3.1. Anket Verilerinin Analizi 3.1.1. Genel Durum
Firmaların Ölçek Durumu
Anket kapsamındaki firmaların ölçek durumu çalışan sayılarına göre belirlenmiştir.
Firmanın çalışan sayısı 10 kişiden az ise “mikro ölçekli işletme”, çalışan sayısı 11-49 kişi arasındaysa “küçük ölçekli işletme”, çalışan sayısı 51-499 kişi arasında ise “orta ölçekli işletme” ve çalışan sayısı 500 kişiden fazla ise “büyük ölçekli işletme” olarak adlandırılmıştır.
Anket kapsamındaki işletmelerin %33’ü küçük ölçekli işletme, %33’ü mikro ölçekli işletme, %20’si orta ölçekli işletme ve %13’ü büyük ölçekli işletmedir.
Tablo 2: Firmaların Ölçek Durumu
Ölçek Firma Sayısı %
10 Kişiden Az (Mikro Ölçekli İşletme) 50 0,33 11-49 (Küçük Ölçekli İşletme) 50 0,33 51-499 ( Orta Ölçekli İşletme) 30 0,20 500’den fazla (Büyük Ölçekli İşletme) 20 0,13
Toplam 150 1,00
Firmaların Faaliyet Gösterdiği Sektör
Anket kapsamındaki firmaların faaliyet gösterdikleri sektöre bakıldığında, işletmelerin
%67’sinin sanayi işletmesi, %17’sinin tarımsal işletme ve %17’sinin ise hizmet işletmesi olduğu görülmektedir.
Tablo 3: Firmaların Faaliyet Gösterdiği Sektör Sektör Firma Sayısı %
Tarımsal İşletme 25 0,17
Sanayi 100 0,67
Hizmet 25 0,17
Toplam 150 1,00
Firmanın Yabancı Ortağı
Örneklemdeki firmaların yabacı ortaklarının olup olmadığına bakıldığında, işletmelerin %4’ünün yabancı ortağa sahip olduğu görülmektedir.
Tablo 4: Firmaların Yabancı Ortak Durumu
Firma Ölçeği Toplam Firma Sayısı Yabancı Ortaklı Firma Sayısı %
Araştırma kapsamındaki firmaların %25,33’ü ihracatçı işletme konumundadır.
İhracatçı işletmelerin işletme ölçeklerine göre dağılımı incelendiğinde, büyük ölçekli işletmelerin tümünün, orta ölçekli işletmelerin %75’inin, küçük ölçekli işletmelerin
%18,75’inin ve mikro ölçekli işletmelerin %6,66’sının ihracatçı işletme olduğu görülmektedir.
Tablo 5: Firmaların İhracat Durumu
Firma Ölçeği Toplam Firma Sayısı İhracat Yapan Firma Sayısı %
Mikro Ölçekli İşletme 45 3 06,66
Küçük Ölçekli İşletme 80 15 18,75
Orta Ölçekli İşletme 20 15 75,00
Büyük Ölçekli İşletme 5 5 100,00
Toplam 150 38 25,33
3.1.2. İşletmelerin Büyümesini Destekleyen Faktörler
Anket kapsamındaki işletmelere işletmelerinin büyümesini en çok destekleyen üç faktör sorulmuştur. Örneklemdeki firmalar işletmelerinin büyümesini destekleyen en önemli faktör olarak “finansmana erişmede kolaylığı” göstermişlerdir. İkinci önemli faktör olarak “daha iyi kalitede işgücünün varlığı” gösterilmiştir. Üçüncü önemli kısıt olarak “daha fazla üretim kapasitesi” ifade edilmiştir.
Tablo 6: İşletmenin Büyümesini Destekleyen Faktörler
Daha iyi kalitede işgücü varlığı 106
Daha fazla üretim kapasitesi 110
Finansmana erişmede kolaylık 135
Daha katı rekabet kuralları ve ithalat kısıtlamaları 21
Gelişmiş pazarlama kabiliyeti 35
Firmanın geliştirilmesi için eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin varlığı 28
Diğer 15
Toplam 450
3.1.3. Geçen Yıl Yaşanan Sorunlar
Anket kapsamındaki işletmeler e geçen yıl yaşadıkları sorunları derecelendirmeleri istenmiştir. İşletmelerin %49’u finansmana erişmeyi çok önemli sorun olarak ifade ederken, %3’ü önemsiz olarak atfetmiştir.
