Çalışmada sürekli verilere ait tanımlayıcı istatistikler ortalama, standart sapma, ortanca, en düşük, en yüksek değerleri ile, kategorik veriler ise frekans ve yüzde değerleri kullanılırak IBM SPSS Statistics 21.0 (IBM SPSS Statistics for Windows, Version 21.0. Armonk, NY: IBM Corp.) programı ile değerlendirilmiştir. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Shapiro-Wilk testi ile kontrol edilerek normallik varsayımının sağlandığı durumlarda parametrik, sağlanmadığı durumlarda ise non- parametrik yöntemler ile analizler yapılmıştır. Sürekli değişkenlerin gruplar arası karşılaştırmalarında bağımsız iki grup karşılaştırmaları için Mann Whitney U testi, bağımsız çoklu grup karşılaştırmaları için Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. CNP konsantrasyonu ile diğer sürekli değişkenlerin (vücut ağırlığı, boy, oturma boyu, baş çevresi, beden-kitle indeksi (VKİ) , vücut yüzey alanı, IGF-1, IGFBP-3, oturma boyu/boy oranı, büyüme hızı, kemik yaşı, puberte evresi) birbirleri ile olan doğrusal ilişkilerinin yönünü ve derecesini belirlemede Spearman korelasyon katsayısından yararlanılmıştır.
CNP konsantrasyonu cinsiyete ve gruplara göre normal dağılım göstermediğinden ‘cinsiyet etkisi’, ‘grup etkisi’ ve ‘cinsiyet x grup etkileşimi’ faktöriyel dizayn nonparametrik yönetemle* SAS yazılımı (Version 9.3; procedure Mixed; SAS Institute, Cary, NC, USA) yardımıyla analiz edilmiştir. Bu yaklaşım aynı zamanda yaş etkisi gruplandırılarak incelediğinde de kullanılmıştır.
Çalışmada kullanılan tüm analizlerde anlamlılık düzeyi 0,05 olarak belirlenmiştir ve ikili karşılaştırmalarda Bonferroni düzeltmesi kullanılmıştır (33).
4.1 Demografik Veriler
Çalışmamız 37’i (%43) hasta, 49’u (%57) sağlıklı olmak üzere toplam 86 katılımcıdan oluştu.
Bu katılımcılardan 0-4 yaş arası 31 kişi (%36), 5-9 yaş arası 30 kişi %34,9, >9 yaş 25 kişi (%29,1) bulunmaktaydı.
Hasta grup <5 yaş olan 10 kişi (%27), 5-9 yaş arası 14 kişi (%37,8), >9 yaş 13 kişi (%35,1)’den bulunmaktaydı. Sağlıklı grup <5 yaş olan 21 kişi (%42,9), 5-9 yaş arası 16 kişi (%32,7), >9 yaş 12 kişi (%24,5)’den oluştu.
Tüm katılımcıların 51’i kız (%59,3), 35’i erkek (%40,7)’ti . 37 kişilik hasta grubunun 11’i kız (%29,7), 26’sı erkekten (%70,3) oluşup; 49 kişilik sağlıklı grubun 24’ü kız (%48,9), 25’i erkekten (%51,1) oluşmuştu.
Hasta grubunda 27 kişi (%73) Evre I puberte, 5 kişi (%13,5) Evre II puberte, 2 kişi (%5,4) Evre III puberte, 3 kişi (%8,1) Evre IV puberte idi.
Hasta grubunun ebeveynleri arasında 7’sinde (%18,9) birinci derece akrabalık, 2’sinde (%5,4) ikinci derece akrabalık bulunurken; 5’i (%13,5) aynı köydendi. %23’ü arasında akrabalık yoktu ve ayni köyde değillerdi.
37 hastadan yalnızca bir (%2,7) hasta ilaç (omega-3 süspansiyon) kullanmaktaydı.
Hasta grubunun 36’sı (%97,3) Ege Bölgesi’nde, 1’i (%2,7) Doğu Anadolu Bölgesi’nde yaşamaktaydı. Sağlıklı grubunda ise 48 kişi (%98) Ege Bölgesi’nde, 1’i (%2) Akdeniz Bölgesi’nde yaşamaktaydı.
Hasta grubunu; akondroplazili 17 (% 45,9), spondiloepifiziyal dispalzili 6 (%16,2), metafizyel displazili 5 (%13,5), epifizyel displazili 2 (%5,4), hipokondroplazili 2 (%5,4), akromezomelik displazili 1 (%2,7), iskelet displazisi olduğu bilinen ama gruplandırılamamış 4 (%10,8) hasta oluştu.Hastaların çalışma öncesi hastaların 16’sına genetik mutasyon analizi yapılmıştı.
