Cumhuriyet Gazete Analizi

Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen ilk gazete olan Yeni Gün'ü yayımlamaya devam eden Yunus Nadi, 7 Mayıs 1924 tarihinde Nebizâde Hamdi ve Zekeriya Sertel ile birlikte günümüzde Pembe Konak adıyla anılan eski İttihat ve Terakki Fırkası Genel Merkez binasında Cumhuriyet gazetesini kurdu ve gazeteyi yönetmesi için Zekeriya Sertel'i görevlendirdi. Gazetenin isim babası Atatürk olarak bilinmektedir hatta gazete Atatürk ilke ve devrimleri konusundaki hassasiyetinin, yıllara direndiğini söylemek mümkündür.

Gazetenin tek partili dönemde devletçi çizgisini koruduğunu ve günün siyaset koşullarına göre ülke çıkarlarını gözetme misyonunu ön planda tutan bir siyasi çizgiye sahip olduğu görülürken, 1950’lerde liberal politikalara daha açık bir Cumhuriyet karşımıza çıkmaktadır. Soğuk Savaşın yoğun yaşandığı günlerde ise, tercihini Batı politikalarından yana koyarak Sovyetler Birliğine karşı mesafeli bir tutum takınmıştır. 1980 sonrası gazete kendi iç çekişmelerinin de sonucu olarak ‘liberal’ bir tutum izlemek zorunda kalmış, ekonomik sorunlarını aşabildiği ölçüde kendini sol çizgiye yakın tutan yazarlarını bünyesinde muhafaza etmeyi başarmıştır. İlerleyen yıllarla birlikte gazete muhalif bir çizgiye kendisini iyice yerleştirmiş, sağ liberal politikalara karşı daha temkinli hale gelmiş ve bu nedenle de son yıllarda hükümetlerle ciddi sıkıntılar

223 Mücahit, kelimesi ise Allah yolunda gönüllü savaşmak isteyen, din uğruna savaşan kişilere denilmektedir.

yaşamıştır. Cumhuriyet gazetesi satışı üzerine yayın stratejisi gütmeyerek, fikir gazeteciliğinin ülke içindeki temsilciliğini yürütmeye ısrarla devam etmiş ve devam etmektedir. Günlük tirajı ise yaklaşık 30 bindir.

Kosova savaşına dair Cumhuriyet gazetesinde yazılan haberler analiz edildiğinde Mart – Haziran 1998 ve Ocak – Haziran 1999 dönemleri ele alınmıştır.

4 Mart 1998 tarihli ‘’ABD – Rusya Yine Karşı Karşıya’’ başlıklı haberde Cumhuriyet gazetesi 26 kişinin hayatına mal olan Kosova’da ki çatışmaların bir ABD – Rusya çekişmesi olduğunu yazmıştır, ABD Kosova’da ki Sırp polisinin sertliğine tepki gösterirken, Rusya Arnavut göstericileri ‘’terörist’’ olarak nitelendirme eğilimindeydi.

Haberde ayrıca resmi Ankara’nın Kosova’yı Yugoslavya Federasyonu sınırları içinde kalması gerektiği aktarılmıştır.

6 Mart 1998 tarihli ‘’Kosova’da İkinci Katliam’’ başlıklı haberde KKO komutanı olan Adem Jashari ve ailesinin katledilmesi sonucu ki bu olay KKO’nun daha da güçlenmesine ve Kosova savaşının seyrini değiştiren bir neden olması neticesiyle Cumhuriyet gazetesi bu olayı haber yaparak katliam etiketini kullanmıştır. Sırp polisinin 26 kişiyi öldürdüğü ve 11 köyü top ve roket ateşine tutuğu bu olay sonucunda Kosovalı Arnavutların evlerinden uzaklaşma kararı aldığı yazılmıştır ayrıca haberde KKO mensupları militan olarak nitelendirilmiştir.

9 Nisan 1998 tarihli ‘’Gerilla Umut Oldu’’ başlıklı haberde Cumhuriyet gazetesi Kosova Kurtuluş Ordusunun bir profilini çizmeye çalışmıştır, Sırp zulmüne ve şiddetine karşı yurtdışında yaşayan Arnavutların KKO saflarına katılmak için Kosova’ya döndüğünü ayrıca Kosova’ya dönemeyen diaspora Arnavutları da KKO para ve silah yardımı yaptığını yazmıştır, yazıda KKO Kosova’nın bağımsızlığı için savaşan bir örgüt olduğunu ve Sırp şiddetine karşı günden güne büyüyen bir örgüt olduğu dile getirilmiştir.

