Cezaî Sorumluluk

Hukukî sorumlulukta söz konusu olduğu gibi cezaî sorumlulukta da dört grup, sermaye bor-cunun hukuka aykırı finanse edilmesinden sorumlu olabilir. İlk olarak şirketin kurucuları, TTK m.

562/9 uyarınca, TTK m. 550 hükmüne aykırı hare-ket sebebiyle bu kategoride sayılabilir. TTK m.

562/9 hükmüne göre, sermaye tamamen ödenme-diği halde ödenmiş gibi gösterenler üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılırlar.

Kurucu pay sahiplerine veya şirkete yakın kişilerin de bu fiilleri işlemeleri halinde aynı sonuca varılır.

Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler de TTK m. 562/9 uyarınca, sermaye tamamen öden-mediği halde ödenmiş gibi gösterdikleri durum-larda üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para ce-zası ile cezalandırılırlar. Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler ile ilgili bu hükmün yanı sıra 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 164. maddesi de konuyla il-gilidir. Hükme göre kamuya yapılan beyanlarda veya genel kurula sunulan raporlarda veya öneri-lerde ilgililerin zarara uğramasına neden olabilecek nitelikte gerçeğe aykırı önemli bilgiler vermek veya verdirtmek, altı aydan üç yıla kadar hapis veya bin güne kadar adli para cezasını gerektirmektedir. Ka-naatimizce sonraki tarihli ve konuyu özel olarak dü-zenleyen bir hüküm olması sebebiyle TTK m. 562/9 hükmü öncelikle uygulanmalıdır. Denetçiler bakı-mından ise, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilere dair cezai sorumluluk getiren TTK m. 562/9 hükmü benzeri bir düzenleme yer almadığı için TCK m. 164 hükmü uygulanmalıdır.

VII. SONUÇ

Anonim şirket ortakları taahhüt edip de öde-medikleri sermaye borçlarından kurtarılamazlar.

Sermayenin pay sahiplerine iade edilememesi pren-sibi de bu kuralın gereğidir. Bu sebeple, pay sahibi ödediği sermayeyi geri isteyemeyeceği gibi şirket de bu kişilere ödedikleri sermayeyi herhangi bir şekilde geri veremez. Sermaye borcunun ödenmesi gaye-siyle şirketin pay sahiplerini finanse etmesi de ser-mayenin dolaylı olarak iadesi anlamına gelir ve ya-saktır.

Pay sahibinin hukuka aykırı olarak finanse edilmesi çeşitli şekillerde görülebilir. Şirket bu amaçla pay sahibine bir tüketim ödüncü sözleşme-sine dayanarak doğrudan kaynak sağlayabileceği gibi; pay sahibinin bir borcu için teminat sağlan-ması da aynı sonucu doğurur. Örtülü aynî sermaye getirilmesine izin verilmesi de hukuka aykırı finans-man yöntemlerinden biridir. Diğer yandan, nakit ödüncü sözleşmesi yerine bağışlama sözleşmesine dayanarak da pay sahibi sermaye borcu için finanse edilebilir. Nihayetinde bağışlama sözleşmesi şek-linde gerçekleştirilen bu işlemler de kesin hüküm-süzdür.

Sermaye borcunun sona erdirilmesi ama-cıyla yapılan hukuka aykırı ödemeler sadece pay sa-hiplerine yapılanlarla sınırlı değildir. Pay sahiple-rine yakın kişilere yapılan ödemeler ya da şirkete ya-kın kişiler tarafından pay sahibi ya da onlara yaya-kın kişilere yapılan ödemeler de yasak kapsamındadır.

Şirketin pay sahiplerine yaptığı her türlü ödeme finansal destek verilmesi yasağı kapsamında değerlendirilemez. O halde, şirketin pay sahiplerine yaptığı ödemelerin bazıları bu açıdan hukuka uygun ve bazıları da hukuka aykırıdır. Hukuka aykırı öde-melerin ortak özelliği, pay sahiplerinin sırf sermaye borçlarını ödemeleri amacıyla ve şirketin gerçek bir

karşılık elde etmediği halde finansal olarak destek-lenmesidir. Bu sebeple, pay sahibine doğrudan ödünç verilmesi, pay sahibinin bir borcu için temi-nat verilmesi ya da pay sahibi lehine bağışlama söz-leşmesi akdedilmesi ve son olarak da pay sahibin-den bir eşyanın gerçek değerinin üzerinde devralın-ması gibi işlemler sadece pay sahibinin sermaye borcundan kurtarılması amacını taşıdığı için hu-kuka aykırıdır. Bunun yanında şirketin gerçek kar-şılık elde ederek pay sahibi ile gerçekleştirmiş ol-duğu işlemler ise hüküm ve sonuç doğurur. Önce-likle pay sahibinin kâr payını veya şartları oluş-muşsa hazırlık devresi faizini alma hakkı vardır.

