Boşanmadan Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminatların Vergiler

Boşanmadan kaynaklanan maddi ve manevi tazminatların, vergiler karşısındaki durumuna bakmadan önce hukuki niteliklerini belirlemekte fayda vardır. Boşanma sonucu doğan zararın TMKm.174 gereği boşanmadan ya da boşanmaya sebep olan fiilden kaynaklanması gerektiği belirtilmişti. Boşanma hukukundaki zarar, nitelik olarak haksız fiilin özel bir türü olarak belirmektedir²⁸⁶. TMK m.174 haksız fiilin özel bir çeşidini düzenlemekte, bu haksız fiil aile birliğinin gerektirdiği görevlerin ihlal veya ihmalinden doğmaktadır. Yargıtay bir kararında TMK m.174’ün kendine özgü kural getirdiğini belirtirken²⁸⁷, daha eski bir kararında haksız fiil hükümlerine atıfta bulunmaktadır²⁸⁸. Yargıtay’a göre TMK m.174’ün özel bir düzenleme olduğu, bu hükmün kifayet etmediği

284 Köseoğlu-Kocaağa, a.g.e., s. 273.

285 YHGK, 24.10.2007, E.2007/2-787, K.2007/766 (www.hukukturk.com)

286 Köseoğlu-Kocaağa, a.g.e., s. 241.

287 Yarg. 2. HD, 16.11.1998, E. 1998 / 10394, K. 1998 / 12271 “Hukuka aykırı ve kusurlu davranış sonucu hakkı ihlal edilenin zararının giderilmesi, menfaatleri denkleştirilmesi hukukun temel ilkesidir. Ancak Medeni Kanunun 143/1. maddesi genel tazminat esaslarından ayrılmış ve kendisine özgü kural getirmiştir.

Maddi tazminata hükmedilebilmesi için öncelikle bir boşanma hükmüne ihtiyaç vardır. Ayrıca zararın da boşanmadan doğmuş olması, zararla fiil arasında illiyet bağının kurulması gerekmektedir. Evlilik birliği devam ettiği sürece kadın ve çocukların geçindirilmesi kocaya aittir. (MK.md.152) Boşanma halinde kadın eşinin desteğini ömür boyu yitirmiştir. Gelecekte yoksun kaldığı bu desteği artık kendisi karşılayacaktır.

Bu kayıp haksız olarak boşanma ile karşı karşıya gelen kadının mevcut zararlarıdır. (www.hukukturk.com)

288 Yarg. 2.HD, 11.01.1996, E. 1995 / 13618, K. 1996 / 186 “Manevi tazminatı gerektiren boşanmaya sebebiyet veren olay aynı zamanda kabahatsiz eşin şahsi menfaatlerinin ağır bu suretle haleldar edilmesidir. Şu halde burada bir haksız fiilden söz edildiğini kabul etmek yanlış olmayacaktır.”

(www.hukukturk.com)

halde genel hüküm niteliğinde olan Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanması gerektiği kabul edilmelidir²⁸⁹.

Kanımızca, Yargıtay uygulaması boşanmadan kaynaklanan maddi ve manevi tazminatların hukuki niteliği açısından uygun düşmektedir. Zira tazminatların talep edilebilmesi açısından kusur olmazsa olmaz bir unsurdur. Boşanma tek başına tazminat hakkı vermemektedir. Bilhassa manevi tazminata, kişilik haklarına bir saldırı üzerine hükmolunmaktadır. Eğer kusursuz ya da daha az kusurlu eşin maneviyatında bir eksilme, zarar meydana gelmemişse manevi tazminattan söz edilemeyecektir. O halde haksız fiilden kaynaklanan tazminatların vergiler karşısındaki durumu için verilen bilgiler, boşanmadan kaynaklanan maddi ve manevi tazminatlar için de geçerli olacaktır. Öyle ki özellikle kusurlu eşin, kusursuz veya daha az kusurlu diğer eşe ödemek yükümü altına girdiği maddi tazminat, boşanma yüzünden tazminat talep eden eşin mevcut ve beklenen menfaatlerinin zedelenmesi neticesinden doğar. Örneğin kadın en azından boşanma ile kocanın desteğinden yoksun kalmış olur. Yine kadının yeni bir ev hazırlamak, onu döşemek, taşınmayla ilgili giderler yapmak gibi yükümler altına girmiş olabileceği gibi, eşinin emekli maaşını almak, miras kaybı menfaatleriyle edinilmiş mallara katılma gibi haklardan da yoksun kalacaktır²⁹⁰. Bu halde elde edilen tazminatı gelir vergisine tabi tutulması hakkaniyete uygun düşmeyeceği gibi kanunen de mümkün değildir. Boşanma gerçek kişilerle ilgili bir hukuki durum olması nedeniyle, buradan kaynaklanan tazminatlar Kurumlar Vergisinin konusu dışında kalır. Öte yandan boşanmadan kaynaklanan maddi ve manevi tazminatlar, gerçekleştirilmiş bir teslim veya hizmetin karşılığını       

