Greenpeace yer almaktadır (www.ngoadvisor.net).

Epstein ve Buhovac (2009: 9-11) hazırladıkları “Performance Measurement of Not-For-Profit Organizations” adlı rehber kitaplarında bazı STK’ların performans ölçüm yöntemlerini açıklamıştır. Bu kuruluşlardan üç tanesi için performans ölçüm sistemlerine dair kısa bilgiler aşağıda verilmiştir:

 KaBOOM Amerika genelinde çocuklar için güvenilir barınma olanakları sağlamayı amaçlayan bir STK’dır. Bu kuruluş kendine finansal performans göstergelerini içeren bir performans ölçüm sistemi oluşturmuştur. Bu göstergeler ise inşa edilen bina başına maliyet cinsinden bina etkinliği, program etkinliği, fonlama etkinliği ve son olarak yıllık gelir artışı, toplam yıllık bütçe ve benzeri bir dizi hayati işaretler olarak sıralanmaktadır.

 Oppurtunity International kronik yoksulluk içerisinde olan insanlara hayatlarını değiştirebilmek için fırsatlar sağlamayı misyon edinmiş geniş ve sürekli gelişen bir mikro finans ağıdır. Sosyal bir misyona sahip olmasıyla birlikte finansal sürdürebilirlik bu kuruluş için büyük önem arz etmektedir. İlgili STK performans ölçümü için oluşturdukları sistemde finansal bakış açısı, alıcı ekonomik bakış açısı, alıcı sosyal bakış açısı ve alıcı manevi bakış açısı olmak üzere dört ana bakış açısı ve bu ana başlıklar altındaki farklı sayıdaki alt başlıklar yer almaktadır.  Boston Lyric Opera misyonu Boston ve New England’da, en yüksek kalitede

ürünler üreterek, opera yeteneklerinin yeni neslini geliştirerek, opera hakkında eğitimli ve ilgili bir toplum yetiştirerek operanın uzun vadede geleceğinin sağlanmasıdır. Performans ölçümü için Dengelenmiş Skor Kartı (Balanced Scorecard) kullanmaktadır.

İKİNCİ BÖLÜM

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINDA HİZMET PERFORMANSININ ÖLÇÜMÜ

Aynı okuldan mezun olmuş, aynı eğitimi almış, aynı koşullarda, aynı zamanlarda, aynı işe başlayan iki kişiden biri yükselip yönetici kadrosuna yerleşebilirken diğeri yerinde sabit kalabilmektedir. Burada bireyler arasındaki bu farklılığı ortaya çıkaran neden kişilerin performansıdır (Bingöl, 2010:379). Bu durum işletmeler için de aynıdır. Çalışma dâhilinde yapılan görüşmelerde de görülmüştür ki aynı alanda çalışan benzer koşullardaki sivil toplum kuruluşları farklı oranlarda etkinliklere sahiptir. Bu da kuruluşların performansına dair bize bilgi vermektedir. Bu konu açıklanmadan önce performans kavramının ifade ettiklerini açıklamanın doğru olacağı düşünülmüştür.

2.1. Hizmet Performansı Kavramı

Hizmet kavramı “elle tutulamayan, gözle görülemeyen (soyut) mallar” olarak ifade edilmektedir. Hizmetler çoğunlukla depolanamamakta ve bununla birlikte satın alınmaları ve tüketilmeleri eş zamanlı olarak gerçekleşmektedir (Mucuk, 2006: 126). Performans ise genel anlamda mutlak veya göreceli olarak açıklanabilen, amaçlı ve planlanmış bir faaliyet sonucunda elde edileni nicel veya nitel olarak belirtilebilen bir kavramı ifade etmektedir (Akal, 2005: 17). Türk Dil Kurumu’na göre performans kavramı, “başarım” olarak tanımlanmaktadır. (www.tdk.gov.tr). Oxford İngilizce sözlükte ise bir görev ya da faaliyetin gerçekleştirilme süreci veya işlemi olarak açıklanmaktadır (www.oxforddictionaries.com/). Bununla birlikte bu kavramı kurumsal çerçevede düşündüğümüzde ise amaçlarını gerçekleştirebilmek için kuruluşun gösterdiği tüm çabaların çıktısı ya da sonucunu temsil etmekte ve ayrıca bu sonuç amaç ve görevleri yerine getirme düzeyi olarak algılanmaktadır (Akal, 2005: 17).

Hizmet performansı ölçümünün temelini oluşturan sosyal programlar yeterli miktarda girdi sağlama ve arzu edilen verimi üretmeden daha fazlasını sunmaktadır. Sosyal programlar niteliksel olarak farklı ayarlarda uygulanmaktadır. Hedefler çoklu, yayılmış ve soyuttur. Açık toplum ayarlarında değişkenler çok sayıda olmakta ve büyük ölçüde kontrol edilememektedir. Hedefleri çakışan, paydaşları değişen ve faaliyetleri rasyonel bir mantığı takip ettiği görülemeyen çeşitli oyuncular ve çıkar grupları bulunmaktadır. Kısaca karmaşık, belirsiz ve tahmin edilemeyen insan dünyasının faaliyetleri üstün gelmektedir (Olujide, 2005: 67-68).