Boşanmada Maddi Tazminatın Miktarı

TMK m. 174/I’de mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen tarafın “uygun bir maddi tazminat” isteyebileceği ifade edilmiş fakat tazminatın miktarına ilişkin somut bir ölçü getirilmemiş, hâkime takdir yetkisi veren hükümlere atıfta bulunulmuştur614. Bunun nedeni boşanma sonucunda ortaya çıkan veya çıkması beklenen zararı tam olarak hesaplamanın mümkün olmamasıdır. Boşanma nedeniyle istenilen maddi tazminat miktarını tam olarak belirlemek çoğu zaman soyut hesaplamalara dayanmaktadır. Matematiksel bir işlemle hesaplama yoluna başvurulsa da bulunan miktar yaklaşık bir değer taşıyabilir fakat bu sonuca uygun miktardır denilmesi çok güçtür615. Oysa tazminat miktarının hesaplanabilmesi için zararın somut bir şekilde belirli olması gerekmektedir. İşte burada TMK m. 174/I hükmünde yer alan maddi tazminatın amacının gerçek zararı tamamiyle karşılamak değil, en azından boşanma dolayısıyla ortaya çıkmış veya çıkması muhtemel zararın belirli ölçüde hafifletilmesini sağlamak olduğunu görmekteyiz616_{. Kaldı ki gerçek zararın tamamının}

davalı tarafından ödenmesi zorunluluğu da bulunmamaktadır617_.

Burada ödenen maddi tazminat, kusursuz veya daha az kusurlu eşin diğer tarafın kusurlu davranışları sonucu boşanma ile yüz yüze kalması karşılığında katlanması gereken maddi zorluklar ve kayıpların karşılığını oluşturmaktadır618_.

Zarar gören tarafa ödenecek tazminat miktarı ortaya çıkan veya çıkması muhtemel zarar miktarını aşamayacaktır. Zarar hükmedilecek maddi tazminat miktarının üst sınırını oluşturacaktır619_{. Bu nedenle belirlenecek tazminat miktarı}

borçlunun yıkımına sebep olup, onu zor duruma sokmamalıdır620_{. Çünkü boşanmada}

maddi tazminatın amacı, boşanma nedeniyle kusursuz veya daha az kusurlu eşin malvarlığında ortaya çıkan yahut çıkması muhtemel zararı diğer tarafın da durumunu göz önünde bulundurarak tazmin etmektir. Yine istemde bulunan tarafın karşı taraftan isteyebileceği maddi tazminat miktarı ölçülü ve amacına uygun olmalıdır. Boşanma dolayısıyla ortaya çıkan tüm zararı kusurlu eşe yüklemek duruma göre hakkaniyet

614 _{Kayıket, s. 577; Arbek, s. 126.} 615 _{Kayıket, s. 579 vd.}

616 _{Yalçınkaya/Kaleli, s. 1791.}

617 _{Dural/Gümüş/Öğüz, s. 152; Gençcan, Boşanma, s. 1036.} 618 _{Kılıcalıoğlu, s. 45.}

619 _{Ergüne, Olumsuz Zarar, s. 332.} 620 _{Köseoğlu/Kocaağa, s. 273.}

140

ilkesine uygun olmayabilecektir. Biraz önce de bahsettiğimiz gibi boşanma davası esnasında istenen maddi tazminat miktarı bazı davalarda davalı tarafın maddi durumundan bağımsız ve ölçüsüz şekilde çok yüksek miktarda istenebilmektedir. Burada boşanma sonucu ortaya çıkan maddi zararı karşılamak önem taşıdığı için hâkim istemin sınırını da göz önüne alarak tazminat miktarını belirleyecektir.

Yargıtay’a göre, zarara yol açan fiille tazminat arasında makul bir oranın bulunması ve hükmedilen miktarın ölçülülük ilkesine uygun olması gereklidir621_.

Kanımızca da Yargıtay’ın kararı yerindedir. Boşanma sonucu eşin malvarlığında ortaya çıkan zarar ile mahkemece hükmedilecek tazminat arasında bir denge olmalıdır. Boşanmaya dolayısıyla ortaya çıkacak zararın miktarının az olması davacı eşi fazla etkilemeyecek ise bu durum mahkemenin hükmedeceği tazminat miktarına da yansıyacaktır. Öte yandan zararın daha fazla ise hükmedilecek tazminat miktarı ölçülü olmalı, tazminat ödeyecek tarafın yıkımına yol açmamalıdır.