Bunların yanı sıra herhangi bir hukukî ilişki çerçe-vesinde karşı edimin rayiç değeri üzerinden yapılan ödemeler de sermaye finansmanı sağlama olarak değerlendirilemez. Bu gibi ödemelerden pay sahibi-nin elde ettiği tutarların sermaye borcunun öden-mesinde (doğrudan nakden ya da takas yoluyla) kullanılması da mümkün ve hukuka uygundur.

Bu çalışma sonucunda yapılan tespitlerden biri, uygulamada pay sahiplerinin sermaye borçla-rını ödeyebilmeleri amacıyla anonim şirket tarafın-dan desteklenmelerinin Türk, Alman ve İsviçre hu-kuklarında görüldüğüdür. Ulaşılan sonuçlardan di-ğeri de bu işlemin sermayenin iadesi yasağını ihlâl ettiği ve sermayenin korunması ilkesine aykırı oldu-ğudur.

Pay sahiplerinin finansal olarak desteklen-mesinin muvazaalı işlemler vasıtasıyla amaçlanması da mümkündür. Bu işlem veya işlemlerin mutlak veya nisbi muvazaa örnekleri şeklinde karşımıza çıkması muhtemeldir. Mutlak muvazaalı işlemler vasıtasıyla pay sahiplerinin finansal olarak destek-lenmek istenmesi hâlinde bu işlemler tarafların ger-çek iradelerini yansıtmadığı için kesin hükümsüz-dür. Görünürdeki kesin hükümsüz işlem vasıtasıyla gizlenen ve tarafların gerçek iradesi olan ortağın

finansal olarak desteklenmesi iradesini yansıtan iş-lemler ise bu yasağı ihlal ettikleri için aynı müeyyi-deye tâbidir.

Şirketin gerçek bir karşılık elde etmediği halde pay sahibinin sermaye borcundan kurtarıl-ması amacıyla finansal olarak desteklenmesi engel-lenmelidir. Türk Ticaret Kanunu m. 480 hükmüne beşinci fıkra olarak, bu yönde aşağıdaki gibi bir hükmün ilave edilmesi yerindedir:

“(5) Pay sahiplerinin sermaye borçlarını ödeyebilme-leri amacıyla, şirket tarafından finansal olarak des-teklenmelerine dair her türlü hukukî işlem geçersiz-dir. Pay sahiplerinin bu tür işlemlerden elde ettikleri tutarlarla sermaye borçlarını ödemeleri durumunda sermaye borcu varlığını devam ettirir.”.

Adıgüzel, Burak (2019) ‘Anonim Şirketlerde Bağış ve Yöneticilerin Sorumluluğu’, Terazi Hukuk Dergisi, Özel Sayı, C: 14, s. 58-67.

Arıcı, M. Fatih (2003) Alacak Hakkının Anonim Ortaklığa Sermaye Olarak Taahhüdü, İs-tanbul, Beta.

Atamulu, İsmail (2017) Türk Borçlar Huku-kunda Muvazaa, Ankara, Adalet.

Ayhan, Rıza & Çağlar, Hayrettin & Özda-mar, Mehmet (2019) Şirketler Hukuku Genel Esas-lar, Ankara, Yetkin.

Bahtiyar, Mehmet (2020) Ortaklıklar Hu-kuku, 14. Bası, İstanbul, Beta.

Bauen, Marc & Bernet, Robert (2007) Schweizer Aktiengesellschaft Aktienrecht-Fusi-onsrecht-Börsenrecht-Steuerrecht, Zürich, Schult-hess.

Baumbach, Adolf & Hueck, Alfred (2019) Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränk-ter Haftung, 22. Auflage, München, CH Beck. (Atıf:

Baumbach/Hueck: Yazar, GmbHG §-, N. -) Bayer, Walter & Merkt, Hanno & Bezzen-berger, Tilman & Drygala, Tim & Fleischer, Hol-ger & Kleindiek, Detlef & Klöcker, Ingo & Krie-ger, Gerd & Langenbucher, Katja & Langhein, Gerd H. (Hrsg., 2015) Aktiengesetz: Kommentar, 3. Auflage, Köln, ottoschmidt. (Atıf: Bayer, et al.:

Yazar, AktG §-, N.)