Tablo 7: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Finansmana Erişmek Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 73 0,49
Önemli 53 0,35
Önemsiz 19 0,13
Çok Önemsiz 5 0,03
Toplam 150 1,00
Geçen yıl nakit akışını çok önemli olarak gören işletmelerin oranı %55 seviyesinde gerçekleşirken, çok önemsiz olarak görenlerin oranı %2 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum geçen yıl nakit akışının finansmana erişimden daha önemli bir sorun olarak işletmelerin karşısında olduğuna işaret etmektedir.
Tablo 8: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Nakit Akışını Sağlamak Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 83 0,55
Önemli 51 0,34
Önemsiz 13 0,09
Çok Önemsiz 3 0,02
Toplam 150 1,00
Örneklemdeki firmalardan geçen yıl yaşanan istihdam maliyetlerini önemli bir sorun olarak görenlerin oranı %63 iken, önemsiz bir sorun olarak görenlerin oranı %47 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum istihdam maliyetlerinin önemli olmakla birlikte yüksek derecede bir sorun oluşturmadığına işaret etmektedir. Örnek olay
kapsamında yüz-yüze konuşulan işletmeler önerdikleri ücretlerde kalifiye ve kalifiye olmayan işgörenleri uzun süre istihdam edemediklerinden yakınmışlardır. Bu durum yakın gelecekte istihdam maliyetlerinde bir artışın habercisi olabilir.
Tablo 9: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-İstihdam Maliyetleri Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 55 0,37
Önemli 39 0,26
Önemsiz 42 0,28
Çok Önemsiz 14 0,09
Toplam 150 1,00
Araştırma kapsamındaki işletmelerden çok önemli bir kısmı (%61) kalifiye işçi bulamamayı geçen yıl yaşadıkları çok önemli bir problem olarak belirtmişlerdir.
Kalifiye işçi bulamama, finansmana erişim ve nakit akışı problemlerinden daha önemli bir sorun durumundadır. Örnek olay kapsamında yüz-yüze konuşulan işletmeler, zaman zaman kalifiye olmayan işçileri veya yeni mezunları istihdam ettiklerini, onları iş yerinde eğittiklerini, fakat beceri sahibi olduktan sonra bu işçi ve mühendislerin diğer işletmelere transfer olduklarını ifade etmişlerdir. Bu konuda bir çözüm üzerine düşünen işletmelerden bir tanesi, artık kendi köylülerini işe aldığını, onları işyerinde eğittiğini, “sosyal baskı yoluyla” iş yerinde istihdamlarının devamlılığını sağladığını ifade etmiştir.
Tablo 10: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Kalifiye İşçi Bulamama Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 92 0,61
Önemli 38 0,25
Önemsiz 11 0,07
Çok Önemsiz 9 0,06
Toplam 150 1,00
Geçen yıl kalite standartlarını çok önemli bir sorun olarak görenlerin oranı %15 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kalite standartlarını önemsiz olarak görenlerin oranı
%69 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum bize kalite standartları meselelerinin artık işletmeler tarafından özümsendiğini, bölge firmalarının bu konuda gerekli belgeleri aldıklarına işaret etmektedir.
Tablo 11: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Kalite Standartları Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 23 0,15
Önemli 24 0,16
Önemsiz 69 0,46
Çok Önemsiz 34 0,23
Toplam 150 1,00
Geçen yıl idari düzenleme ve uygulamaları (kanun ve kararlar) önemli bir sorun olarak görmeyenlerin oranı %47 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum bize idari düzenleme ve uygulamalar (kanun ve kararlar) firmaların karşılaştıkları problemler
içinde önemini korumakla birlikte önem derecesinde bir azalma olduğuna işaret etmektedir.