FGFR3 mutasyonu saptanan iki hipokondroplazili hastaların 1’inde (%2,7) c. 1620 C>G (p.N540K) mutasyonu bulunurken diğerinde (%2,7) c.1626 C>G (p.N542K) mutasyonu pozitif saptanmıştı. FGFR3 mutasyonu tanımlanan akondroplazili hastaların 9’unda (%52,8) c. 1138 G> A ( p.G379R), 3’ünde (%17,6) p.G308R heterozigot mutasyonları saptanmıştı. Spondiloepifizyel displazi saptanan hastalardan birinde SHOX mutasyonu negatif, diğerinde ise FGFR3 mutasyonu negatif saptanılmıştı.
Akondroplazili hastalarda katılımcılardan 1-5 yaş arası 6 kişi (%35), 5-9 yaş arası 6 kişi (%35), >9 yaş 5 kişi (%30) bulunmaktaydı.
Akondroplazili hastaların 5’i kız (%29,4), 12’si erkekten (%30,6) oluşmuştu. Akondroplazili hastalardann 14 kişi (%82,4) Evre I puberte, 1 kişi (%5,9) Evre II puberte, 1 kişi (%5,9) Evre III puberte, 1 kişi (%5,9) Evre IV puberte idi.
Hasta grubunun ebeveynleri arasında 3’ünde (%17,6) birinci derece akrabalık, 1’inde (%5,9) ikinci derece akrabalık bulunurken; 2’si (%11,8) aynı köydendi. 11’inde (%64,7) arasında akrabalık yoktu ve aynı köyde değillerdi.
Akondroplazili hasta grubunda ilaç kullanımı öyküsü olan yoktu.
17 kişiden oluşan akondroplazili olguların tamamı (%100) Ege Bölgesi’nde yaşamaktaydı.
Tablo 1 Hasta ve sağlıklı çocuklarda antropometrik ölçümlerin diğer gruplarla karşılaştırılması
*p<0,05 anlamlılık düzeyi MW: Mann Whitney U testi
Hasta ve sağlıklı çocukların vücut ağırlığı SDS, boy SDS, oturma boyu SDS, oturma boyu/boy oranı, oturma boyu/boy oranı SDS ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,001). Buna göre hasta çocukların vücut ağırlığı SDS, boy SDS, oturma boyu SDS, oturma boyu/boy oranı, oturma boyu/boy oranı değerlerinin sağlıklı çocuklarınkinden anlamlı olarak düşük olduğu görülmektedir.
Değişkenler Sayı Ortalama ± SS Ortanca [En Düşük : En Yüksek] p
Hasta 37 -1,95 ± 2,77 -1,45 [-14,5 : 2,29] Sağlıklı 49 0,07 ± 0,79 0,15 [-1,67 : 1,27] Hasta 37 -4,58 ± 2,87 -4,57 [-14,73 : 1,93] Sağlıklı 49 0,05 ± 0,79 0,04 [-1,21 : 1,44] Hasta 36 -2,44 ± 2,25 -2,12 [-9,72 : 0,47] Sağlıklı 45 -0,19 ± 0,94 -0,21 [-1,75 : 2,21] Hasta 37 2,00 ± 7,32 0,56 [-2,63 : 43,6] Sağlıklı 49 -0,07 ± 0,65 -0,16 [-1,47 : 1,55] Hasta 37 0,60 ± 0,12 0,61 [0 : 0,73] Sağlıklı 49 0,51 ± 0,16 0,54 [0 : 0,64] Hasta 36 5,12 ± 4,00 4,27 [-1,11 : 14,56] Sağlıklı 45 -0,41 ± 1,17 -0,5 [-2,20 : 2,21] Hasta 37 0,94 ± 0,16 0,94 [0,61 : 1,32] Sağlıklı 49 0,88 ± 0,11 0,91 [0,64 : 1,12] 0,103 mw Ağırlık SDS <0,001mw Boy SDS <0,001mw Oturma boyu SDS <0,001mw Baş çevresi SDS 0,034mw
Oturma boyu/boy oranı
<0,001mw
Oturma boyu/boy oranı SDS
<0,001mw
Hasta ve sağlıklı çocukların baş çevresi SDS ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmuştur (p=0,034). Buna göre hasta çocukların baş SDS değerlerinin sağlıklı çocuklarınkinden anlamlı olarak düşük olduğu görülmektedir.
Hasta ve sağlıklı çocukların baş/göğüs çevresi oranı ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmamıştır (p=0,103). Buna göre hasta çocukların baş/göğüs çevresi oranı değerleri ile sağlıklı çocuklarınki arasında anlamlı olarak fark olmadığı görülmektedir.