Böckli, Peter (2009) Schweizer Aktienrecht mit Fusionsgesetz, Börsengesellschaftsrecht, Kon-zernrecht, Corporate Governance, Recht der Revi-sionsstelle und der Abschlussprüfung in neuer Fas-sung - unter Berücksichtigung der angelaufenen Revision des Aktien- und Rechnungslegungsrechts, 4. Auflage, Zürich, Schulthess.

Demir, Koray (2020) Özel Esas Sözleşme Değişiklikleri: Şarta Bağlı Sermaye Artırımı ve Esas Sermayenin Azaltılması (TTK m. 463-475), İstan-bul, Oniki Levha.

Doğan, Beşir Fatih (2005) ‘Anonim Şirket-lerde Sermaye Payını Geri Ödeme Yasağı’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S: 56, C: 18, s. 48-60.

Druey, Jean Nicolas & Druey Just, Eva &

Glanzmann, Lukas (2015) Gesellschafts- und Han-delsrecht Begründet von Theo Guhl, 11. Auflage, Zürich, Schulthess.

Eren, Fikret (2017) Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Ankara, Yetkin.

Fleischer, Holger & Goette, Wulf (Hrsg., 2018) Münchener Kommentar zum GmbHG, 3.

Auflage, München, CH Beck. (Atıf: MüKoGmbHG:

Yazar, GmbHG § - N. -)

Forstmoser, Peter & Meier-Hayoz, Arthur

& Nobel, Peter (1996) Schweizerisches Aktienrecht, Bern, Stämpfli.

Gauch, Peter & Aepli, Viktor & Stöckli, Hubert (Hrsg., 2016) Präjudizienbuch OR Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2015), 9. Auflage, Zürich, Schulthess. (Atıf: Ga-uch/Aepli/Stöckli: Yazar, OR -, N. -)

KAYNAKÇA

Goette, Wulf & Habersack, Mathias &

Kalss, Susanne (Hrsg., 2019) Münchener Kom-mentar zum Aktiengesetz, 5. Auflage, München, CH Beck. (Atıf: MüKoAktG: Yazar, AktG § - N. -) Guhl, Theo & Koller, Alfred & Schnyder, Anton K. & Druey, Jean Nicolas (2000) Das Schweizerische Obligationenrecht mit Einschluss des Handels- und Wertpapierrechts, 9. Auflage, Zü-rich, Schulthess.

Gürel, Murat (2014) Anonim Şirketin Kendi Paylarının İktisabı Amacıyla Finansal Destek Verme Yasağı (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Madde 380.1), Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.

Hatemi, Hüseyin (1976) Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.

Heidinger, Andreas & Leible, Stefan &

Schmidt, Jessica (2017) Kommentar zum Gesetz betreffend die Gesellschaften mit beschränkter Haftung (GmbH-Gesetz), München, CH Beck.

(Atıf: Heidinger/Leible/Schmidt: Yazar, GmbHG § - N. -)

Henssler, Martin (Hrsg., 2020) beck-on-line. GROSSKOMMENTAR zum Aktienrecht, München, CH Beck, Stand: 15.01.2020. (Atıf: Bec-kOGK: Yazar, AktG §-, N. -)

Herrler, Sebastian (2009) ‘Verdeckte Sache-inlagen (§ 19 IV GmbHG), Hin- und Herzahlen (§

19 V GmbHG) sowie Dienstleistungen des Gesellsc-hafters (Qivive) im System der Kapitalaufbringung der GmbH’, JA, Heft 7, s. 529-534.

Jäger, Axel, (2011) ‘Die Entwicklung der Judikatur zur AG im Jahr 2010’, NZG, s. 210-217.

Jäggi, Peter (1952) ‘Die Scheineinzahlung von Aktien’, SjZ, 48. Jahrgang, s. 297-306.

Jutzi, Thomas (2017) ‘Unternehmensspen-den: Zuständigkeit, Grenzen und Handlungsoptio-nen gemäss schweizerischem Aktienrecht”, Zeitsch-rift für juristische Weiterbildung und Praxis – recht, s. 251-277.

Kägi, Urs (2012) Kapitalerhaltung als Aussc-hüttungsschranke Grundlagen, Regelung und Zu-kunft im Aktienrecht, SSHW - Schweizer Schriften zum Handels- und Wirtschaftsrecht Band/Nr. 309, St. Gallen, Dike.

Kleinert, Ursula & Mayer, Volker (2018)

‘Geschäfte der Aktiengesellschaft mit nahestehen-den Personen und Unternehmen’, EuZW, s. 314-322.

