Cumhuriyet Döneminde Yabancılara Türkçe Öğretimi

Tarihî süreçler değerlendirildiğinde Türkçenin yabancılara öğretimine yönelik çalışmaları en çok yabancıların yaptığı görülmektedir. Cumhuriyet döneminde de yabancılara Türkçe öğretimine yönelik çalışmaların çok az olduğunu görmekteyiz. Yabancılara Türkçe öğretimi ilk olarak askerî iş ve ilişkilerden dolayı gündeme gelmiş ve daha sonra 1984’te Ankara Üniversitesi bünyesinde ilk Türkçe Öğretim Merkezi (TÖMER) açılmış, bunu diğer üniversitelerin açtığı dil öğretim merkezleri takip etmiştir.

1993 yılında “Büyük Öğrenci Projesi” ile Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesi konusu bir kez daha gündeme gelmiştir. Bu proje kapsamında Türkiye'ye Orta Asya Cumhuriyetlerinden eğitim için gelen on bin öğrenciye eğitim imkânları verilmiş ve Türkçe öğretilmiştir. Yabancı dil olarak Türkçenin öğretilmesine yönelik kaynak kitaplar hazırlanmış ve eğitimciler yetiştirilmeye çalışılmıştır. Günümüzde de Türkiye'ye eğitim için gelen binlerce öğrenci bulunmaktadır. Ülkemizde sadece devlet üniversiteleri bünyesinde eğitim almak için Türkiye'ye gelmiş olan öğrencilerin sayısı her geçen gün hızlı bir şekilde artmaktadır. Bir gazete haberine göre “Yükseköğretim Kurulu (YÖK) verilerinden derlenen bilgilere göre, 2011-2012 akademik yılında 31 bin 170 olan Türkiye'de öğrenim gören yabancı uyruklu öğrenci sayısı, 5 yılda yüzde 182 artış gösterdi. 2015-2016 akademik yılında 87 bin 903'e ulaşan Türk yükseköğretim sistemine kayıtlı 181 ülkeden uluslararası öğrencilerin 60 bin 156'sını erkek, 27 bin 747'sini de kızlar oluşturdu. Bu dönemde 23 bin 614 yabancı öğrenci Türk üniversitelerine kayıt yaptırdı. ” (www.hurriyet.com.tr) .

Türkiye’de, Suriye’deki iç savaştan kaçan ve sığınmacı olarak yaşayan büyük bir nüfus kitlesi bulunmaktadır. Mültecilerin büyük bir çoğunluğunun Türkçe öğrenme adayı olduğu söylenebilir. Türkiye’de okuyan Suriyeli öğrenci sayısını Millî Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz şu şekilde açıkladı : "Bakanlığımıza bağlı okullarda öğrenim gören geçici koruma kanunu kapsamındaki Suriyeli öğrenci sayısı 169 bin 10 olup, geçici eğitim merkezlerinde öğrenim gören Suriyeli öğrenci sayısı 294 bin 112'dir. Üniversitelerde ise 13 bin 663 Suriyeli öğrenci eğitim görmektedir." dedi (www.cnnturk.com). Millî eğitim Bakanlığı (MEB) Hayat Boyu Öğrenme Genel

Müdürlüğünce "Göç ve Acil Durum Eğitim Daire Başkanlığı" kurularak mülteci çocuklara daha iyi eğitim verebilmek ve okullaşmayı sağlayarak “kayıp kuşak” durumunun önüne geçmek istemiştir. MEB ilkokul çağından üniversite çağındaki her öğrenciye Türkçe öğretmeyi hedeflemektedir. Bu durumda büyük bir kitlenin Türkçe öğrenmek için hazır olduğu görülmektedir. Şu anda Türkiye’de Suriyelilere yönelik Millî Eğitim Bakanlığı tarafından, Avrupa Birliği desteğiyle yapılan “Suriyeli Çocukların Türk Eğitim Sistemine Entegrasyonun Desteklenmesi Projesi (PİCTES)” gerçekleştirilmektedir. Proje ile yüzlerce öğrenciye Türkçe öğretilmektedir (geniş bilgi için bkz: pictes.meb.gov.tr).

Bütün bu veriler göz önüne alındığında Türkiye’de Türkçe öğrenen, öğrenmek zorunda olan ve öğrenmek isteyen büyük bir grup karşımıza çıkmaktadır. Yabancılara Türkçe öğretiminin Türkiye açısından öneminin büyük olduğunu söylemek mümkündür.

Türkiye’deki yükseköğretim programlarında kayıtlı 87.903 yabancı uyruklu öğrenciye de yabancı dil olarak Türkçenin öğretildiği düşünüldüğünde bu alanın ne kadar geniş ve önemli olduğu bir kez daha anlaşılacaktır.

Türkçeyi öğrenen diğer bir grup ise Avrupa'ya Türklerin verdiği göçler sonucunda orada doğup büyüyen Türk çocuklarıdır. Bunlara yönelik olarak yaşadıkları ülkelerin eğitim sistemleri çeşitli düzenlemeler yapmaktadır.

