olmas› gerekmiyor. Art›k ben buna inan›yorum. Peki, horoz, kediler ve tavuklar bunu baflard›¤›na göre insanlar neden baflaramas›n?
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ Mine Mamak
Keçiören/Ankara
ki ta p
k u r d u
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gökhan Tok
56 Bilim Çocuk
Gelece¤i düflünmek, gelecekte nelerin gerçekle-flece¤ini önceden kestirmeye çal›flmak, insan›n vazgeçemeyece¤i bir fley. Bilimkurgu türü öy-küler, filmler, gelece¤i tasarlayarak insanl›¤›n önüne birçok aç›l›mlar koydular. Bilimkurgu yard›m›yla gelece¤imizin neye
benzeyece-¤ini düflleyebiliyoruz. Bunun yan›nda gele-ce¤i düfllemenin tek yolu bilimkurgu de¤il el-bette. Günümüzde gerçekleflen baz› bilimsel olgulara bakarak da gelece¤in nas›l flekillenece¤ini hesaplayabiliriz. Yola hangi bulufl aç›s›ndan ç›karsak ç›kal›m, gelecek fikri, di¤er insanlar gibi bizleri de
derin-den etkiler. Bu anlamda 21. yüzy›l›n nas›l bir yüzy›l olaca¤›n› akl›m›zda canlan-d›rd›¤›m›zda ortaya çok renkli tablolar ç›kacakt›r. "21. Yüzy›l" adl› bu kitapta insanlar›n ak›llar›ndan geçen bu renkli gelecek kavram›n›n izlerini görecek-siniz. Kitap sizi oturdu¤unuz koltuktan kald›racak, gelece¤in dünyas›na do¤-ru bir yolculu¤a ç›karacak.
‹nsanl›¤›n gelecekle ilgili kendi kendine sordu¤u sorular› ve ulaflt›¤› yan›tlar› bu kitapta bulmak olas›. Önümüzdeki yüz-y›lda neler olacak? Bütün s›k›c› ya da tehlikeli iflleri bizim yerimize robotlar m› yapacak? Bilimkurgu filmlerinde hep gördü¤ümüz uzay kolonileri bir gün gerçek olacak m›? Beynimizin iflleyiflini tam olarak anlayabile-cek miyiz? Bilgisayar insan zekas›n›n yerini alacak m›? Benzeri so-rular› kendimize hep soruyoruz. Özellikle bilim ve tek-nolojideki geliflmeler her geçen gün daha h›zl› bir biçimde ortaya ç›karken 21. yüzy›l› düflünmek kimi zaman düfl gücümüzün s›n›rlar›n› zorlayabiliyor. TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar› aras›nda yer alan bu kitapta yar›n›n dün-yas›na aç›lan bir kap› bulacaks›n›z; o kap›dan geç-menizi öneririz…
21. Yüzy›l
Michael Tambini Çeviri: Zeynep Gürsoy
TÜB‹TAK Popüler Bilim Kitaplar›
Boy 160-180 cm Kanat aç›kl›¤› 270-360 cm Yaflam alan› Deniz kenarlar› ve göller Özellikleri Pelikanlar›n en büyü¤üdür. Ayn›
zamanda ülkemizde yaflayan en büyük kufllardan biridir. Uzun ve iri gagas› belirgin özelli¤idir. Temel besini bal›kt›r.
tepeli pelikan
Pelecanus crispus
Boy 90-98 cm Kanat aç›kl›¤› 175-195 cm Yaflam alan› Deniz, göl ve batakl›k k›y›lar›
Özellikleri Ülkemizde görülen en büyük bal›kç›ld›r. Y›l boyunca yaflam alanlar›nda çok say›da bulunur. Temel besini bal›k ve öteki su canl›lar›d›r. Genellikle a¤açlara yuva yapar.
gri bal›kç›l
Ardea cinerea
Boy 100-115 cm Kanat aç›kl›¤› 155-165 cm Yaflam alan› Seyrek a¤açl› aç›k alanlar Özellikleri K›rm›z›, uzun gagas› ve siyah-beyaz kanatlar›yla kolayca tan›n›r. Y›lan, kurba¤a ve solucan gibi canl›larla beslenir.
Yuvas›n› a¤açlara ya da binalara yapar.
