Literatür çalışmaları sonuçlarında BSC’nin yetersiz olduğuna ilişkin çok sayıda eleştiri bulunmuştur. Mevcutta kullanılan perspektiflerin ihtiyaçları karşılamadığı yönünde eleştiriler getirilmiştir. Bundan dolayı, mevcuta ek olarak birçok perspektif önerisi getirilmiştir.
BSC perspektifleri iç çevreyi kapsar (Kannan ve diğerleri, 2013). BSC performansı değerlendirmek için yetersizdir çünkü BSC dış çevreyi, rekabete dayalı performansı ve paydaşların görüşlerini kapsamaz (Shaik ve Abdul-Kader, 2013). Çevresel ve sosyal kriterleri içeren mevcuttaki sürdürülebilir BSC sadece yöneticiler ve personelin görüşüyle tasarlanır. Bundan dolayı, tüm paydaşlar, şirketlerin sürdürülebilir performansını bilmelidir (Nikolaou ve Tsalis, 2013). Çevresel ve sosyal perspektifler mevcut BSC’ye eklenmelidir (Wu ve Haais, 2013). Çevresel bilgi yönetim sistemi BSC ile ilişkilendirilmelidir (Möller ve Schaltegger, 2005). Ekonomik, çevresel ve sosyal hususları içeren BSC yapısı, daha gerçekçi bir performans sistemi sağlar (Nikolaou ve Tsalis, 2013).
Jin ve diğerleri, (2013) paydaş ve pazar perspektifleri mevcuta eklenmesi gerektiğini iddia ederler. Genel ölçüm önyargıları herhangi bir spesifik birimi değerlendirmede yetersiz olabilir (Zeng ve Luo, 2013).
Thompson ve Mathys (2013) çalışan içeren insan perspektifi mevcutta yer almalıdır. Diğer taraftan BSC’nin eksiklikleri perspektif olarak aşağıdaki gibi bahsedilmiştir: Sosyal geri dönüş perspektifi (Jeffery, 2005), çevresel ve sosyal perspektif (Hsu ve diğerleri,2011), toplum refahı perspektifi (Zorloni, 2012), tedarikçi zinciri ve sosyal sorumluluk perspektifi (Nezhad ve diğerleri, 2011; O’Shannassy ve Hunter, 2011), paydaş perspektifi (Hubbard, 2009); personel perspektifi (Steele ve diğerleri, 2011), proje ve tedarikçi perspektifi (Kagioglou ve diğerleri, 2001), tedarikçi perspektifi (Griffith ve Neely, 2009), cinsiyet eşitlik perspektifi (Wijk, 2007), hizmet kalite riski (Sergeant, 2008) eklenerek bu eksikliklerin giderilebileceği iddia edilmiştir.
134
Yukarıdaki eksikliklerden dolayı yeni bir BSC yapısı önerilmiştir. Kaplan ve Norton (2009)’e göre eğer yeni perspektif eklenecekse, eklenecek perspektiflerin Finansal perspektif üzerinde etkisi olmalıdır. Değişimi yönetebilmek için BSC modifiye edilmelidir. Özellikle bankacılık gibi hızlı ürün ve hizmet geliştirmek zorunda olan Ar-Ge firmalarının bu değişime ayak uydurabilmeleri için hızlı olmaları gerekir. Hızı sadece şirket içinden ziyade şirket dışı fırsatları içeren hız olarak düşünmek gerekir. Tabii hızın beraberinde getireceği riskleri de el alarak dengeli bir yapı kurmak gerekmektedir. Bu doğrultuda mevcut dört perspektife ek olarak risk ve hız perspektifleri de eklenerek yeni bir BSC modeli oluşturulmuştur.
Bu doğrultuda her 2 perspektifin diğer perspektifle ilişkisini olduğunu ve ağırlık olarak önemli olduğunu göstermek amacıyla birçok metoddan faydalanılmıştır. Sırasıyla DELPHI, bulanık DEMATEL, ANOVA ve bulanık ANP metodları kullanılmıştır.
DEMATEL’in ikili karşılaştırmaları DELPHI metoda göre karşılaştırılmış ve sonuçların hepsi aralık (R) 1,2 den küçük olduğu için bulanık DEMATEL uygulamak için bir sakınca oluşmamıştır.
Bulanık DEMATEL uygulaması sonucunda diğer kriterlerle en fazla ilişkiye sahip perspektif olarak risk perspektifi öne çıkmıştır, hız perspektifi onu takip etmiştir. Bunları finansal, iç süreçler, müşteri perspektifi ve öğrenme ve gelişim perspektifleri izler. Bu sonuçlar, her iki perspektifin de, diğer perspektiflerle yüksek ilişkiye sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca, Kaplan ve Norton (2009)’un dediği şekilde, Tablo 6.10’daki bulanık DEMATEL sonuçlarına göre finansal perspektifi en fazla etkileyen perspektifler risk ve hız perspektifleridir. Mevcut BSC ilişki tablosundaki ilişki yapısına risk ve hızın eklenmiş hali Şekil 7.1’deki gibidir.