Tablo 2 Akondroplazili ve sağlıklı çocuklarda antropometrik ölçümlerin diğer gruplarla karşılaştırılması
*p<0,05 anlamlılık düzeyi MW: Mann Whitney U testi
Akondroplazili ve sağlıklı çocukların vücut ağırlığı SDS, boy SDS, oturma boyu SDS, baş çevresi SDS, oturma boyu oranı, oturma boyu/boy oranı SDS ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,001). Buna göre akondroplazili çocukların vücut ağırlığı SDS, boy SDS, oturma boyu/boy SDS, baş çevresi SDS, oturma boyu/boy oranı, oturma boyu/boy
Değişkenler Sayı Ortalama ± SS Ortanca [En Düşük : En Yüksek] p
Sağlıklı 49 0,07 ± 0,79 0,15 [-1,67 : 1,27] Akondroplazi 17 -2,51 ± 3,45 -1,57 [-14,5 : 1,6] Sağlıklı 49 0,05 ± 0,79 0,04 [-1,21 : 1,44] Akondroplazi 17 -5,11 ± 3,63 -5,05 [-14,73 : 1,93] Sağlıklı 45 -0,19 ± 0,94 -0,21 [-1,75 : 2,21] Akondroplazi 16 -1,8 ± 1,85 -1,4 [-6,76 : 0,39] Sağlıklı 49 -0,07 ± 0,65 -0,16 [-1,47 : 1,55] Akondroplazi 17 1,99 ± 1,86 2,49 [-0,92 : 5,81] Sağlıklı 49 0,51 ± 0,16 0,54 [0 : 0,64] Akondroplazi 17 0,62 ± 0,17 0,67 [0 : 0,73] Sağlıklı 45 -0,41 ± 1,17 -0,5 [-2,2 : 2,21] Akondroplazi 16 7,88 ± 4,1 8,77 [-0,15 : 14,56] Sağlıklı 49 0,89 ± 0,11 0,91 [0,64 : 1,12] Akondroplazi 17 1,01 ± 0,19 1,04 [0,67 : 1,32] Oturma boyu/boy oranı
<0,001mw Oturma boyu/boy oranı SDS
<0,001mw Baş/göğüs çevresi 0,003mw Ağırlık SDS <0,001mw Boy SDS <0,001mw Oturma boyu/boy oranı
0,001mw Baş çevresi SDS
oranı değerlerinin sağlıklı çocuklarınkinden anlamlı olarak düşük olduğu görülmektedir.
Akondroplazili ve sağlıklı çocukların baş/göğüs çevresi oranı ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmuştur (p=0,003). Buna göre akondroplazili çocukların baş/göğüs çevresi oranı değerlerinin sağlıklı çocuklarınkinden anlamlı olarak düşük olduğu görülmektedir.
Tablo 3 Hasta ve sağlıklı çocuklarda CNP konsantrasyonu karşılaştırılması
𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p: Anlamlılık düzeyi mw:Mann Whitney U testi
Hasta ve sağlıklı çocukların CNP konsantrasyonu (ng/ml) ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmamıştır (p=0,207). Buna göre hasta çocukların CNP konsantrasyonu (ng/ml) değerleri ile sağlıklı çocuklarınki arasında anlamlı olarak fark görülmemektedir.
Tablo 4 Akondroplazili ve sağlıklı çocuklarda CNP konsantrasyonu karşılaştırılması
𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p: Anlamlılık düzeyi mw:Mann Whitney U testi
Akondroplazili ve sağlıklı çocukların CNP konsantrasyonu (ng/ml) ortancaları arasında %95 güven aralığı sınırları içinde anlamlı farklılık bulunmuştur (p=0,032). Buna göre hasta çocukların CNP konsantrasyonu (ng/ml) değerleri ile akondroplazili çocuklarınki arasında anlamlı olarak fark görülmektedir.
Değişkenler Sayı Ortalama ± SS Ortanca [En Düşük : En Yüksek] p
Sağlıklı 49 1,04 ± 1,4 0,31 [0,31 : 5,73]
Hasta 37 1,31 ± 1,4 0,42 [0,31 : 6,59]
CNP Konsantrasyonu (ng/ml)
0,207mw
Değişkenler Sayı Ortalama ± SS Ortanca [En Düşük : En Yüksek] p
Sağlıklı 49 1,04 ± 1,4 0,31 [0,31 : 5,73]
Akondroplazi 17 1,79 ± 1,64 1,87 [0,31 : 6,59]
CNP Konsantrasyonu (ng/ml)
Şekil 4-1 Akondroplazili hastalarda ve sağlıklı grupta CNP konsantrasyon (ng/ml) değerlerinin karşılaştırılması
Şekil 4-2 Hasta ve sağlıklı grup CNP konsantrasyon (ng/ml) değerlerinin karşılaştırılması
Tablo 5 Cinsiyete bağlı CNP konsantrasyon (ng/ml) değerlerinin karşılaştırılması
Değişken 𝑿̅± SS
(n)
Ortanca
[En düşük;En yüksek] p değeri
CNP Kons. (ng/ml) Kız 1,62±1.82 (n=35) 0,42 [ 0,31 ; 6,59] 0,082* Erkek 0,31±0.90 (n=51 ) 0,31 [ 0,31 ; 3,76] 𝑿̅: 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p: Anlamlılık düzeyi *Mann Whitney U testi
Tüm katılıcılarda (nerkek=51; nkız=35 ) CNP konsantrasyonu Mann Whitney U testi (Bağımsız iki grup karşılaştırması) ile karşılaştırılmış olup; genel grupta
cinsiyetler arasında CNP konsantrasyonu ortancaları arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır (pMW=0,082).