Kalabal›k sürüler halinde göç ederler.
leylek
Ciconia ciconia
Boy 17 cm
Yaflam alan› Sulak alanlar ve akarsular Özellikleri Temel besini bal›kt›r. Suya dalarak avlan›r. Su kenar›nda, saz ya da küçük a¤aç dallar›nda oturarak av›n› gözler. K›sa kanatlar›n› h›zla ç›rparak düz uçar. Parlak ren-kleri ve uzun gagas›yla dikkat çeker.
yal›çapk›n›
Alcedo atthis
Boy 34-37 cm
Yaflam alan› Deniz kenarlar› ve göller Özellikleri Ülkemizdeki en yayg›n olarak görülen mart›lardan biridir. Beyaz olan bafl›, üreme mevsiminde kahverengi olur. Do¤al yaflam alan› d›fl›nda, beslenmek için gittikleri kent çöplüklerinde de görülürler.
karabafl mart›
Larus ridibundus
Boy 21-23 cm
Yaflam alan› Seyrek a¤açl›, kayal›k alanlar Özellikleri Öteki baykufllar gibi genellikle gece avlan›r. Bazen, gündüz de görülebilir.
Küçük kemirgenler, sürüngenler ve böcekler-le besböcekler-lenir. Kedi miyavlamas›na benzeyen bir ses ç›kar›r.
kukumav
Athene noctua
Boy 24-25 cm
Yaflam alan› Parklar ve a¤açl›k alanlar Özellikleri Erke¤i simsiyah gövdesi ve sar›
gagas› sayesinde kolayca tan›n›r. Ülkemizde ve Avrupa’da yayg›nd›r. Yumuflak ve melodili bir ötüflü vard›r. K›zd›¤›nda "çuk çuk çuk" diye güçlü bir ses ç›kar›r.
karatavuk
Turdus merula
Boy 11,5 cm
Yaflam alan› Ormanlar, parklar, bahçeler Özellikleri Bafl›n›n üstündeki ve
kanatlar›ndaki mavilik, karn›ndaki siyah çizgi ve sar› renkli gö¤sü sayesinde kolayca tan›n›r. Y›l boyunca ülkemizin tümünde görülebilir.
mavi bafltankara
Parus caeruleus
Boy 34 cm
Yaflam alan› A¤açl›k alanlar ve parklar Özellikleri Parlak renkleri, rahats›z
edildi¤inde ç›kard›¤› karga sesi benzeri güçlü sesiyle tan›nabilir. Temel besinlerinden biri olan mefle palamudunu daha sonra yemek üzere toplar ve gömer.
alakarga
Garrulus grandarius
Boy 125-145 cm Kanat Aç›kl›¤› 140-165 cm Yaflam alan› Tuzlu ve sodal› s›¤ sular Özellikleri K›rm›z›-siyah kanatlar› ve afla¤›
do¤ru k›vr›k gagas›yla dikkati çeker. Gagas›, sudaki küçük canl›lar› süzebilir. Ülkemizde Tuz Gölü’nde, lagünlerde ve tuzlalarda çok say›da bulunur.
flamingo
Phoenicopterus ruber
Boy 51-62 cm Kanat Aç›kl›¤› 81-98 cm Yaflam alan› Sulak alanlar ve göller Özellikleri Evcil örde¤in atas›d›r. Ülkemizde, sulak alanlarda ve göllerde çok say›da bulunur. Su bitkileriyle ve sudaki küçük canl›larla beslenir. Yeflil renkteki bafl› ve sar›
gagas› en belirgin özelli¤idir.
yeflilbafl
Anas platyrhynchos
Boy 100-115 cm Kanat aç›kl›¤› 266-282 cm Yaflam alan› Seyrek a¤açl› kayal›k alanlar Özellikleri Ülkemizde yaflayan en büyük y›rt›c› kufllardan biridir. Uçarken, aç›k renkli gövdesi, koyu renkli kanatlar› ve baklava biçimli kuyru¤u sayesinde tan›nabilir. Öteki akbabalar gibi leflle beslenir.
sakall› akbaba
Gypaetus barbatus
Boy 26-28 cm
Yaflam alan› Aç›k alanlar, a¤açl›k yerler, parklar ve bahçeler.
Özellikleri Uzun gagas›, bafl›n›n üzerindeki ibik benzeri tüyleri ve siyah-beyaz çizgili kanatlar› sayesinde kolayl›kla tan›n›r.
“Hu hu hu” diye ötüflü dikkat çekicidir.
ibibik
Upupa epops
Boy 27-29 cm
Yaflam alan› Seyrek a¤açl› yerler Özellikleri Parlak renkleri, sivri uçlu, üçgen biçimli uzun kanatlar›yla dikkati çeker.