Meyer, Manuel (2015) Die Sacheinlage im Aktienrecht–Unter Berücksichtigung der aktuel-len Aktienrechtsrevision, SSHW-Schweizer Schrif-ten zum Handels- und Wirtschaftsrecht, Band/Nr.

328, Zürich, Dike.

Meyer, Tobias (2009) Gläubigerschutz durch Kapitalschutz - Eine ökonomische und rechtsvergleichende Untersuchung der Schweizer Kapitalschutzvorschriften unter Berücksichtigung des Entwurfs zur Revision des Aktienrechts, SSHW - Schweizer Schriften zum Handels- und Wirtsc-haftsrecht Band/Nr. 282, Zürich-St. Gallen, Dike.

Poroy, Reha & Tekinalp, Ünal & Çamoğlu, Ersin (2019) Ortaklıklar Hukuku I, 14. Bası, İstan-bul, Vedat.

Poroy, Reha & Tekinalp, Ünal & Çamoğlu, Ersin (2019) Ortaklıklar Hukuku II, 14. Bası, İstan-bul, Vedat.

Pulaşlı, Hasan (2020) Şirketler Hukuku Ge-nel Esaslar, 6. Bası, Ankara, Adalet.

Roberto, Vito & Trüeb, Hans Rudolf (Hrsg., 2016) Personengesellschaften und Aktien-gesellschaft- Vergütungsverordnung Art. 530-771 OR - VegüV, 3. Auflage, Zürich-Basel-Genf, Schulthess. (Atıf: Roberto/Trüeb AG CHK, Bölüm Yazarı, OR - , N.-)

Schluck-Amend, Alexandra & Penke, Christoph (2009) ‘Kapitalaufbringung nach dem MoMiG und der „Qivive”-Entscheidung des BGH’, DStR, s. 1433-1439.

Sevi, Ali Murat (2013) Anonim Ortaklıkta Sermayenin Oluşturulması ve Pay Sahiplerine İade Edilmesi Yasağı, Ankara, Seçkin.

Sönmez, Yusuf Ziyaeddin (2019) ‘Anonim Ortaklıklarda Örtülü Aynî Sermaye Konulması So-runu’, Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan, İstanbul, Oniki Levha.

Topçuoğlu, Hamide (1950) Kanuna Karşı Hile (Kanundan Kaçınma Yolları), İzmit, Selüloz Basımevi.

Veziroğlu, Cem (2021) Anonim Ortaklıklar Hukukunda Esas Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları, İstanbul, Oniki Levha.

Wachter, Thomas (2010) ‘Dienstleistungen und Kapitalaufbringung’, NJW, s. 1715-1718.

Wachter, Thomas (2010) ‘Leitlinien der Ka-pitalaufbringung in der neueren Rechtsprechung des Bundesgerichtshofs’, DStR, Heft 24, s. 1240-1245.

Weber, Claus (Hrsg., 2021) Creifelds kom-pakt, Rechtswörterbuch, 4. Auflage, München, CH Beck.

Wibmer, Jeannette K. (Hrsg., 2016), Ak-tienrecht Kommentar Aktiengesellschaft, Rech-nungslegungsrecht, VegüV, GeBüV, VASR, OFK - Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch), Zürich, Orell Füssli. (Atıf: Wibmer OFK, Yazar, OR -, N.-) Wilk, Cornelius (2013) ‘Einlagefinanzierung durch die GmbH: Verbote, Rechtsfolgen, Heilung’, DStR, s. 145-152.

Yılmaz, Merve (2011) 6098 sayılı Borçlar Kanunu ile Karşılaştırmalı Olarak Bağışlama Söz-leşmesinin Sona Ermesi, İstanbul, Oniki Levha.

Yüce, Aydın Alber (2017) ‘Anonim Şirket-lerde Hazırlık Dönemi (Devresi) Faizi’, Legal Hu-kuk Dergisi, S: 180, C: 15, s. 5837-5854.

Yüce, Aydın Alber (2018) Anonim Şirket-lerde Yönetim Kurulu Kararlarının Butlanı, An-kara, Seçkin.

Yüce, Aydın Alber (2021) Anonim Şirket-lerde Sermaye Borcunun Takas Yoluyla Ödenmesi, İstanbul, Oniki Levha.

Ziemons, Hildegard & Jaeger, Carsten &

Pöschke, Moritz (2020) BeckOK GmbHG, 44. Edi-tion, Stand: 01.05.2020, München, CH Beck (Atıf:

Ziemons/Jaeger/Pöschke: Yazar, GmbHG §-, N. -).