Şekil 4-3 Akondroplazili hasta grupta cinsiyet ile CNP konsantrasyonu arası ilişki
Tablo 6 Cinsiyete bağlı CNP konsantrasyon (ng/ml) değerlerinin karşılaştırılması (Hasta - Sağlıklı kıyaslamalı)
Hasta Sağlıklı Cinsiyet
Etkisi Grup Etkisi Etkileşim Cinsiyet 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük;En yüksek] 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük;En yüksek] p Değeri* Kız 1,87±1,83 (n= 11 ) [0,31 ; 6,59] 1,87 1,39±1,81 (n=24) [0,31 ; 5,72] 0,31 0,015 0,039 0,103 Erkek 0,96±1,03 (n=26) 0,31 [0,31 ; 3,76] 0,70±0,73 (n=25) 0,31 [0,31 ; 2,93]
𝑿̅: 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p<0,05 Anlamlılık düzeyi *Faktöriyel dizaynda nonparametrik yöntem
CNP konsantrasyonu medyanı; hasta ve sağlıklı gruplarında karşılaştırıldığında gruplar arası fark anlamlı bulunmuştur (p=0,039). Hasta grupta CNP konsantrasyon medyanları anlamlı olarak yüksektir. CNP konsatrasyonu cinsiyete göre karşılaştırıldığında kız ve erkeklerin medyanları arasında anlamlı fark bulunmuştur (p=0,015). Erkek çocukların konsantrasyon medyanı anlamlı olarak düşüktür. Grup*cinsiyet etkileşimi istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır (p=0,103).
Tablo 7 CNP konsantrasyonu; hasta ve sağlık gruplarda, yaşlar arasındaki değişimi
Hasta Sağlıklı Yaş
Etkisi Grup Etkisi Etkileşi m Yaş 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük; En yüksek] 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük; En yüksek] p Değeri* 0-1 yaş (n=0) * * 3,28±1,53 (n=2) 3,28 [1,54 ; 4,44] 0,456 0,187 0,256 1-5 yaş 0,95±0,94 (n=10) 0,42 [0,31 ; 2,85] 0,80±0,85 (n=19) 0,31 [0,31 ; 2,93] 5-9 yaş 1,84±1,79 (n=14) 1,51 [0,31 ; 6,59] 0,31±1,27 (n=16) 0,78 [0,31 ; 5,38] >9 yaş 0,93±1,09 (n=13) 0,31 [0,31 ; 3,1] 1,18±1,79 (n=12) 0,31 [0,31 ; 5,7]
𝑿̅: 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p<0,05 Anlamlılık düzeyi *Faktöriyel dizaynda nonparametrik yöntem
CNP konsantrasyonu medyanının; hasta ve sağlık gruplarında (p=0,187) ve yaş grupları arasındaki değişimi istatistiksel olarak benzer bulunmuş (p=0,456) ve gruplar*yaş etkileşimi istatistiksel olarak anlamlı saptanamamıştır (p=0,256).
Tablo 8 CNP konsantrasyonu; akondroplazili hasta ve sağlık gruplarda, yaşlar arasındaki değişimi
Akondroplazili Hasta Sağlıklı Yaş Etkisi Grup Etkisi Etkileşim Yaş 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük; En yüksek] 𝑿̅ ± SS (n) Ortanca [En düşük; En yüksek] p Değeri 0-1 yaş * (n= 0 ) * 3,28±1,53 (n=2) 3,28 [1,54 ; 4,44] 0,814 0,038 0,319 1-5 yaş 1,33±1,15 (n=6) 1,17 [0,31 ; 2,85] 0,80±0,85 (n=19) 0,31 [0,31 ; 2,93] 5-9 yaş 2,57±2,19 (n=6) 2,14 [ 0,31 ; 6,59 ] 0,31±1,27 (n=16) 0,78 [0,31 ; 5,38] >9 yaş 1,42±1,31 (n=5) 0,81 [0,31 ;3,11 ] 1,18±1,79 (n=12) 0,31 [0,31 ; 5,7]
𝑿̅: 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 𝐒𝐒: 𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 p: Anlamlılık düzeyi *Faktoriyel dizaynda nonparametrik yöntem
CNP konsantrasyonu medyanı, akondraplazili hasta ve sağlık gruplarında (p=0,038) anlamlı fark gösterirken (p=0,038) yaş grupları arasındaki değişim istatistiksel olarak benzer bulunmuştur. (p=0,814). Grup*yaş etkileşimi istatistiksel olarak anlamlı saptanamamıştır (p=0,319).