Her yıl binlerce insan, farklı sebep ve amaçlarla Türkçe öğrenmektedir. Nurettin KOÇ “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi” adlı bildirisinde Türkçe öğrenen grupları şu şekilde sınıflamıştır:

1. “Türk işçisi çalıştıran ülkelerde Türk işçi sorunlarıyla ilgilenen görevliler. 2. Yabancı ülkelerde, Türk öğrencilerin yoğun olarak bulunduğu bölge ve okullarda görev alan yabancı öğretmenler.

3. Yabancı üniversitelerin Türkbilim ( Türkoloji), ve Doğubilim (Şarkiyat) bölümlerinde okuyan öğrenciler.

4. Türkiye ile sıkı ticari ilişkileri olan öğrenciler. 5. Türkiye’ye gelen elçilik personeli

6. Dost ülkelerden Türkiye’ye askeri eğitim için gelen askeri personel

7. Çeşitli ülkelerden Türk Üniversitelerine eğitim için gelen yabancı öğrenciler. 8. Çeşitli nedenlerden ötürü Türkiye’ye yerleşen yabancılar.

9. Türklerle evlenen yabancılar.

10. Sayıları on binleri bulan Türk işçi çocukları (Koç, 1988: 245).”

Ülkemizde devlet üniversiteleri ve özel üniversiteler bünyesinde açılmış olan Türkçe Öğrenim, Araştırma ve Uygulama Merkezleri aracılığıyla yabancı uyruklu öğrencilere Türkçe öğretimi verilmeye devam etmektedir. Şu an Türkiye’de aktif olarak varlığını sürdüren Türkçe öğretim merkezleri şunlardır:

Enstitüler, Uygulama ve Araştırma Merkezleri

1. Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi TÖMER 2. Anadolu Üniversitesi

3. Ankara Üniversitesi TÖMER 4. Başkent Üniversitesi BÜDAM 5. Boğaziçi Üniversitesi Dil Merkezi 6. Balıkesir Üniversitesi TÖMER

7. Başkent Üniversitesi Dil Araştırma ve Uygulama Merkezi (BÜDAM) 8. Bülent Ecevit Üniversitesi TÖMER

9. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi TÖMER 10. Dokuz Eylül Üniversitesi DEDAM

11. Dumlupınar Üniversitesi TÖMER 12. Düzce Üniversitesi TÖMER 13. Ege Üniversitesi TÖMER 14. Erciyes Üniversitesi ERSEM

15. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi TÖMER 16. Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi TÖMER 17. Gazi Üniversitesi TÖMER

18. Gaziantep Üniversitesi TÖMER 19. Gediz Üniversitesi TÖMER

20. Giresun Üniversitesi Giresun TÖMER 21. Hacettepe Üniversitesi TÖMER 22. İnönü Üniversitesi TÖMER

23. İstanbul Aydın Üniversitesi TÖMER

24. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi TÖMER 25. İstanbul Üniversitesi Dil Merkezi

26. Kastamonu Üniversitesi TÖMER 27. Kırklareli Üniversitesi TÖMER 28. Kilis 7 Aralık Üniversitesi DÖMER

29. Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi KONDİL 30. KTO Karatay Üniversitesi TÖMER

31. Marmara Üniversitesi TÖMER 32. Mersin Üniversitesi TUAM

33. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi TÖMER 34. Okan Üniversitesi TÖMER

35. Sakarya Üniversitesi Sakarya TÖMER 36. Selçuk Üniversitesi TÖMER

37. Süleyman Demirel Üniversitesi (TÜDAM)

38. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi TÖMER

39. Trakya Üniversitesi Dil Eğitimi ve Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi 40. Turgut Özal Üniversitesi TÖMER

41. Uşak Üniversitesi TÖMER 42. Üsküdar Üniversitesi TÖMER

Yurt dışında var olan Türkçe öğretim merkezleri de mevcuttur. Bunların yanı sıra Türkçe öğretimi yapan yabancı üniversiteler de vardır:

1. Harvard Üniversitesi [Harvard University] 2. Michigan Üniversitesi [University of Michigan]

3. Oxford Üniversitesi [Oxford University Turkish Studies] 4. Princeton Üniversitesi [Princeton University Turkish Course]

5. Amerika Birleşik Devletleri Türklük Araştırmaları Enstitüleri [The Instutes of Turkish Studies in United States]

6. Londra Üniversitesi [University of London-SOAS (School of Oriental and African Studies) Turkish Language Course]

Özellikle son yıllarda, yukarıda bahsedilen verilerden de anlaşılacağı üzere, dünyadaki siyasi gelişmeler sonucu Türkiye’ye gelen mülteci sayısında önemli bir artış olmuştur. Gelen mültecilere de Türkçe öğretimi yapıldığı ve yapılacağı düşünülürse Türkçe öğrenen kitlenin büyüklüğü daha da iyi anlaşılacaktır.

Buna dayanılarak yabancı dil olarak Türkçenin öğretim alanının her geçen gün biraz daha büyüdüğü söylenebilir. Türkiye’nin güçlü bir devlet olma yolundaki adımları dünya ülkeleriyle gelişen siyasi, kültürel ve ekonomik ilişkileri, artan ticaret hacmi ve gün geçtikçe büyüyen turizm sektörü bu konuyu en çok etkileyen faktörler olarak gösterilebilir.