Toplumsal düzenin sağlamanın bir gereği olarak insan devletler kurmuş ve devletlerin güvenliğini iç ve dış tehditlerden korumak için güvenlik örgütleri oluşturmuştur. Ancak zaman içinde devlet kuruluşlarının güvenlik sağlama konusunda yetersiz kaldığı durumlar meydana gelmeye başlamıştır. Bu yetersizliklerin özel sektör eliyle giderilmesi fikri özel güvenlik faaliyetlerini doğurmuştur.
Özel güvenliğin temelleri 19. yüzyılda atılmıştır. Bu yüzyılda sanayinin gelişmesiyle beraber üretim artmıştır. Üretilen malların tüketiciye sağlıklı bir şeklide ulaştırılması için zamanın şartları altında atlı arabalar ve trenler kullanılmıştır. Yapılan nakliye esnasında bunların korunması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Devlet tarafından sağlanan yeterli kolluk gücü ve bütçe bulunmadığı için bu hizmetlerin özel güvenlik vasıtasıyla yapılması fikri oluşmaya başlamıştır. Bu sistemle malını korutacak kişi malını korumaları karşılığında koruyan kişilere bu hizmetin karşılığını kendisi ödemiştir. İlk uygulamaların başarılı olmasıyla beraber bu hizmetlere olan taleplerde artış meydana gelmeye başlamıştır. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla bireyler ve şirketler güvenlik hizmetleri sunan bazı kişi ve kuruluşlardan hem kendi özel ihtiyaçlarından kaynaklanan nedenlerle hem de devletin sahip olduğu kolluk birimlerinin verdiği güvenlik hizmetinin yetersiz kaldığı yer ve zaman dilimlerinde kendilerini güvende hissetmek için özel güvenlik hizmeti satın alma yoluna gitmişlerdir.173 Bu alandaki talepleri karşılayabilmek için çeşitli şirketler kurulmuştur. 19. yüzyılda ilk özel güvenlik şirketi İsviçre’de Philip Sorensen tarafından kurulmuş, Amerika’da ise Allan Pinkerton tarafından kurulmuştur. Philip Sorensen’in kurduğu özel güvenlik şirketi, İsviçre’de sanayi şirketlerine sel, kaza, yangın gibi çeşitli tehlikelerde, bu tehlikelerin yol açabileceği zararları gidermek için eğitim görmüş personel sağlamıştır. Allan Pinkerton ise Amerika’da Chicago Polis
172Atan, a.g.e., S.5.
173Ali Kuyaksil, Musa Tiyek, “Türkiye’de Güvenlik Hizmeti Olarak Özel ve Gönüllü Güvenlik”, Polis
62
Müdürlüğünün ilk dedektiflerinden birisidir. Allan Pinkerton kurmuş olduğu şirket ile ABD’de resmî ve özel kuruluşlara istihbarat, iç güvenlik ve soruşturma hizmetleri vermiştir. Ayrıca Pinkerton 1850 yılında kurduğu özel güvenlik şirketi olan “Pinkerton Ulusal Dedektif Ajansı” dünyanın en eski özel güvenlik şirketlerinden birisidir. Bu şirket kırk bin civarında çalışanı ile halen dünyanın en güçlü özel güvenlik şirketi olarak kabul edilmektedir.174
20. yüzyıla gelindiğinde ABD, İngiltere, Kanada ve Avrupa’nın bazı gelişmiş ülkelerinde özel güvenlik hizmetleri hızla yaygınlaşmaya başlamıştır. Bugün pek çok gelişmiş dünya ülkesinde bu hizmetler için özel kanunlar çıkartılmış, meslekî ve sivil toplum kuruluşları kurulmuş ve meslek standartları oluşturulup gönüllü ve zorunlu eğitimler getirilerek uzmanlaşma yoluna gidilmeye başlanılmıştır.
1960’lı yıllarda Avrupa ve ABD’de büyüyen ekonominin etkisiyle ticari hayatın gelişmesi yeni güvenlik ihtiyaçlarını ortaya çıkarmıştır. 1960’lı yıllar gerek Avrupa gerekse ABD açısından hem ulusal hem de uluslararası alanda ihracat odaklı yıllardır. Bankacılığın geliştiği, sanayi bölgelerinin kurulduğu, büyük mağazaların ve ticaret merkezlerinin açıldığı bu dönem bu gelişmelere paralel olarak özel teşebbüsün güvenlik ihtiyacının da artış gösterdiği yıllar olmuştur.175 Özel girişim sahipleri artan ekonomik yatırımlar doğrultusunda iç güvenlik teşkilatlarının sağladığı güvenlik hizmetlerini yeterli bulmamaya başlamıştır. Bu nedenle özel kişi ve kuruluşlardan kendi güvenliklerini daha iyi sağlayabilecek güvenlik hizmetlerini satın almaya başlamışlardır. Böylece çoğu devlet tarafından bu şekliyle özel güvenlik faaliyetleri kabul edilmiştir.176
Özel güvenlik sektöründeki büyüme 1970’li yıllar boyunca da devam etmiştir. Nitekim Avrupa genelinde 1970’li yıllarda özel güvenlik görevlisi sayısı ile polis sayısı neredeyse eşit hale gelmiştir. Örneğin; İngiltere’de 1970’li yıllarda İngiliz Polis Teşkilatı’nın toplam sayısı 110 bin civarındayken özel güvenlik görevlisi sayısının ise 100 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir. Aynı şekilde ABD’de özel güvenlik sektöründe büyük gelişmeler yaşanmıştır. Sektördeki gelişmeler hızla
174Kuyaksil ve Tiyek, a.g.m., s.70-71.
175Mehmet Ali Bal, “Özel Güvenlik Alanında Yeni Gelişmeler ve Yeni Vizyonlar”, I. Ulusal Özel
Güvenlik Sempozyumu, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli, 2004, S. 147.
176Arın Hünler, İç Güvenlik Hizmetlerinde Özelleştirme ve 5188 Sayılı Kanun, Yayınlanmış Yüksek
63
devam ederken 1985 yılına gelindiğinde yalnızca ABD’de sektör büyüklüğü 20 milyar doları aşmıştır. ABD’de 1985’li yıllarda özel güvenlik sektöründe çalışan sayısı da 700 bini bulmuş olup genel kolluk sayısı ise 600 binli rakamlarda kalmıştır. Böylece ABD genelindeki özel güvenlik görevlisi sayısı genel kolluk sayısını geçmiştir.177 Günümüzde de özel güvenlik sektörünün gelişimi tüm hızıyla devam etmektedir. Yirmi beş Avrupa ülkesinden yirmi altı ulusal derneği bir araya getiren Avrupa Güvenlik Hizmetleri Konfederasyonu’nun (COESS) güncel verilerine göre; konfederasyona üye derneklerde temsil edilen altmış bin özel güvenlik şirketi bulunmaktadır. Bu şirketlerde yaklaşık olarak iki milyon iki yüz bin özel güvenlik görevlisi çalışmaktadır. Özel güvenlik sektörünün Avrupa’daki yıllık iş hacmi yaklaşık olarak otuz dört milyar euro civarındadır. Bu konfederasyonda güvenlik sektörünü temsil eden on dokuz Avrupa Birliği üyesi bulunmaktadır. Ayrıca konfederasyonda Türkiye’de Güvenlik Servisleri Organizasyon Birliği Derneği (GÜSOD) tarafından temsil edilmektedir178