Şekil 4-5 Konsantrasyon düzeyinin gruplarda ikili karşılaştırması
Tablo 9 Kruskal-Wallis Test İstatistiği
Grup/Grup Kruskal-Wallis test İstatistiği p*
Sağlıklı Erkek-Sağlıklı Kız -3,18 1,00 Sağlıklı Erkek-Hasta Erkek 5,45 1,00 Sağlıklı Erkek-Hasta Kız -28,18 0,01 Sağlıklı Kız- Hasta Erkek 2,27 1,00 Sağlıklı Kız- Hasta Kız 25,00 0,02 Hasta Erkek- Hasta Kız -22,73 0,09
p<0,05 Anlamlılık düzeyi p*: ikili karşılaştırmalar için Dunn testi p değeri
CNP konsantrasyonlarının 4 grupta karşılaştırmasında Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Hasta kız, hasta erkek, sağlıklı kız, sağlıklı erkek gruplarının ikili karşılaştırmasında (post hoc test) Dunn testi kullanılmıştır. Birbiriyle olan doğrusal ilişkilerin yönü ve kuvveti için Spearman korelasyon katsayısından yararlanılmıştır. Sağlıklı erkeklerde CNP konsantrasyonu medyanı anlamlı olarak düşükken, hasta kızlarda CNP konsantrasyonu medyanının oldukça yüksek olduğu gözlenmiştir (Kruskal Wallis test istatistiği= -28,18 ; Dunnp=0,01).
Sağlıklı kızlarda CNP konsantrasyonu medyanı yüksek iken, hasta kızlarda CNP konsantrasyonu medyanı istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha düşük gözlenmiştir (Kruskal Wallis Test istatistiği=25,00; Dunnp=0,02).
Tablo 10 İskelet Displazilerinde CNP Konstantrasyon Karşılaştırılması
Hasta/CNP kons. N (%) 𝑿̅±SS 𝑿̃ En düşük En yüksek Akondroplazi 17 (45,9) 1,79±1,64 1,87 0,31 6,59 Spondiloepifiziyal displazi 6 (16,2) 1,08±1,03 0,61 0.31 2,78 Metafizyel displazi 5 (13,5) 1,02±1,53 0,31 0,31 3,76 Epifizyel displazi 2 (5,4) 0,31±<0,01 0,31 0,31 0,31 Hipokondroplazi 2 (5,4) 0,54±0,32 0,54 0,31 0,76 Akromezomelik displazi 1 (2,7) 0,31±<0,01 0,31 0,31 0,31 Diğer 4 (10,8) 1,07±1,04 0,73 0,31 0,76 𝑿̅:𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 𝐒S:𝐒𝐭𝐚𝐧𝐝𝐚𝐫𝐭 𝐬𝐚𝐩𝐦𝐚 𝑿̃: 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐧𝐜𝐚 kons.:Konsantrasyon
Tablo 11 Hasta ve Sağlıklı Antropometrik Ölçümleri ile CNP Konsantrasyon Korelasyonu
ρ: Korelasyon katsayısı p<0,05 Anlamlılık düzeyi
Hasta grupta CNP konsantrasyon (ng/ml) değeri ortalama 1,31±1,40 (n=37), ortancaı 0,423 [0,313 ; 6,593 ] bulunmuştur. Sağlıklı grupta CNP konsatrasyon (ng/ml) değeri ortalama 1,04±1,40 (n=49), ortancaı 0,313 [ 0,313 ; 5,725] bulunmuştur.