Ar›larla ve baflka böceklerle beslenir. H›zl›ca uçarak avlan›r. K›fl›n güneye göç eder.
ar›kuflu
Merops apiaster
Boy 46 cm
Yaflam alan› Seyrek a¤açl› alanlar, parklar Özellikleri Uzun, petrol yeflili kuyru¤u, siyah–beyaz gövdesi ve kanatlar› en belirgin özelli¤idir. Yurdumuzun hemen her yerinde yayg›n olarak görülür. Buldu¤u parlak eflyalar›
yuvas›na tafl›r. Kargalar ailesindendir.
saksa¤an
Pica pica
Boy 64 cm
Yaflam alan› Aç›k alanlar, da¤lar ve kayal›k deniz kenarlar›
Özellikleri Ülkemizdeki ötücü kufllar›n en büyü¤üdür. Zekas›yla ünlenmifltir. Büyük bafl›, iri gagas› ve baklava biçimli kuyru¤u sayesinde tan›nabilir.
kuzgun
Corvus corax
Boy 21,5 cm
Yaflam alan› Aç›k alanlar, parklar, kentler Özellikleri Siyah rengi, sar› gagas› ve üreme döneminde belirginleflen benekleri önemli özellikleridir. Baflka kufllar›n ötüflünü taklit eder. Kalabal›k sürüler halinde korularda ve sazl›klarda gecelerler.
s›¤›rc›k
Sturnus vulgaris
Boy 75-88 cm Kanat aç›kl›¤› 204-220 cm Yaflam alan› Seyrek a¤açl› kayal›k alanlar Özellikleri Çok iyi uçar. Gökyüzünde süzülürken ya da bir kayan›n üzerine tünemifl olarak görülebilir. Tavflan ve baflka küçük memelilerle beslenir. Genç bireylerin kanat-lar›n›n alt›nda beyazl›k vard›r.
kaya kartal›
Aquila chrysaetos
Boy 32-35 cm Kanat Aç›kl›¤› 71-80 cm Yaflam alan› Aç›k alanlar ve kentler Özellikleri Ülkemizde ve Avrupa’da en yayg›n olarak görülen y›rt›c›d›r. H›zl›ca kanat ç›rparak havada as›l› kalabilir. Bu sayede av›n›
daha iyi izleyebilir. Kentlerde de yaflar. Küçük memeliler, kufllar ve böceklerle beslenir.
kerkenez
Falco tinnunculus
Boy 75-105 cm Kanat aç›kl›¤› 190-260 cm Yaflam alan› Bozk›rlar ve genifl düzlükler Özellikleri En büyük kufllardan biridir. Do¤al yaflam alanlar›n›n daralmas› ve avlanma sonu-cu, ülkemizde tükenmek üzeredir. Üreme dönemindeki erkeklerde b›y›k benzeri tüyler vard›r.
toy
Otis tarda
Boy 36-48 cm Kanat aç›kl›¤› 95-110 cm Yaflam alan› Kayal›k aç›k alanlar ve ormanlar Özellikleri En h›zl› uçan kufltur. Bu özelli¤i sayesinde saatte 300 km’yi bulabilen h›zla yüksekten dalarak, baflka kufllar› avlayabilir.
Kanat uçlar› sivridir. Siyah bafl› ve yanaklar›n›n alt›ndaki beyazl›k tan›nmas›n› kolaylaflt›r›r.
gökdo¤an
Falco peregrinus
Boy 14 cm
Yaflam alan› Ormanlar, fundal›klar, çal›l›klar, kentlerdeki park ve bahçeler
Özellikleri Avrupa’da ve ülkemizde yayg›n olarak görülen kufllardan biridir. Yüzü ve ger-dan› turuncu renklidir. Temel besini böcekler ve baz› meyvelerdir.
k›z›lgerdan
Erithacus rubecula
Boy 12,5 cm Kanat aç›kl›¤› 26-29 cm Yaflam alan› Küçük kentler, kayal›k ve sulak alanlar, deniz kenarlar›
Özellikleri Çamurdan yapt›¤› yuvas›n› genel-likle saçak ve balkon altlar›na kurar. H›zl› uçar;
ani manevralar yaparak, uçan böcek ve sinek-lerle beslenir. K›fl›n güneye göç eder.
ev k›rlang›c›
Delichon urbica
Boy 18 cm
Yaflam alan› Su kenarlar›, sulak alanlar ve tarlalar
Özellikleri Kondu¤unda kuyru¤unu sürekli afla¤›-yukar› sallad›¤› için bu ad› alm›flt›r. Uzun kuyru¤u, siyah-beyaz gövdesi ve kanatlar›
sayesinde kolayca tan›nabilir.
ak kuyruksallayan
Motacilla alba
Boy 12 cm
Yaflam alan› Seyrek a¤açl› alanlar, çal›l›klar, park ve bahçeler
Özellikleri K›rm›z› yüzü ve kanatlar›ndaki parlak sar› renk sayesinde tan›nmas› kolayd›r.