Maddi tazminat miktarının tespiti için öncelikle tazminata konu istem miktarının açık ve belirli olması gerekmektedir. Tazminat isteyen eş, maddi tazminat miktarını sözlü veya yazılı olarak anlaşmazlığa mahal vermeyecek şekilde belirtmelidir. Mahkeme eğer istenen miktarı esas alarak uygun bir tazminata karar verecektir. İstem ile bağlı olan mahkeme bu miktarın üzerinde tazminata karar veremeyecek iken şartlar oluşmuş ise istenen miktarın altında tazminata karar verebilecektir (HMK m. 26). Maddi tazminat miktarı belirlendikten sonra buna ilişkin hüküm açık ve infazda tereddüte yer vermeyecek derecede kurulmalıdır622_.

Tazminat isteminde bulunan eş boşanmanın gerçekleşmesinde etkili ise tazminat miktarı daha farklı değerlendirilecektir. TBK m. 51/I tazminatın kapsamının ve ödeme şeklinin belirlenmesinde, durumun gereğinin ve zarar verenin kusurunun dikkate alınacağını hüküm altına almıştır. Hâkim, somut olaya göre maddi tazminat isteminde bulunan tarafın zarara katkısını tespit ettiği takdirde maddi tazminat miktarını azaltıp, tamamen ortadan kaldırma yetkisine sahiptir. Maddeyi yorumladığımızda hâkimin takdir hakkının mevcut olduğu açıktır (TBK m. 52/I).

621 _{Yargıtay 2.HD. T. 11.02.2015 E. 2015/989 K. 2015/1441, Yargıtay 2.HD. T. 18.03.2019 E. 2018/6937 K.}

2019/2957, (legalbank.net, ET: 08.09.2019).

141

Öte yandan tam tersi halde tazminat borçlusunun kusurunun ağırlığına göre maddi tazminat miktarı arttırılabilecektir623_{. Maddi tazminat miktarının tespitinde eğer}

zarar gören taraf zarara razı olmuş, zararın meydana gelmesinde veya artmasında etkili olmuş ise TBK m. 52’ye göre hâkim tazminat miktarını indirebilecek veya tamamen kaldırabilecektir. Tazminat miktarının belirlenmesinde eşlerin kusurunun ağırlığının yanı sıra uğranılan haksızlığın derecesi, evliliğin süresi, çocukların velayetinin kimde bırakıldığı gibi hususlar da göz önünde bulundurulmalıdır624_{. Hâkim maddi tazminat}

miktarını belirlerken tazminata hak kazanacak tarafın boşanma dolayısıyla elde ettiği veya edebileceği menfaatleri de göz önünde bulundurarak hükmedilecek tazminat miktarından düşecektir625_.

Kıcalıoğlu, maddi tazminat miktarının belirlenmesinde, boşanmayla birlikte birçok sıkıntı, yeni bir ev bulma, ev eşyası alma, beslenme, barınma, ısınma, eğitim gibi birçok ihtiyacın ortaya çıktığı ve bunların bir an önce karşılanması gerektiği için uygulamada maddi tazminatın belirlenmesinde kolay ve basit bir yöntem geliştirilip söz konusu durumlar için hızlı ve doğru karar verebilme olanağının sağlanması görüşündedir626_.

Maddi tazminat miktarı hesaplanırken boşanan tarafların durumlarında değişiklik olacak, bütün bunların da dikkate alınması gerekecektir. Başka deyişle tazminat miktarının hesabında, boşanan taraflara boşanmanın sağlayacağı yararlar ve olanaklar da göz önünde tutulmalıdır627. Bu ifadeden ne anlaşılması gerektiği açıklanmalıdır. Örneğin, boşanan kadın boşanmadan sonra evliliğin devamında olduğu gibi ev işlerini ve eşinin yapılması gereken işlerini yapmayacak, mesela kendi işlerine ilaveten eşinin çamaşırlarını yıkamayacak ve evi temizlemek durumunda kalmayacak, eşine yardım etmesi gerekmeyecek, bu süre zarfında yeni bir iş bulup çalışabilme olanağına erişebilecektir. Eğer eşin işi ise iş yükü yine aynı durumlara bağlı olarak azalabilecektir. Maddi tazminat miktarının belirlenmesinde göz önünde tutulması gereken başka bir husus da eşlerin başkalarıyla evlenme ihtimalidir628_.

623 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 820.}

624 _{Velidedeoğlu, s. 257; Tekinay, s. 261; Özuğur, s. 1111.} 625 _{Tekinay, s. 260.}

626 _{Kıcalıoğlu, s. 47.} 627 _{Tekinay, s. 260.}

142

Maddi tazminat miktarının belirlenmesinde her olaya göre değişebilecek özel durumların ve şartların olduğu da unutulmamalıdır. Mahkeme bu durum ve şartlara bağlı olarak karar verirken takdir hakkını etkileyecek nedenleri objektif olarak kararında belirtmelidir629.

4.4. Boşanmada Maddi Tazminatın Türleri ve Tazmin Biçimi