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut ağırlığı SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunmuştur (ρ=0,11, p=0,95). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut ağırlığı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,09, p=0,55).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile boy SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,06, p=0,72). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile boy SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,20, p=0,17).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyu SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,001, p=1,00). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturmaboyu SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunmuştur(ρ=0,29, p=0,05).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile baş çevresi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,23, p=0,17). Sağlıklı grupta CNP
Değişkenler Grup Ortalama ± SS [En Düşük ; En Yüksek]Ortanca p ρ
hasta -1,95±2.77 (n=37) -1,45 [ -14,5 ; 2,29 ] 0,95 0,11 saglıklı 0,07±0.79 (n=49) 0,15 [ -1,67 ; 1,27 ] 0,55 0,09 hasta -4,58±2.87 (n=37) -4,57 [ -14,73 ; 1,93 ] 0,72 -0,06 saglıklı 0,05±0.79 (n=49) 0,04 [ -1,21 ; 1,44 ] 0,17 0,2 hasta -2,44±2.25 (n=36) -2,115 [ -9,72 ; 0,47 ] 0,99 0,001 saglıklı -0,19±0.94 (n=45) -0,21 [ -1,75 ; 2,21 ] 0,05 0,29 hasta 2±7.32 (n=37) 0,56 [ -2,63 ; 43,6 ] 0,17 0,23 saglıklı -0,07±0.65 (n=49) -0,16 [ -1,47 ; 1,55 ] 0,3 0,15 hasta 1,13±1.71 (n=37) 1,08 [ -5,06 ; 4,23 ] 0,47 0,12 saglıklı 0,18±1.19 (n=49) 0,12 [ -1,95 ; 6,06 ] 0,32 0,15 hasta 0,8±0.30 (n=37) 0,75 [ 0,35 ; 1,87 ] 0,07 -0,31 saglıklı 0,89±0.38 (n=49) 0,81 [ 0,4 ; 1,81 ] 0,53 -0,09 hasta 5,12±4.00 (n=36) 4,265 [ -1,11 ; 14,56 ] 0,26 0,19 saglıklı -0,41±1.17 (n=45) -0,5 [ -2,2 ; 2,21 ] 0,39 0,13 Oturma boyu/boy oranı SDS Ağırlık SDS Boy SDS Oturma Boyu SDS Baş Çevresi SDS VKİ SDS Yüzey Alanı
konsantrasyon değerleri ile baş çevresi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,15, p=0,30).
Tablo 12 Hasta Biyokimyasal Parametreleri ile CNP Konsantrasyon Korelasyonu
ρ: Korelasyon katsayısı p<0,05 Anlamlılık düzeyi SS: Standart sapma
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut kitle indeksi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,12, p=0,47). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut kitle indeksi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,15, p=0,32).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,12, p=0,47). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,15, p=0,32).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyunun/total boya oranı SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,19, p=0,27). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyunun/total boya oranı ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,13, p=0,39).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,31, p=0,07). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,09, p=0,53).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile IGF-1 SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,31, p=0,06).
Hasta grupta CNP konsantrasyon değerleri ile IGBP3 SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,09, p=0,58).
Hasta grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile kemik yaşı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,14, p=0,44).
Değişkenler Ortalama ± SS [En Düşük ; En Yüksek]Ortanca p ρ
IGF SDS 0,12±2.92 (n=37) -0,38 [ -3,7 ; 13,1 ] 0,06 -0,31 IGFBP SDS 0,11±1.35 (n=37) -0,12 [ -2,48 ; 3,9 ] 0,58 -0,09 Büyüme Hızı cm SDS -2,9±3.16 (n=5) -0,71 [ -6,8 ; -0,46 ] 0,26 -0,62 Kemik Yaşı 7,13±4.38 (n=37) 6,31 [ 0,93 ; 16,47 ] 0,443 -0,14 Puberte Evresi 1,48±1,18 (n=37) 1,00 [1,00 ; 5,00] 0,34 -0,16 Büyüme Hızı cm/yıl 4,90±2.80 (n=37) 4,50 [ 0 ; 11,15 ] 0,25 0,2
Hasta grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile puberte evresi arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,16, p=0,35).
Hasta grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile büyüme hızı (cm/yıl) arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,20, p=0,35).