Tablo 12: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-İdari Düzenleme ve Uygulamalar (Kanun ve Kararlar)
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 45 0,30
Önemli 34 0,23
Önemsiz 54 0,36
Çok Önemsiz 17 0,11
Toplam 150 1,00
Geçen yıl çevreyle ilgili düzenlemeleri çok önemli bir sorun olarak görenlerin oranı
%21 seviyesinde kalırken, bu sorunu önemsiz olarak niteleyenlerin oranı %55 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu sonuçta örneklem içindeki mikro ve küçük ölçekli işletmelerin genelde çevre düzenlemelerinin muhatabı olmaması, bölgedeki orta ve büyük işletmelerin organize sanayilerde faaliyet göstermesi etkili olmuştur. Yakın zamanlarda yapılan valilik çalışmaları ile düzensiz halde bulunan bölge işletmeleri önce Islah OSB’ler kapsamına alınmış ve daha sonra OSB yapılmıştır. Bu şekilde 8 yeni OSB kurulmuştur. Ayrıca bölgedeki OSB’lerde Ergene Havzası Koruma Planı kapsamında uzun vadeli kredilendirmesi devlet tarafından yapılan bir proje sistemi ile yeni arıtma tesisleri kurulmaya başlanmıştır.
Tablo 13: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Çevreyle İlgili Düzenlemeler Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 32 0,21
Önemli 23 0,15
Önemsiz 83 0,55
Çok Önemsiz 12 0,08
Toplam 150 1,00
Teknolojik gelişmeleri önemli bir sorun olarak görmeyen işletmelerin oranı %79’dur.
Bu durumun nedeni işletmelerin birçoğu mevcut teknolojiyi kullanmakta ve faaliyet gösterdikleri sektörde ciddi bir teknolojik değişim meydana gelmemektedir. Ayrıca işletmeler istedikleri makine ve teçhizatı temin edebilmektedir. Örnek olay kapsamında yüz-yüze yapılan görüşmeler, bölgedeki firmalar genellikle yarı teknolojik ürünler ürettikleri ve Avrupa’nın üretim sürecinden çıktığı sektörlerde faaliyet gösterdiklerinden dolayı teknolojik değişimlerin kendilerini fazla rahatsız etmediği sonucuna bizi ulaştırmıştır.
Tablo 14: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Teknolojik Gelişmeler Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 10 0,07
Önemli 22 0,15
Önemsiz 75 0,50
Çok Önemsiz 43 0,29
Toplam 150 1,00
Araştırma sonuçları geçen yıl satın alma-mal kalitesi ve tedariki konusunda anket kapsamındaki firmaların sorunlar yaşadığına işaret etmektedir. Firmaların %83’ü önemli derecede satın alma, mal kalitesi ve tedariki konusunda sorun yaşadıklarını ifade etmişlerdir.
Tablo 15: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Satın Alma-Mal Kalitesi ve Tedariki
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 57 0,38
Önemli 67 0,45
Önemsiz 15 0,10
Çok Önemsiz 11 0,07
Toplam 150 1,00
Araştırma sonuçlarının ilginç olarak işaret ettiği konulardan bir tanesi vergiler konusunda olmuştur. Geçen yıl vergileri çok önemli sorun olarak ifade eden firmaların oranı %10 seviyesinde kalmıştır. İşletmelerin %66’sı vergileri önemsiz bir sorun olarak ifade etmiştir.
Tablo 16: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Vergiler Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 15 0,10
Önemli 36 0,24
Önemsiz 56 0,37
Çok Önemsiz 43 0,29
Toplam 150 1,00
Yerleşim ve altyapı sorunları da işletmeler tarafından fazla önemli olmayan bir sorun olarak ifade edilmiştir. İşletmelerin %67’si yerleşim ve altyapı sorunlarını önemsiz bulduklarını belirtmişlerdir. Bu durumda bölge işletmelerinin büyük çoğunluğunun Küçük Sanayi Sitelerinde ve Organize Sanayi Bölgelerinde faaliyet göstermesi etkili olmuştur. Örnek olay kapsamında yüz yüze yapılan görüşmelerde özellikle küçük sanayi sitelerindeki işletmeler elektrik kesintilerinin kendilerine sıkıntılar yarattığını ifade etmişlerdir.
Tablo 17: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Yerleşim ve Altyapı Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 18 0,12
Önemli 32 0,21
Önemsiz 58 0,39
Çok Önemsiz 42 0,28
Toplam 150 1,00
Anket kapsamındaki firmalardan önemli bir kısmı (%76) geçen yıl pazarlama imkanlarına erişim konusunda önemli derecede sorunla karşılaştıklarını ifade etmişlerdir. Bölge için yakın dış pazar Balkanlar ve Avrupa Birliği ülkeleridir. Avrupa Birliğinde ve Balkanlarda yaşanan ekonomik sıkıntılar TR21 bölgesinde faaliyet gösteren firmalara pazarlama sorunları şeklinde aktarılmış görünmektedir.
