Dördüncü Eylem Programı (1987-1992)

15 Ekim 1986 tarihinde onanan 4. Eylem Programı, 1987-1992 yıllarını kapsar. Form ve içerik açısından önceki programların özelliğini taşımakla birlikte yeni sorunlara ve ilkelere de yer vermiştir (Gökçe, 2008: 47).

Örneğin, oldukça sert tedbirler, gerek endüstrileşmenin, gerekse toplumsal yaşamın bir sonucu olarak alınmıştır. Ayrıca teorik açıdan uygulamada olan Topluluk mevzuatının, pratik açıdan da uygulanmasını sağlamak amaçlanmıştır. Zaten etkin bir çevre politikasının izlenmesi ve kişilere çevresel eğitimin verilmesiyle mevzuat, pratik açıdan da işlerlik kazanacaktır (Gökçe, 2008: 47).

Bu Eylem Programı‟nda kirliliğin önlenmesine ve kontrolüne ilişkin olarak kabul edilen genel ilkeler çerçevesinde kirliliğe yaklaşım, o kirliliğin türüne bağlı

olarak değişmektedir. Genelde kirlenme sorunu 4 temel faktörle ilgilidir (Özdemir, 2005: 40):

• Kirletici,

• Kirletme kaynağı, • Kirliliğin taşınması,

• Çevre yada hedef organizma.

Bunların hepsine karşı Topluluk düzeyinde, diğer politikalarla uyum içinde, farklı tedbirler alınarak, kirleticiye yönelik tedbirlerde Komisyon, kirlilik sorununa sektörel yaklaşımın en ekonomik çözüm olmadığı, görüşündedir. Kirletme kaynağına, kirletici maddelere, bunlara ilişkin standartlara birçok kural koymuş olan Komisyon, herhangi bir yaklaşımın diğerlerinin yerini tutacağı görüşünde değildir. Temel amacı, üye devletler tarafından girişilecek tek taraflı eylemler sonucu meydana gelebilecek ticaret aksaklıklarından kaçınmak olan Topluluk, evrenin korunması için teknik koşullar üzerinde durma eğiliminde olduğunu ilan etmektir (Özdemir, 2005: 41).

Üçüncü Eylem Programı‟nda yer alan ilkeler genişletilmiş ve özgürleştirilerek ele alınmıştır Örneğin, topluluğun diğer politikalarıyla çevre politikalarının bağdaştırılması ve kirliliğe karşı birlikte mücadele edilmesi 4. Çevre Eylem Programı‟nda ayrıntılı olarak düzenlenmiş olup, özellikle biyoteknoloji ve doğal kaynakların işletilmesi gibi, faaliyetlere öncelik verilmekle birlikte; toprağın, kıyıların, dağların ve şehirlerin korunmasından da söz edilmiş, 14 Kasım 1986‟da kıyıların entegre gelişimiyle ilgili bir tasarı, Komisyon‟dan Konsey‟e gönderilmiştir (Özdemir, 2005: 41).

Dördüncü Eylem Programı‟nda, Üçüncü Eylem Programı gibi konsey ve üye devletlerin hükümet temsilcileri tarafından hazırlanmış olup Tek Avrupalı Senedi ile Topluluğa daha geniş kapsamlı yetkiler verilmesi sonucunda daha detaylı düzenlemeleri içermiştir (Özdemir, 2005: 41).

Dördüncü eylem Programı‟nda dört ana konu yer almaktadır (Gökçe, 2008: 48):

• Kirliliğin önlenmesi,

• Kaynakların işletilmesinin düzeltilmesi, • Uluslararası faaliyetler,

• Destek sağlayabilecek faaliyetlerin geliştirilmesi.

Tek Avrupa Senedi‟nde yer alan konular 4. Eylem Programı‟nda da yer almaktadır. 4. Eylem Programı, Tek Avrupa Senedi ilkelerinin hayata geçirilmesi amacını taşımaktadır (Gökçe, 2008: 48).

Tek Avrupa Senedi, Topluluğun Çevre Politikası‟na yeni bir hukuki yapı getirmiş, çevreyle ilgili olarak aşağıda belirtilen çeşitli ilke ve amaçlara yer vermiştir (Gökçe, 2008: 49).