Tablo 13 Akondroplazili ve Sağlıklı Antropometrik Ölçümleri ile CNP Konsantrasyon Korelasyonu
ρ: Korelasyon katsayısı p<0,05 Anlamlılık düzeyi SS: Standart sapma
Akondroplazili grupta CNP konsatrasyon (ng/ml) değeri ortalama 1,79±1,64 (n=17), ortancaı 1,87 [ 0,31 ; 6,59 ] bulunmuştur. Sağlıklı grupta CNP konsatrasyon (ng/ml) değeri ortalama 1,04±1,40 (n=49) ,ortancaı 0,313 [ 0,31 ; 5,73] bulunmuştur. Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut ağırlığı SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (ρ=-0,01, p=0,55). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut ağırlığı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,09, p=0,55).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile boy SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,23, p=0,37). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile boy SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,20, p=0,17).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyu SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,12, p=0,66). Sağlıklı grupta CNP
Değişkenler Grup Ortalama ± SS [En Düşük ; En Yüksek]Ortanca p ρ
hasta -2,51±3,45 (n=17) -1,57 [ -14,5 ; 1,60 ] 0,96 -0,01 saglıklı 0,07±0,79 (n=49) 0,15 [ -1,67 ; 1,27 ] 0,55 0,09 hasta -5,12±3,63 (n=17) -5,05 [ -14,73 ; 1,93 ] 0,37 0,23 saglıklı 0,05±0,79 (n=49) 0,04 [ -1,21 ; 1,44 ] 0,17 0,2 hasta -1,80±1,85 (n=16) -1,40 [ -6,76 ; 0,39 ] 0,66 -0,12 saglıklı -0,19±0,94 (n=45) -0,21 [ -1,75 ; 2,21 ] 0,05 0,29 hasta 1,99±1,86 (n=17) 2,49 [ -0,92 ; 5,81 ] 0,37 0,23 saglıklı -0,07±0,65 (n=49) -0,16 [ -1,47 ; 1,55 ] 0,3 0,15 hasta 1,19±1,14 (n=17) 1,58 [ -5,06 ; 4,23 ] 0,49 -0,18 saglıklı 0,18±1,19 (n=49) 0,12 [ -1,95 ; 6,06 ] 0,32 0,15 hasta 0,73±0.33 (n=17) 0,63 [ 0,35 ; 1,87 ] 0,07 -0,31 saglıklı 0,89±0.38 (n=49) 0,81 [ 0,4 ; 1,81 ] 0,53 -0,09 hasta 7,88±4,10 (n=16) 8,77 [ -0,15 ; 14,56 ] 0,25 -0,31 saglıklı -0,41±1,17 (n=45) -0,5 [ -2,2 ; 2,21 ] 0,39 0,13 Oturma boyu/boy oranı SDS Ağırlık SDS Boy SDS Oturma Boyu SDS Baş Çevresi SDS VKİ SDS Yüzey Alanı
konsantrasyon değerleri ile oturmaboyu SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunmuştur(ρ=0,29, p=0,05).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile baş çevresi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,23, p=0,37). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile baş çevresi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,15, p=0,30).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut kitle indeksi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,18, p=0,49). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile vücut kitle indeksi SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,15, p=0,32).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,31, p=0,07). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,09, p=0,53).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyunun/total boya oranı SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0.31, p=0,25). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile oturma boyunun/total boya oranı ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,13, p=0,39).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (ρ=-0,31, p=0,07). Sağlıklı grupta CNP konsantrasyon değerleri ile yüzey alanı SDS ölçümleri anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,30, p=0,24).
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile IGF-1 SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,31, p=0,06).
Tablo 14 Akondroplazi Biyokimyasal Parametreleri ile CNP Konsantrasyon Korelasyonu
ρ: Korelasyon katsayısı p<0,05 Anlamlılık düzeyi SS: Standart sapma
Değişkenler Ortalama ± SS [En Düşük ; En Yüksek]Ortanca p ρ
IGF SDS -0,84±1,56 (n=17) -0,88 [ -3,2 ; 2,25 ] 0,24 -0,3 IGFBP SDS -0,34±1,25 (n=17) -0,50 [ -2,48 ; 2,93 ] 0,97 0,01 Kemik Yaşı 6,90±5,12 (n=13) 6,07 [ 0,93 ; 16,47 ] 0,59 0,16 Puberte Evresi 1,47±1,18 (n=17) 1,00 [ 1,00 ; 5,00 ] 0,47 0,19 Büyüme Hızı cm/yıl 5,41±3,34 (n=17) 4,72 [ 0,00 ; 11,15 ] 0,44 0,2
Akondroplazili grupta CNP konsantrasyon değerleri ile IGBP3 SDS ölçümleri arası anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=-0,30, p=0,24).
Akondroplazili grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile kemik yaşı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,16, p=0,59).
Akondroplazili grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile puberte evresi arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,19, p=0,47).
Akondroplazili grubunda CNP konsantrasyon değerleri ile büyüme hızı (cm/yıl) arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (ρ=0,20, p=0,44).