Tablo 18: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Pazarlama İmkanlarına Erişim
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 71 0,47
Önemli 43 0,29
Önemsiz 17 0,11
Çok Önemsiz 19 0,13
Toplam 150 1,00
Geçen yıl Pazar araştırması ve çalışmalarının yetersizliğini önemli bir sorun olarak gören firmaların oranı %72 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bölgede ABİGEM ve Dış Ticaret Müsteşarlığı firmalara pazar araştırması konusunda destek vermektedir.
Analiz sonuçları TR21 bölgesinde faaliyet gösteren firmalara pazar araştırmaları konusunda daha fazla destek verilmesine işaret etmektedir.
Tablo 19: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Pazar Araştırması ve Çalışmaları Yetersizliği
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 67 0,45
Önemli 41 0,27
Önemsiz 19 0,13
Çok Önemsiz 23 0,15
Toplam 150 1,00
Anket kapsamındaki firmaların %76’lık kısmı süreç iyileştirmeyi karşılaştıkları önemsiz bir sorun olarak gördüklerini ifade etmişlerdir. Bu durum firmaların mevcut üretim teknolojilerinin süreç iyileştirmeye uygun olmadığını veya süreç iyileştirmeye ilgi duymadıklarına işaret etmektedir. İşletmeler ile yapılan yüz yüze görüşmelerde, küçük ve orta ölçekli tekstil işletmeleri, orta ve büyük ölçekli elektrik-elektronik işletmeleri ve makine üretim işletmelerinin süreç iyileştirme konusunda daha ilgili oldukları tespit edilmiştir.
Tablo 20: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Süreç İyileştirme Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 12 0,08
Önemli 25 0,17
Önemsiz 25 0,17
Çok Önemsiz 88 0,59
Toplam 150 1,00
Anket kapsamındaki firmalardan %76’sı makine ve teçhizat konusunda geçen yıl önemli bir sorun yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Bu durum TR21 bölgesinde faaliyet gösteren firmaların makine ve teçhizat temini konusunda fazla bir problemle karşılaştırmadıklarını göstermektedir.
Tablo 21: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Makine ve Teçhizat Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 12 0,08
Önemli 25 0,17
Önemsiz 25 0,17
Çok Önemsiz 88 0,59
Toplam 150 1,00
Araştırma kapsamındaki firmaların büyük bir çoğunluğu (%79) paketleme ve etiketleme konusunda sorun yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Paketleme ve etiketleme konusunda çok önemli sorunlar yaşadıklarını belirten firmaların oranı %6 seviyesinde kalmıştır.
Tablo 22: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Paketleme ve Etiketleme Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 9 0,06
Önemli 23 0,15
Önemsiz 27 0,18
Çok Önemsiz 91 0,61
Toplam 150 1,00
Anket kapsamındaki firmaların önemli bir kısmı (%64) geçen yıl üretkenlik konusunda önemli sorunlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Maliyetlerin ve rekabetin arttığı ortamlarda firmalar daha fazla derecede üretkenlik meselelerine önem verirler. Bu durum piyasada maliyetlerin ve rekabetin artışına işaret edebilir.
Tablo 23: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Üretkenlik Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 62 0,41
Önemli 35 0,23
Önemsiz 40 0,27
Çok Önemsiz 13 0,09
Toplam 150 1,00
Araştırma kapsamındaki firmalardan geçen yıl ürün fiyatlandırmasını önemli bir sorun olarak görenlerin oranı %75 olarak gerçekleşmiştir. Ürün fiyatlandırması sorunları rekabet koşullarına işaret etmektedir. Rekabetin artması veya piyasa koşullarındaki
bozulmalar firmaların ürün fiyatlandırması konusunda esnek bir şekilde hareket etmelerini engellemektedir.