12 Haziran 1998 tarihli ‘’Türkiye Kosova Müdahalesine Katılacak’’ başlıklı yazıda Cumhuriyet gazetesi Türkiye’nin Kosova sorununun diyalog yoluyla çözülmemesi durumunda yapılacak NATO müdahalesinde katkıda bulunacağını yazmıştır. Dış İşleri Bakanlığı sözcüsü Büyükelçi Necati Utkan’ın demecine yer veren gazete su cümlelere vurgu yapmıştır ‘’Kosova konusunun bölgenin güvenlik ve istikrarı açısından önemli bir sorun olduğudur’’.

17 Ocak 1999 tarihli ‘’Sırplar Toplu Kıyım Yaptı’’ başlıklı yazıda Cumhuriyet gazetesi Raçak katliamı olarak bilinen olayı rapor etmiştir, haberde ‘’Kosova’da en az 46 sivil Arnavut polis tarafından acımasızca katledildi’’ kelimeleri dikkat çekmektedir, haberde ayrıca AGİT denetleme heyeti başkanı William Walker’in demeçlerine yer verilmiştir, sonuç olarak cumhuriyet gazetesi haberde sivillere yönelik bir kıyım olduğunu altını çizmiştir.

24 Ocak 1999 tarihli ‘’Kosova’da Katliam Yalan’’ başlıklı haberde Cumhuriyet gazetesi İşçi Partisi başkan vekili Hasan Yalçın’ın sözlerine yer vermiştir, Yalçın’a göre Yugoslavya’nın Raçak köyünde katliamın yalan olduğunu ve bu katliamın ABD ve Avrupa’nın uydurması olduğunu savunmuştur, ayrıca Yalçın’a göre emperyalistlerin Yugoslavya’yı bölmek istediğini ve Kosova harekâtı için Türkiye’nin NATO bünyesinde yardım yapmasının yanlış politika olduğunu savunmuştur.

20 Mart 1999 tarihli ‘’ NATO Hedefleri Belirledi’’ Cumhuriyet gazetesi Rambouillet barış anlaşmasını kabul etmemesi nedeniyle görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlandığını vurgu yaparak, NATO’nun Yugoslavya’da vurulacak hedefleri belirleyerek harekât hazırlığında olduğunu yazmıştır, haberde ayrıca Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac’ın konferansın başarısızlıkla sonuçlanmasının sorumlusu Yugoslav Devlet Başkanı Miloseviç’in olduğunu dile getirmiştir.

25 Mart 1999 tarihli ‘’NATO Her Yönden Vurdu’’ başlıklı yazıda Cumhuriyet gazetesi NATO’nun Genel Sekreteri Javier Solana’nın general Wesley Clark’a saldırıyı başlatma emrini verdiğini ve bu harekatın tek sorumlusu Miloseviç’in olduğu yazılmıştır, haberde ayrıca ilk operasyon gününde İtalya’nın kuzey doğusunda ki Aviano üssünde toplam 80 uçağın havalandığını aktarılmıştır, haberde ayrıca Yugoslav yetkililerinin

‘’NATO’nun savaş ilan ettiği, buna karşılık Yugoslavya’nın savaş haline geçtiği’’ yer almaktadır.

29 Mart 1999 tarihli ‘’Kosova’dan Türkiye’ye Sayısı 3 Bini Aştı’’ başlıklı haberde Cumhuriyet gazetesi NATO’nun Yugoslavya’ya karşı hava harekatının başlatmasıyla beraber Kosovalı mültecilerinde Kapıkule sınırından giriş yaptığını aktarmıştır, Kapıkule emniyet şube müdürlüğü yetkilileri 22 Mart Pazartesi günü Kosova’dan Türkiye’ye toplam 3 bin 313 kişi giriş yaptığını bildirmiştir yazıda ayrıca Makedonya ve Arnavutluk’ta sığınan Kosovalı mültecilere yedi tır dolusu yardım yapıldığı yazılmıştır.