• Topluluğun çevreye ilişkin faaliyetlere; çevrenin kalitesini sürdürmeyi, korumayı ve daha iyiye götürmeyi, kişilerin sağlığının korunması için çalışmayı, doğal kaynakların dikkatli ve akılcı kullanımını sağlamayı amaçlar.

• Topluluğun çevreye ilişkin faaliyetleri; önleyici harekete geçilmesi, çevreye verilen zararların kaynağa öncelik verilerek giderilmesi ve “kirleten öder” ilkeleri üstüne kurulmuştur. Çevre koruması alanında getirilen ilkeler diğer Topluluk politikalarının da unsuru olarak yer almaktadır.

• Karşılıklı yetkileri çerçevesinde Topluluk ve üye devletler, üçüncü ülkeler ve uzman ülkeler işbirliğinin düzenlenmesi, Topluluk ve üçüncü taraflar arasında 228. maddeye uygun olarak görüşülen ve akdedilen antlaşmalara konu olabilir.

• Topluluk çevreye ilişkin faaliyetlerini düzenlerken, hazır bilimsel ve teknik verileri, topluluğun farklı bölgelerindeki çevre sorunlarını, faaliyetlerin ya da faaliyet yokluğunun yol açacağı yararları ve mali yükümlülükleri, topluluğun bir bütün olarak ekonomik ve sosyal gelişmesini ve Topluluk bölgelerinin dengeli gelişmesini göz önünde alacaktır.

• Topluluk, çevre konusunda 1. fıkrada öngörülen amaçlara Topluluk düzeyinde, tek başlarına üye devletler düzeyinde olduğundan daha kolaylıkla ulaşıldığı ölçüde hareket edecektir. Topluluğun aldığı bazı tedbirler saklı kalmak

kaydıyla ulaşıldığı ölçüde hareket edecektir. Topluluğun aldığı bazı tedbirler saklı kalmak kaydıyla üye devletler diğer tedbirlerin finansman ve uygulanmasını sağlarlar.

Sıralanan ilkeler etkili bir çevre politikasının uygulanabilmesi için birinci derecede önem taşımaktadır. Etkili bir çevre politikasının uygulanmasıyla çevrenin korunması ekonomik gelişmeye katkıda bulunabileceği gibi, istihdam yaratıcı etkisi de göz ardı edilmemelidir (Özdemir, 2005: 42-43).

Topluluk mevzuatı ve mevzuatın uygulanması, Topluluk açısından önem arz eder. Bu yüzden Komisyon, çevre politikasının oluşturduğu uygulamayı ve pratik etkileri denetleyerek Avrupa Parlamentosu‟na ve Konsey‟e sunulmak üzere düzenli raporlar hazırlayıp politikanın etkinliğine ilişkin değerlendirme yapmalı, ayrıca geleceğe yönelik planların hazırlanması sağlanmalıdır (Özdemir, 2005: 43).

Söz konusu Eylem Programı‟na göre önceleri Topluluğun amacı, kirlenmeyi önleyecek ya da en azından azaltacak mevzuatın hazırlanması idi. Daha sonra, çevrenin korunması konusunda ortak mekanizmaların ortaya çıkarılmasına ağırlık verilmiş ve bu konuda “Topluluk Bilgilendirme Sistemi” gibi, temiz teknolojinin teşvik edilmesi gibi, daha aktif bir çevre koruma ve geliştirme gayreti içine girilmiştir. Bu arada Topluluk giderek artan bir şekilde, çevre sorunlarına ilişkin çeşitli araştırma projelerini desteklemiştir (Gökçe, 2008: 50).

Programın içeriği dört ana grupta incelenir (Özdemir, 2005: 43): • Kirliliğin önlenmesi,

• Kaynakların işletilmesinin düzenlenmesi, • Uluslararası faaliyetler,

• Destek sağlanabilecek araçların geliştirilmesi.

Dördüncü Eylem Planı‟nda öncelik verilen alanlar (Özdemir, 2005: 43): • Atmosfer kirliliği,

• İçme suyu ve deniz suyu, • Kimyasal maddeler, • Biyoteknoloji,

• Gürültü,

• Nükleer güvenlik.

Dördüncü Eylem Planı‟nda çevresel kaynakların yönetimi (Özdemir, 2005: 44):

• Doğanın ve doğal kaynakların korunması, • Toprağın korunması,

• Atıkların işlenmesi,

• Kent alanları, kıyı ve dağlık bölgeler.