Tablo 24: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Ürün Fiyatlandırması Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 73 0,49
Önemli 39 0,26
Önemsiz 25 0,17
Çok Önemsiz 13 0,09
Toplam 150 1,00
Anket kapsamındaki işletmelerin %40’ı geçen yıl yaşadıkları nakliyat ve dağıtım sorunlarını önemli olarak atfetmiştir. Bölgenin İstanbul’a, Balkanlara ve Avrupa Birliğine yakınlığı ve önemli lojistik modları üzerinde bulunması TR21 bölgesinde nakliyat ve dağıtım konusunda fazlaca bir problem yaşanmamasına yol açmaktadır.
Tablo 25: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Nakliyat ve Dağıtım Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 38 0,25
Önemli 23 0,15
Önemsiz 74 0,49
Çok Önemsiz 15 0,10
Toplam 150 1,00
İhracat promosyonunu (fuar ve diğer faaliyetlere katılma) önemsiz bir sorun olarak gören işletmelerin oranı %92 seviyesi gibi oldukça yüksek bir seviyede gerçekleşmiştir. Bu sonuçta gerek KOSGEB gerekse de çeşitli bakanlıkların ihracat promosyonu konusundaki desteklerinin etkili olduğu düşünülmektedir.
Tablo 26: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-İhracat Promosyonu-Fuar ve Diğer Faaliyetlere Katılma
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 5 0,03
Önemli 6 0,04
Önemsiz 83 0,55
Çok Önemsiz 56 0,37
Toplam 150 1,00
Araştırma kapsamındaki firmaların %78’i piyasa istihbaratına erişimi önemsiz bir problem olarak görmektedir. Bu durum bize firmaların piyasa istihbaratı konusunda kendi sistemlerini geliştirdiklerine işaret etmektedir.
Tablo 27: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Piyasa İstihbaratına Erişim Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 17 0,11
Önemli 16 0,11
Önemsiz 64 0,43
Çok Önemsiz 53 0,35
Toplam 150 1,00
Araştırma kapsamındaki firmaların önemli derecedeki bir kısmı (%79) geçen yıl yaşadıkları pazarlama ve satış problemlerinin önemli derecede olduğunu ifade etmişlerdir. Bu durum bize geçen yıl piyasanın talep cephesinde bazı problemler olduğuna işaret etmektedir.
Tablo 28: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Pazarlama ve Satış Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 73 0,49
Önemli 45 0,30
Önemsiz 12 0,08
Çok Önemsiz 20 0,13
Toplam 150 1,00
Reklam ve tanıtımı önemsiz bir sorun olarak gören işletmelerin oranı %65 olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuçta başta KOSGEB olmak üzere bu konudaki devlet destekleri etkili olduğu düşünülmektedir.
Tablo 29: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-Reklam ve Tanıtım Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 24 0,16
Önemli 28 0,19
Önemsiz 33 0,22
Çok Önemsiz 65 0,43
Toplam 150 1,00
Geçen yıl işçi sendikaları ve iş kanunu uygulamalarını önemli bir sorun olarak gören işletmelerin oranı %55 seviyesinde gerçekleşirken, önemsiz olarak görenlerin oranı
%45 olarak gerçekleşmiştir. Örnek olay kapsamında işletmelerle yapılan yüz yüze
görüşmeler, işçi sendikaları ve iş kanunu uygulamalarını sorun olarak gören işletmelerin genel olarak orta ve büyük işletmeler olduğu tespit edilmiştir.
Tablo 30: Geçen Yıl Yaşanan Sorunun Önem Derecesi-İşçi Sendikaları ve İş Kanunu Uygulamaları
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Çok Önemli 35 0,23
Önemli 33 0,22
Önemsiz 65 0,43
Çok Önemsiz 17 0,11
Toplam 150 1,00
3.1.4. Finansal Konuların İşletmelerin Faaliyetleri ve Büyümeleri Üzerindeki Etkisi
Şirketlerin yöneticilerine işletmelerinin faaliyetlerinde ve işlerinin büyümesinde çeşitli finansal konuların ne kadar problem oluşturdukları daha yüksek puanların daha yüksek problemi ifade ettiği 1-4 arası skalada sorulmuştur. Sorulan finansal konular;
finansman bulma, yüksek faiz oranları, uzun vadeli krediye erişim ve ortak bulmadır.