19 Nisan 1999 tarihli ‘’Etnik Temizlik Operasyonu Hızlandı’’ başlıklı yazıda Cumhuriyet gazetesi NATO’nun Kosova’da 43 toplu mezar bulması sonucu Sırpların Kosovalı Arnavutlara etnik temizlik eylemine hız verdikleri aktarılmıştır.

2 Mayıs ‘’Otobüse NATO Füzesi’’ 9 Mayıs ‘’NATO Savaş Sucu İşledi’’ ve 28 Mayıs 1999 tarihli ‘’NATO Uçakları Çocukları Vurdu’’ başlıklı haberlerde Cumhuriyet gazetesi NATO’yu açıkça eleştiren haberlere yer verdiği görülmektedir, haberlerde Yugoslavya’ya yönelik operasyonlarda sivil askeri ayrımı gözetmediğini, NATO’nun Belgrat’ta ki İtalyan ve Çin Büyükelçiliklerini vurduğunu bunun sonucu dört kişinin öldüğünü ve NATO uçaklarının gerçekleştirdiği saldırılarda aralarında çocukların da bulunduğu altı kişinin yaşamını yitirdiğini haberlerde yer almıştır.

10 Haziran ‘’Kosova Barışı İmzalandı’’ ve 11 Haziran 1999 tarihli ‘’NATO Amacına Ulaştı’’ başlıklı haberlerde Cumhuriyet gazetesi Kosova savaşının sona erdiğini Makedonya’nın Kumanova şehrinde Yugoslav yetkilileriyle Kosova yetkililerin barış anlaşmasını imzalamasıyla savaşın sona erdiğini ve NATO’nun amacına ulaştığı yazılmıştır. Haberlerde ayrıca Yugoslav Genelkurmay Başkan Yardımcısı Tuğgeneral Svetozar Marjanoviçin anlaşmanın imzalanmasıyla savaşın sona erdiğini ayrıca Yugoslav güçlerinin Kosova’dan çekilmeye başlamasının ardından NATO üç ay süren Hava harekâtını durdurarak BM Güvenlik Konseyinin Kosova uluslararası askeri ve sivil birimlerin yerleştirilmesinin onaylandığını aktarmıştır.

15 Haziran 1999 tarihli ‘’Sırplar Yakıp Yıkarak Çekiliyor ve 23 Haziran 1999 tarihli

‘’Kosova’da Şimdide UÇK Korkusu’’ başlıklı haberlerde Cumhuriyet gazetesi hem Sırp askerlerini hem de UÇK yani KKO askerlerini eleştiren haberlere yer vermiştir.

Kosova’yı terk etmekte olan Sırp güçlerinin Kosova’yı yakıp yıktığını ve dükanları yağmalayarak ayrıldığını aktaran gazete ayrıca KKO silahsızlanma anlaşmasını imzalaması sonucu yıldırma eylemlerini sürdürdüğü yazmıştır, KKO işbirlikçi ve vatan haini gördüğü Sırp, Çingene, Gorani kökenli kişilere baskı yaptığı ayrıca KKO tarafından kaçırılan 6 Sırp’ın cesedi bulunduğu rapor edilmiştir.

Kosova savaşına dair Cumhuriyet gazetesinde yazılan haberler incelendikten sonra Kosova savaşında gazetenin tutumu ve izlediği politika gün ışığına çıkmıştır, Cumhuriyet gazetesi Kosova savaşında açıkça taraf tutmamıştır, gazete Kosova sorununu Yugoslavya’nın bir iç meselesi olarak gördüğünü ve Yugoslavya’nın dağılmaması

gerektiğini savunmuştur. Gazete ‘’etnik temizlik’’ ve ‘’katliam’’ gibi etiketleri kullandığı görülmüştür ancak Sırp yetkililerine dair düşmanca bir tavır ya da sava suçlusu muamelesi yapılmadığı görülmüştür, KKO bir gerilla örgütü olarak görülmüş ve bu grubun mensupları militan olarak algılanmıştır, gazete açıkça taraf tutmamıştır, hem Arnavutların etnik temizliğe uğradığını hem de Sırpların KKO tarafından zulüm gördüğü cümleleri haberlerde yer almıştır, Cumhuriyet gazetesi ayrıca NATO’yu eleştiren haberlere de yer vermiştir, NATO’nun savaş suçu işlediği açıkça haberlerde yazılmıştır, bu haberler hiç şüphesiz gazetenin benimsediği ideolojiyi baz alınarak yazıldığı açıktır.