Dönüştürücü Liderlik

Dönüştürücü liderlik teorisi ilk olarak 1970’li yıllarda ortaya çıkmaya başlamış ve bu dönemde liderlik ve yönetim kavramlarının farklılıkları dile getirilmeye başlanmıştır. James M. Burns, 1978’de Dönüştürücü Liderlik teorisini geliştirmiş, Bernard M. Bass ise 1985’te yazdığı “Liderlik ve Beklentileri Aşan Performans” adlı eserinde bu liderlik teorisinin önemini vurgulamıştır (Barbuto, 2005: 26).

Dönüştürücü liderlik teorisine göre lider, takipçilerinin ihtiyaçlarını, inandıkları değerleri değiştirebilen ve etkin bir şekilde bu değişiklik ve yenilenme çalışmalarını yaparak, örgütü olağanüstü başarıya ulaştıran kişidir (Luthans, 1995: 562). Bass (1990); dönüştürücü liderlerin, vizyon ve etkili yönetim kabiliyetlerine sahip olduklarını ve bu yeteneklerini kullanarak takipçileri ile güçlü duygusal bağlar kurduklarını ifade eder (Masood ve diğ., 2006: 942). Aynı zamanda dönüştürücü lider, takipçilerini örgüt amaçlarının önemi konusunda ikna ederek, kendi kişisel amaçları yerine örgüt amaçlarını gerçekleştirmek üzere motive eder. Bu şekilde takipçiler gerçekleşecek önemli değişiklikler için de ikna olmuş olur ve tüm örgüt çalışanlarının paylaştığı ortak bir vizyon yaratılmış olur. Dolayısıyla dönüştürücü liderlik teorisinde öne çıkan iki husus; duyguların kullanımı ve takipçiler ile yakın iletişim kurulmasıdır. Lider, aynı zamanda işlerin nasıl yapılacağını ifade eden süreçlerden ziyade öne çıkabilecek fikirlerle ilgilenir ve beklenti artırılır. Lider, büyük değişimlerin öncüsü olmayı hedefler, takipçilerinin tahmin edemediği davranışlar sergiler ve fikirler ortaya koyar. Buna ilaveten, örgütün beklentilerini takipçilerine de aktarır ve onların motivasyonlarını artırarak önemli işler başarmalarını sağlar (Northcraft ve Neale,

1990: 406-407). İnsanların kendilerine güvenlerinin fazlasıyla arttığı 21. yüzyıl, aynı zamanda takipçilerin liderlerini kolaylıkla eleştirebildiği bir dönem olarak da öne çıkmaktadır. Çalışanlar, sürekli kendi tahmin edebildikleri tepkileri veren liderleri kısa bir zaman sonra dikkate almamaya başlamakta ve kendilerinin liderlerinden daha iyi işler çıkarabileceği düşüncesine kapılabilmektedir. Bu durum da liderin çalışan üzerindeki etkisini azaltmaktadır. Dolayısıyla dönüştürücü lider; davranışları, fikirleri ve yaklaşımlarıyla takipçilerinde hayranlık uyandıran ve farklığını fark ettirebilen kişidir.

Dönüştürücü liderin temel amaçlarından birisi takipçilerinin davranışlarını etkilemek ve takipçilerin kendisine güven duymasını, sadık olmasını ve normal performans beklentisinden çok daha fazlasını göstermeye çalışmasıdır (Yukl, 1999: 286). İşletmelerin en değerli varlıklarının insan sermayesi olduğu günümüzde dönüştürücü liderin bu özelliği, örgütün, kendisinden beklenen performansın çok daha fazlasını göstermesini sağlar.