Finansal kısıtlar olarak Dünya Bankasının World Business Environment Survey-2000 (Dünya İş Ortamı Anketi) anketindeki finansal kısıtlar kullanılmıştır. World Business Environment Survey, 2008 yılında Türkiye’nin de aralarında bulunduğu yirmi dokuz ülkede Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) ve Dünya Bankası (WB) tarafından ortaklaşa “İş Ortamı ve İşletme Performansı Anketi” (BEEPS) adıyla tekrarlanmıştır.
Adı geçen anket Türkiye’de 2008 yılı Nisan ayı ile 2009 yılı Ocak ayı arasında 1152 firmaya uygulanmıştır. Anket uygulanan firmaların 903 tanesinin imalat, 13 tanesinin inşaat, 236 tanesinin ise hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. Türkiye örneği kullanılarak yapılan tahminler firmanın ölçeği büyüdükçe firmaların krediye erişim olasılığının arttığını ve mikro ve küçük ölçekli firmaların krediye erişiminin orta ve
büyük ölçekli firmalara kıyasla belirgin şekilde kısıtlı bulunduğunu göstermektedir (Kurul ve Tiryaki, 2014).
Anket kapsamındaki işletmelerin sadece %3’ü yüksek faiz oranlarının işletme faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde engel olarak görmezken, işletmelerin %97’si yüksek faiz oranlarını işletme faaliyetlerinin ve büyümelerinin önünde engel olarak görmektedirler. İşletmelerin yarısından fazlası (%51) yüksek faiz oranlarını işletmelerinin büyümesinin önünde önemli bir engel olarak görmektedirler.
Tablo 31: Yüksek Faiz Oranlarının İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 5 0,03
Fazlaca Engel Değil 10 0,07
Engel 59 0,39
Fazla Engel 76 0,51
Toplam 150 1,00
İnceleme kapsamındaki firmaların %37’si finansman bulmayı işletmelerinin büyümesinin önünde fazlaca bir engel olarak görmektedirler. Finansman bulmayı işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde engel olarak görenlerin oranı
%21 seviyesinde kalmıştır.
Tablo 32: Finansman Bulmanın İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 23 0,15
Fazlaca Engel Değil 33 0,22
Engel 63 0,42
Fazla Engel 31 0,21
Toplam 150 1,00
Finansman bulma konusunda olduğu gibi, uzun vadeli krediye erişimi fazlaca engel olarak görmeyen firmaların oranı %38 olarak gerçekleşmiştir. Diğer yandan işletmelerin %61’i uzun vadeli krediye erişimi işletme faaliyetlerinin ve büyümelerinin önünde engel veya fazlaca engel olarak görmektedir.
Tablo 33: Uzun Vadeli Krediye Erişimin İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 17 0,11
Fazlaca Engel Değil 41 0,27
Engel 56 0,37
Fazla Engel 36 0,24
Toplam 150 1,00
Örneklem kapsamındaki firmaların öz-sermaye ortağı bulma konusundaki görüleri incelendiğinde, firmaların %48’i ortak bulmayı işletmelerinin faaliyetleri ve büyümesi
üzerinde fazlaca bir engel olarak görmezken, işletmelerin %52’si ortak bulmayı işletmelerinin faaliyetleri ve büyümesi önünde engel olarak görmektedir.
Tablo 34: Öz-sermaye Ortağı Bulma (Ortak Bulma) İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 50 0,33
Fazlaca Engel Değil 23 0,15
Engel 31 0,21
Fazla Engel 46 0,31
Toplam 150 1,00
Finansal Konuların Ölçekleri İtibariyle İşletmelerin Faaliyetleri ve Büyümeleri Üzerindeki Etkileri
Örneklem kapsamındaki firmalar mikro işletmeler, küçük ölçekli işletmeler, orta ölçekli işletmeler ve büyük ölçekli işletmelerden oluşmaktadır. Anket sonuçları ölçeğe göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle ayrıca ölçek bazında işletmelerin görüşleri incelenmiştir.