Bulanık DEMATEL sonuçlarına göre diğer perspektifler üzerinde en fazla etkisi olan öğrenme ve gelişim sonra risk ve iç süreçler şeklindedir. Bu üç perspektif pozitif olduğu için etkileyen taraftadır. Bunlardan sonra hız, müşteri ve finansal şeklindedir. Hız çok ufak bir farkla negatif çıkmıştır. Dolayısıyla hızla birlikte diğer iki perspektif te etkilenen taraftadır.
135
Bulanık DEMATEL’e benzer mantıkla ilişkileri inceleyen ANOVA uygulanmasında, bulanık DEMATEL gibi tüm perspektiflerin toplamını ele alarak sonuçları yorumlamamaktadır. Yani bulanık DEMATEL gibi tek bir sonuç yerine, her perspektif için bağımsız 6 sonuç elde edilmiştir.
ANOVA uygulamasının uygulayarak ikili ve üçlü etkileşimlerin de ilgili perspektif üzerinde etkisi olup olmadığını görmek amaçlanmıştır. Tekli etkiyi incelediğimizde risk perspektifinin diğer perspektifleri en çok etkileyen perspektif olduğunu görmekteyiz. Riski hız perspektifi takip etmektedir. Tüm perspektiflerin genel olarak diğer perspektifleri etkilediği görülmektedir. Birden fazla etkileşimlerin ilgili perspektifler üzerindeki etkisini incelediğimizde:
Finansal perspektifi, müşterixrisk perspektifinin de etkilediği görülmektedir. Ancak sadece ikili etkileşimlere göre inceleme yapıldığında, mevcutlara ek olarak iç süreçlerxriskin etkileşimi de etkili olduğu görülmektedir. Aslında tüm etkileşimlere göre incelediğimizde iç süreçlerxrisk etkileşimin eşik değerin çok az altında kaldığı görülmektedir. İkili etkileşim olarak baktığımızda ise, bu etkileşimin ortaya çıktığı izlenmektedir.
Müşteri perspektifini birden fazla etkileşimin etkilemediği görülmektedir. Ancak tüm perspektiflerin müşteri perspektifini etkilediği görülmüştür.
İç Süreçler perspektifini, finansalxrisk etkilerken ikili etkileşime göre incelediğimizde ek olarak finansxhız ve riskxhız etkileşiminin de etkilediği görülmektedir.
Öğrenme ve gelişim perspektifinde ise, müşterixiç süreçlerxrisk etkilemektedir. İkili etkileşimlerde değişim olmazken, üçlü etkileşimlere göre incelediğimizde, mevcut etkileşimlere ek olarak müşterixiç süreçlerxfinansalxhız, iç süreçlerxrisk, müşterixiç süreçler, iç süreçlerxhız etkileşimleri de etkilemektedir.
Risk perspektifini finansalxiç süreçler etkileşimi etkilemektedir.Benzer şekilde, hız perspektifini finansalxiç süreçler etkileşimi etkilemektedir.
Perspektifler üzerinde en fazla etkiye sahip perspektifin risk onu takiben hız olduğunu söyleyebiliriz. Genel olarak bütün perspektiflerin birbirleriyle ilişkisi
136
olduğunu hatta birden fazla (İkili ve üçlü) etkileşimlerin de perspektifleri etkilediği görülmektedir. Bu durum da hız ve risk perspektifinin diğer perspektiflerle ilişki içerisinde olduğunu göstermektedir. Ayrıca iddia ettiğimiz gibi Hız perspektifinin Risk perspektifini etkilediği görülmektedir (Şekil 6.58).
Ayrıca bulanık DEMATEL’i oluşturan yöneticiler ile ANOVA oluşturan BT çalışanları arasındaki şirket performans göstergelerine bakış açısında pek farklılık olmadığını görülmektedir.
Bulanık DEMATEL’de tüm perspektiflerin ağırlıklarını görebilmek için eşik değeri 0,44 olarak belirlenmiştir. Bu değer üzerinden bulanık ANP uygulanmıştır.
Bulanık ANP’deki ikili karşılaştırmaların tutarlı olup olmadığını incelemek için tutarlılık oranı hesaplanmıştır. İkili karşılaştırmaların tutarlılık oranları %10’nun altında olduğu için bulanık ANP çalışması yapılmıştır. Çalışmanın sonunda, her bir kriterin ağırlığı hesaplanmıştır. Buna göre risk, hız ve finansal perspektifleri, eşik değerinin üzerinde yer alan ilişkileri aynı olduğundan ağırlıkları aynı çıkmıştır. Ancak her bir perspektifin alt kriterleri farklı değerler almıştır. Değerler Tablo 6.16’daki gibidir. Bu sonuç ta gösteriyor ki, her iki perspektifin ağırlıkları, en az diğer perspektifler kadar önemlidir.
137
Şekil 7.1. Bulanık DEMATEL sonucuna göre ilişkilerin genel yapısı
138