5 TARTIŞMA
C-tip natriüretik peptid (CNP) iskelet sistemi ve kardiyovasküler hastalıkların tanısında artan öneme sahip olup, yetişkin hastalardaki seviyeleri hastalığın klinik ve fonksiyonel şiddetine göre değişmektedir. Del Ry ve ark; 2011 yılında, İtalya’da sağlıklı yenidoğan ve infantlarda CNP referans aralığını saptamak amacıyla yaptığı çalışmada; plazma CNP konsantrasyonu; 0-3 gün arası 41 yenidoğan, 4–30 gün arası 24 yenidoğan, 1-12 ay arası 22 yenidoğan, 1-12 yaş arası 22 infant ve 1-12 yaş arası 32 çocuk olmak üzere 121 sağlıklı çocukta çalışılmıştır. Kontrol grubu olarak 64±1 yaş arası 32 sağlıklı erişkin çalışılmıştır. Yenidoğanlardan yaşamın ilk haftası superfisyal venöz kan alınarak CNP konsatrasyonu bakılmıştır. 35-42 hafta doğum öyküsü, 2.5-4,1 kg doğum ağırlığı, Apgar skoru ≥8 olan yenidoğanlar çalışmaya alınmıştır. Yenidoğanların yüzde yirmibeşinin doğum şekli sezeryan olmuştur. Klinik muayenelerinde akut hastalık tablosu (elektrolit dengesizliği, enfeksiyon tablosu gibi) olan infantlar çalışmadan dışlanmıştır. Yaş ortalaması 64±1 olan, 32 sağlıklı yetişkin kontrol grup olarak çalışmaya alınmıştır. CNP bozunmasını minimalize etmek için dondurulmuş EDTA (1 mg/ml) ve proteolizi önlemek için aprotinin (500 kIU/ml) içeren tüplere kan alınmıştır. Plazma örnekleri 4˚C’de, 15 dakika santrifuj edilip, −80˚C’de bir ay boyunca saklanılmıştır. Plazma CNP konsantrasyonu spesifik radioimmunoassay (RIA) ile ölçülmüştür. CNP RIA ile çalışılmış, analitik sensitivite 0,77±0,05 pg/tüp olarak saptanmıştır. Plazma CNP 121 çocukta değerlendirilmiştir. Plazma CNP düzeyi, erişkinlere oranla çocukta daha yüksek saptanmıştır (13,6±1,2 pg/ml vs. 7,4±1,0 pg/ml, p = 0,030). CNP konsantrasyon değerleri 0-3 günlük yenidoğan için 11.6±2.1 pg/ml, 4–30 günlük yenidoğan için 16,4±3,7 pg/ml , 1–12 aylık infantlar için 15.4±2.7 pg/ml, 1–12 yaşında çocuklar için 13,6±2,3 pg/ml [p = 0.01 yenidoğan (4–30 gün) vs. erişkin ; p=0,03 infant (1–12 aylar) vs.yetişkin] olarak saptanmıştır. CNP yaşamın ilk 12 saatinden sonra en yüksek konsantrasyonda saptanıp ikinci piki yaşamın 4-5. gün arası yapıp sonrası azalma trendinde olduğu saptanmıştır. Bu verilere göre CNP değerlendirilirken en az beş farklı referans aralığı kullanılması gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır. CNP plazma seviyeleri yenidoğanlarda (4–30 günlük) önemli seviyede
artış (p=0,01) saptanmıştır. Bizim çalışmamızda saptadığımız gibi; kız ve erkek populasyonlarını CNP değerleri arasında belirgin fark saptanmamıştır. 0–3 yaş için CNP değeri ortalama 6,0 pg/ml, aralık 0,9–52,1 pg/ml; 4–30 gün için ortalama 14.1 pg/ml, aralık 0,82–63.0 pg/ml; 1–12 ay için ortalama 10,3 pg/ml, aralık 0,88–40,0 pg/ml; 1–12 yaş için ortalama 9,9 pg/ml, aralık 0,43–58,4 pg/ml; yetişkinler için ortalama 6,0 pg/ml, aralık 0,84–24,4 olarak görülmüştür. Tüm örnekler birarada değerlendirildiğinde; CNP plazma seviyesi ile yaş, doğum ağırlığı ve Apgar skoru arası korelasyon saptanmamıştır. Bu çalışma; ilk 12 yaş için CNP plazma seviyelerinin aralığını veren ilk çalışma olması nedeniyle önem taşımıştır. Yenidoğanlarda CNP plazma seviyelerinin daha yüksek oluşu; bu yaş grubunda fizyolojik adaptasyon mekanizmaları sırasında artmış ANP ve BNP (yirmi kat daha fazla etkili)’nin CNP üretim ve sekresyonunu artırması ile ilişkilendirilmiştir. Normal CNP aralığının bilinmesi; iskelet sistemi, kardiyovasküler sistemi etkileyen hastalıklar ve obezite gibi diğer metabolik hastalıkların değerlendirilmesi için önemlidir (34). Biz yaptığımız çalışmada gerek sağlıklı grupta gerek iskelet displazili grupta CNP düzeyi ile yaş ve cinsiyet arası korelasyon saptamadık. Öteyandan tüm grup ve sağlıklı grupta cinsiyet dağılımı benzerken; hasta grupta erkek egemenliği