289 YHGK, 27.05.1992, E. 1992 / 2-255, K. 1992 / 352 “Kanun koyucu boşanmada kusursuz eşin mal varlığında oluşan azalmaları karşılama yükümlülüğünü kusurlu eşe yüklemiştir. Bu arada Medeni Kanunun 143/1. maddesinde "mevcut ve hatta muntazar bir menfaatı boşanma yüzünden haleldar olan kabahatsiz karı veya kocanın, kabahatli olan tarafından münasip maddi bir tazminat talebine hakkı"

olduğu hükme bağlanmıştır. Hakim zararın bu kurallar kapsamı içinde kalıp kalmadığını takdir ve tayin ederken hükmün unsurlarını dikkate alacağı şüphesizdir. Bu tazminat boşanmayı gerektiren olaylarda kabahatsiz eşin kabahatliden isteyeceği bir giderim olduğuna göre tazminatın kusura dayanan haksız fiil tazminatı olduğu kabul edilebilir. Kabahatin hukuki ilişkisinin taraflarından birinin, ilişkisinin kendisine yükleyeceği yükümlülüklere aykırı hareketi veya hukuka aykırı bir fiil olduğu şüphesizdir. Böyle olunca B. Kanunun 41 ve müteakip maddelerinde düzenlenen tazminatın dışında 143. madde düzenlemesinin mevzuf bir düzenleme olduğu, buradaki hükümlerin kifayet etmediği halde genel hüküm niteliğinde olan B. Kanunun hükümlerinin uygulanması gerektiği kabul edilmelidir.”; Yarg. 2. HD, 16.10.1990, E. 1990 / 4496, K. 1990 / 9489 “Borçlar Kanununun 41 ve müteakip madde alanında düzenlenen tazminatın dışında Medeni Kanunun 143. maddede yer alan düzenlemenin mevsuf bir düzenleme olduğu, bu hükmün kifayet etmediği halde genel hüküm niteliğinde olan Borçlar kanunu hükümlerinin uygulanması gerektiği kabul edilmelidir.” (www.hukukturk.com)

290 Ali İhsan ÖZUĞUR, Boşanma, Ayrılık ve Evlenmenin İptali Davaları, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011, s. 1036.

oluşturmadıklarından, katma değer vergisine tabi bulunmamaktadır. Veraset ve intikal vergisi açısından konuya bakıldığında ise, kusursuz veya daha az kusurlu eşe ödenmesi kararlaştırılan tazminatların ivaz olarak kabul edilmesi gerekir. Yukarıda da açıklandığı üzere maddi tazminatlar, boşanmayla mevcut ve beklenen menfaatleri zedelenen kimseye uğradığı veya uğrayacağı muhtemel zararlar karşılığı verilirken, manevi tazminat ise boşanmaya sebep olan olaylar sonucu ruhi dengesi alt üst olan, psikolojisi sarsılan kimsenin ıstırabının ve duyduğu üzüntünün para ile bir nebze olsun dindirilmesi amaçlanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞ HUKUKU VE İCRA İFLAS HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN TAZMİNATLARIN VERGİLER KARŞISINDAKİ DURUMU  

I. İŞ HUKUKUNDAN KAYNAKLANAN TAZMİNATLARIN VERGİLER KARŞISINDAKİ DURUMU

İşçi ile işveren arasındaki iş ilişkilerini düzenleyen karma nitelikli bir hukuk dalı olan İş hukukunda, Tazminatlar oldukça geniş uygulama alanına sahiptir. Çalışmamızda iş hukukunda yer alan bütün tazminatlara değinme imkânımız bulunmadığından başlıca iki tazminat türü Kıdem tazminatı ve ihbar tazminatının vergiler karşısındaki durumu incelenmeye çalışılacaktır.

A. KIDEM TAZMİNATI