Mikro işletmeler
Anket kapsamındaki mikro işletmelerin %70’i yüksek faiz oranlarının işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde fazla engel olduğunu belirtirken, mikro işletmelerin %30’u yüksek faiz oranlarının işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde engel olduğunu belirtmişlerdir. Anket kapsamındaki mikro işletmelerin tamamı yüksek faiz oranlarını işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümelerinin önünde engel olarak görmektedirler. Mikro işletmelerin faaliyet sürelerine bakıldığında, faaliyet süresi 5 yıldan kısa olan tüm mikro işletmeler yüksek faiz oranlarını firmalarının faaliyetleri ve büyümesi için engel olarak görmektedirler.
Tablo 35: Yüksek Faiz Oranlarının İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Mikro Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 0 0,00
Fazlaca Engel Değil 0 0,00
Engel 9 30,00
Fazla Engel 21 70,00
Toplam 30 100,00
Araştırma kapsamındaki mikro işletmelerin, %13’ü finansman bulmayı işletme faaliyetlerinin ve büyümelerinin önünde engel bulmakla beraber fazlaca engel olarak görmezken, geriye kalan %87’lik kısım finansman bulmayı işletme faaliyetlerinin ve büyümelerinin önünde engel olarak görmektedirler.
Tablo 36: Finansman Bulmanın İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Mikro Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 0 0,00
Fazlaca Engel Değil 4 13,00
Engel 18 60,00
Fazla Engel 8 27,00
Toplam 30 100,00
Uzun vadeli krediye erişimin işletme faaliyetlerini ne derecede engellemekte olduğu sorusuna mikro işletmelerin %7’si engel olmadığını, %13’ü fazlaca engel olmadığını,
%50’si engel olduğunu, %30’u ise fazlaca engel olduğunu belirtmişlerdir.
Tablo 37: Uzun Vadeli Krediye Erişimin İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Mikro Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 2 0,07
Fazlaca Engel Değil 4 0,13
Engel 15 0,50
Fazla Engel 9 0,30
Toplam 30 1,00
İnceleme kapsamındaki mikro işletmelerin %57’si ortak bulmanın işletme faaliyetleri ve büyümesinin önünde fazlaca engel olarak görürken, işletmelerin %30’u engel olarak görmektedir. Diğer yandan mikro işletmelerin %7’si ortak bulmayı işletme
faaliyetleri ve büyümesinin önünde engel olarak görmediklerini ifade ederken, geriye kalan %7’si fazlaca engel olmadığını ifade etmişlerdir.
Tablo 38: Öz-sermaye Ortağı Bulma (Ortak Bulma) İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Mikro Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde (%)
Engel Değil 2 0,07
Fazlaca Engel Değil 2 0,07
Engel 9 0,30
Fazla Engel 17 0,57
Toplam 30 1,00
Mikro işletmelerin konu hakkındaki görüşleri incelendiğinde, finansal konular arasında en fazla engel olarak görülen konu başlığı yüksek faiz oranları olduğu görülmektedir.
Yüksek faiz oranlarını, finansman bulma, uzun vadeli krediye erişim ve ortak bulma izlemektedir.
Küçük Ölçekli İşletmeler
Örneklemdeki küçük ölçekli işletmelerin hepsi faiz oranlarını işletme faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde engel olarak görmektedir. Fazla engel olarak görenlerin oranı
%54’dür.
Tablo 39: Yüksek Faiz Oranlarının İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Küçük Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde
Engel Değil 0 0,00
Fazlaca Engel Değil 3 0,06
Engel 20 0,40
Fazla Engel 27 0,54
Toplam 50 1,00
Küçük ölçekli işletmelerin %10’u finansman bulmayı işletme faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde fazlaca bir engel olarak görmezken, işletmelerin %90’ı finansmanı işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde engel olarak görmektedir.
Tablo 40: Finansman Bulmanın İşletme Faaliyetlerini ve Büyümesini Engelleme Derecesi (Küçük Ölçekli İşletmeler)
Toplam Firma Sayısı Yüzde
Engel Değil 2 0,04
Fazlaca Engel Değil 3 0,06
Engel 26 0,52
Fazla Engel 19 0,38
Toplam 50 1,00
Küçük ölçekli işletmelerin %14’ü uzun vadeli krediye erişimi işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde fazlaca engel olarak görmezken, işletmelerin
Küçük ölçekli işletmelerin %14’ü uzun vadeli krediye erişimi işletmelerinin faaliyetlerinin ve büyümesinin önünde fazlaca engel olarak görmezken, işletmelerin