Genellikle tohumlarla beslenir. Yurdumuzun hemen her yerinde y›l boyunca gözlenebilir.
saka
Carduelis carduelis kufllar›n genel
özellikleri
Kufllar, belirgin özellikleri sayesinde öteki canl›lar ara-s›nda en kolay tan›yabildi¤imiz s›n›ft›r. En belirgin özel-likleri, vücutlar›n› kaplayan ve uçmalar›n› sa¤layan tüy-leridir. Bu tüyler baflka hiçbir canl›da görülmez. Uçabil-meleri sayesinde, dünyan›n her yerine yay›lm›fllard›r.
Yaflam alanlar›na göre çok çeflitli beslenme flekilleri gelifltirmifllerdir. Kimi böcek ve solucan gibi küçük canl›larla beslenirken, kimi tohum ve meyve yer. Y›rt›-c› kufllarsa, genellikle baflka kufllarla, sürüngenlerle ve küçük memelilerle beslenirler. Kufllar, küçük kemir-genler ve böcekler gibi çok h›zl› ço¤alan canl›lar› avla-yarak do¤an›n dengesine de katk›da bulunurlar. Sü-rüngenlerle yak›n akraba olan kufllar, onlar gibi yu-murtlarlar. Ancak, onlardan farklar› s›cakkanl› olmalar›-d›r. Bu nedenle yumurtalar›n› s›cak tutmak için kuluç-kaya yatarlar. Uçabilmeleri sayesinde, yiyecek bul-mak ve so¤uktan korunbul-mak için uzun göçler yapabi-lirler. Birçok kufl türü bu nedenle yazlar› kuzey yar›kü-rede, k›fllar› güney yar›kürede geçirir. Kufllar›n erkekle-ri genellikle diflilere göre daha renklidir. Bu renkler ço¤u kuflun üreme dönemlerinde daha da belirginle-flir. Ayr›ca, erkek kufllar›n, alanlar›n› belirlemek ve difli-lerin ilgisini çekebilmek için kulland›klar› genifl bir flark›
repertuarlar› vard›r.
kufl
gözlemcili¤i
Kufllar› tan›mak, san›ld›¤› kadar zor de¤ildir. Bafllan-g›çta birçok kufl bize birbirine benziyor gibi görüne-bilir. Ancak, gaga uzunlu¤u ve biçimi, kuyruk biçimi, büyüklük gibi özelliklerini, renklerini, seslerini, ötüflle-rini ve davran›fl biçimleötüflle-rini biraz sab›rla gözledikten sonra, kufllar› tan›man›n o kadar zor olmad›¤›n› görü-rüz. Kufl gözlemi yapmak için herhangi bir araç ge-rekmez. Yine de kufllar, onlara ancak belirli bir uzak-l›¤a kadar yaklaflmam›za izin verirler. Bunun için, bir dürbün kufl gözlemlerinde çok yararl› olur. Kufl göz-lemleri için en uygun dürbünler, görüntüleri 6-10 kat büyütenlerdir. Ancak, herhangi bir dürbün de iflinizi görür. Kufllar› inceledikçe, onlar›n ne tür davran›fllar-dan rahats›z oldu¤unu, böylece onlara ne kadar yaklaflabilece¤inizi anlars›n›z. Rahats›z olan kufl, çe-flitli tepkiler gösterir. Bu tepkileri ö¤renirseniz, göz-lemlerinizi onlar› rahats›z etmeden yapabilirsiniz.
Gözlemleri kaydetmek önemlidir. Bu nedenle, göz-lem yaparken yan›n›zda bir not defteri bulunmal›.
Özellikle üreme dönemi olan ilkbahar ve yaz aylar›n-da kufllar› rahats›z etmemeliyiz. Çünkü kufllar yuvala-r›n› özenle seçerler ve rahats›z edildiklerinde bir da-ha dönmemek üzere yuvay› terkedebilirler.