Etik Beyanı: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik kurallara uyulduğunu yazarlar beyan etmektedir.

Aksi bir durumun tespiti halinde Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi (TFM) hiçbir sorumluluğu kabul etmemektedir. Sorumluluk, çalışmanın yazarlarına aittir.

Katkı Oranı Beyanı: Söz konusu çalışmanın hazırlanması ve yazımı aşamasında yazarların katkı oranı

%50 - %50’dir.

Varsa Destek ve Teşekkür Beyanı: Yoktur.

Çatışma Beyanı: Yoktur.

Ethics Statement: The authors declare that ethical rules are followed in all preparation processes of this study. In case of detection of a contrary situation, TFM does not have any responsibility and all

responsi-bility belongs to the authors of the study.

Contributions Statement: Authors have contributed 50% - 50% into preparing and writing this study.

Statement for Support and Appreciation If Any: None.

Statement for Conflict of Interest: None.

ÖZ

Bir fikir ve sanat eseri üzerindeki hakların ihlali halinde, hak sahibinin ancak ihlal eden kişiye karşı hukuki himaye talep etmesi mümkündür. Bu herkesin yalnızca kendi fiilinden sorumlu olması şeklindeki şahsi sorumluluk ilkesinin bir gereğidir. Nitekim FSEK’in 66 vd. maddele-rinde haksız fiil teşkil eden eylemler ile eser üzemaddele-rindeki ma-nevi ve mali hakkı tecavüze tehlikesine veya tecavüze uğ-rayan hak sahibine, mütecavize karşı ref, men ve tazminat davaları açabilme yetki tanınmıştır. Ancak Kanun, teca-vüzün bir işletme bünyesinde işletmenin çalışanları tara-fından işin görülmesi sırasında gerçekleşmesi halinde da-vacıya, sadece faile karşı değil, işletmenin sahibine karşı da dava açma imkânı verilmiştir. FSEK 66 hükümlerine göre faile veya işletme sahibine izafe edilebilecek bir kusur bu-lunmasa bile bu davanın açılması mümkündür. Dolayı-sıyla kanun burada işletme sahibini, başkasının eylemin-den dolayı sorumlu tutmuştur. İşletme sahibinin kusurunu gerektirmeyen bu sorumluluk, mahiyeti itibarıyla ağırlaş-tırılmış objektif özen sorumluluğudur. İşbu makalede işlet-mede çalışanların telif hakkı ihlallerinden dolayı işletme sahibine yüklenen sorumluğun hukuki mahiyeti ve uygu-lanabilme şartları ve bunun TBK 66’dan kaynaklanan adam çalıştıranın sorumluluğuyla olan ilişkisi üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Telif hakkı ihlali, başkasının fiilinden sorumluluk, işletme sahibi, işletme sahibinin so-rumluluğu, objektif özen soso-rumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu.

ABSTRACT

In any case of violation of the copyright on an in-tellectual and artistic work, it is possible for the right holder to demand legal protection only against the infringer. This is a requirement of the principle of personal responsibility, that everyone is responsible only for his own actions. As a matter of fact, in Articles 66 et al. of the Turkish Copyright Code (TCC), the right owner whose moral and financial rights on the work are at risk of infringement or whose in-fringement is infringed by actions constituting tortious acts are authorized to file cease and prohibition the infringe-ment and compensation cases against the intruder. How-ever, the TCC allows the plaintiff to file a lawsuit not only against the perpetrator, but also against the owner of the business, if the infringement occurs during the execution of the business by the employees of the business within the body of a business. According to the provisions of Article 66 of the TCC, it is possible to file this lawsuit even if there is no fault attributable to the perpetrator or the owner of the business. Therefore, the law holds the business owner re-sponsible for the action of someone else. This responsibility, which does not require the fault of the owner, is aggravated by its nature, the responsibility of objective care. In this ar-ticle, the legal nature of the liability imposed on the owner of the business due to the copyright violations of the em-ployees in the business and the conditions of its implemen-tation and its relationship with the liability of the employer arising from Article 66 of the Turkish Code of Obligation (TCO) are emphasized.

Keywords: Copyright infringement, liability for acts of another, business owner, business owner liability, objective due diligence liability, employer liability

ÇALIŞANLARIN TELİF HAKKI İHLALİNDEN DOLAYI İŞLETME SAHİBİNİN HUKUKÎ SORUMLULUĞU^*

LEGAL RESPONSIBILITY OF BUSINESS OWNER FOR THE COPYRIGHT INFRINGEMENT OF THE