Vizyon oluşturulması bir örgütün dönüşümü için yapılması gereken ilk işlerdendir. Vizyon oluştururken tüm çalışanların ve orta kademe yöneticilerin ikna olacakları kalite, performans ve verimlilik gibi istenen sonuçların sağlanması hedeflenir. Aynı zamanda vizyon, tüm örgüte istenen yere ulaşma konusunda rehberlik eder. Lider iyi bir vizyon oluşturarak, takipçilerini yüksek ideallere odaklandırır ve onları motive eder (Gordon, 1998: 334). Dönüştürücü lider, takipçilerini onların bile hayal edemeyecekleri ileri hedeflere ulaştıracak idealleri belirleme ve bunları da gerçekleştirme yetenek ve iradesine sahiptir (Bennis, 1999: 217).

Liderlerin en büyük handikaplarından biri olan ben merkezli hareket etmek, dönüştürücü liderlerin sözlüğünde yer almaz. O, aldığı tüm kararlarda hem takipçilerinin hem de örgütün faydasını düşünür. Bunu fark eden takipçilerin de lidere güveni sağlamlaşır ve böylece örgüt amaçlarının gerçekleşmesi kolaylaşır (Odom ve Green, 2003: 66). Olaylara ilkesel yaklaşımlar sergilemek ve kişiler üzerinden değil de kavramlar üzerinden hareket ederek, olası sorunları bütüncül görmek dönüştürücü liderin özelliklerindendir. Dolayısıyla, dönüştürücü lider her ne kadar her takipçisinin bireysel ihtiyaçları ile ayrı ayrı ilgilenip onları çevreleri ile uyumlu hale getirmeye çalışsa da olayları kişiler üzerinden değil kavramlar üzerinden değerlendirir. Bu şekilde verdiği kararlar, sergilediği yaklaşımlar her zaman tutarlı olmaya devam eder.

Tutarlılık da çalışanlarda güveni iyice perçinlemiş olur. Dönüştürücü liderin ajandasında değişmeyen tek madde değişimin kendisidir ve herkesin düşündüğünü değil, düşünülmeyeni düşünerek değişimi önce kendisi benimser, daha sonra çalışanlarına benimsetir ve örgütün belirlediği hedefine ulaşması için gereken güveni çalışanlarına kazandırır (Gordon, 1997: 77).

Dönüştürücü liderlerin sahip oldukları özellikleri sıralarsak onların örgütler için neden bu kadar önemli olduğu da ortaya çıkacaktır (Ataman, 2009: 565):

Dönüştürücü liderler, çalışanlarında güven duygusu uyandırır.

Dönüştürücü liderler, takipçilerine yüksek motivasyon sağlarlar. Bu motivasyon duygusu ile hareket eden takipçilerde ise performans artışı ortaya çıkar.

Kişisel gelişimi destekleyen dönüştürücü liderler, çalışanlarına koçluk yapar. Dönüştürücü liderler hem örgütün hem de çalışanların amaçlarını bütünleştirerek, her ikisine birden ulaşılmasını sağlarlar.

Örgütlerin ve örgüt unsurlarının değişen ve dönüşen dünyaya uyum sağlamalarını gerçekleştirirler.

Takipçilerine rol modeli olurlar.

Çalışanları, karar alma süreçlerine katarak onların örgüt içerisinde aktif rol almalarını sağlarlar.

Paylaşılan bir vizyon ve misyon oluşturarak bunların çalışanlar tarafından açık ve net bir şekilde algılanmasını sağlarlar.

Örgütün paydaşları, dönüştürücü liderlerin bu gibi özellikleri sayesinde onlara güvenecek ve onları takdire ve saygıya değer bulacaklardır. Bu doğrultuda çalışanlar da liderlerini örnek alacak ve örgütün amaçlarına ulaşabilmesi için verimli bir şekilde faaliyetlerini gerçekleştireceklerdir. Dönüştürücü liderlik tarzını benimseyen liderler örgüt üyelerinde güven duygusunu sağlayarak, örgüt çalışanlarının çalıştığı kuruma devam etme arzularını arttırabileceklerdir (Dede, 2019: 1923). Sonuç olarak; çalışanlara kendilerine kişisel ve iş yaşamlarında en çok etkilendikleri kişi kimdir diye sorulduğunda verdikleri cevap dönüştürücü lider olacaktır.

İKİNCİ BÖLÜM