• Sonuç bulunamadı

5. GENETĠĞĠ DEĞĠġTĠRĠLMĠġ TARIM ÜRÜNLERĠNE ĠLĠġKĠN DÜNYADA MEVCUT DURUM

6.2.4 Avrupa GDO Sosyoekonomik Bürosu ve yaptığı çalıĢmalar

6.2.4.2 Bitkisel üretim sektörü dıĢındaki etkiler

49

fırsat maliyetlerinde benimseyenler için belirlenen gelir etkileri, girdi kullanımı ve verimlilik konularındaki göstergelerden yararlanılmalıdır (Kathage vd. 2015).

50

• Tarımsal biyoteknoloji, biyogüvenlik ve GD olmayan tohum teknolojileri üzerine finanse edilen araştırma projelerinin sayısı ve büyüklüğü (€)

• Bitki biyoteknolojisi alanında yayınlanan patentler

• Bitki biyolojisi araştırmasına ayrılan kaynaklar (€)

Tohum endüstrisi üzerine ekonomik etkileri: GDO‘ların benimsenmesi çiftçiler tarafından tohum materyali olarak korunan tohumların talebini azaltabilmektedir. GD bitkilerin artan pazar payı, GD tohum sektöründeki yoğunlaşmaya bağlı olarak tohum şirketlerinin pazar gücünü arttırabilir veya diğer girdi endüstrilerinin zararına piyasa gücünde bir artışa neden olabilir ve bundan tohum fiyatları etkilenebilir. Bütün bu unsurlar GD tohum tedarikçisi şirketlerin ekonomik refahını artırabilir.

Bir yandan GD ürünlerin benimsenmesindeki artışla, fayda konvansiyonel tohum üreticilerinden GD tohum üreticilerine kayabilir. Bu, aynı zamanda bu sektörler arasındaki AR-GE gücünde bir kaymaya neden olabilir. Diğer yandan, GD olmayan tohum (organik tohum vb.) üreticileri niş pazarda uzmanlaşmanın faydasını görebilir.

Tohum endüstrisi üzerine ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• Tohum endüstrisinin ekonomik refahı (€/yıl)

• Üretim ve işletim giderleri (GD ve GD olmayan tohumları ayrı tutmanın maliyeti dahil)

Tarım kimyasalları endüstrisi üzerine ekonomik etkiler: GD ürünlerin benimsenmesi, sağlanan faydanın rakip pestisit üreticilerinden (sentetik insektisitler vb.) GD tohum üreticilerine ve geniş spektrumlu herbisitler gibi tamamlayıcı ürünlere doğru kaymasına neden olabilir. Tarım kimyasalları endüstrisi üzerine ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

51

• Tarım kimyasalları endüstrisinin ekonomik refahı (€/yıl)

• Ülkedeki pestisit satışları

• Pestisit üreten şirket sayısı

Arazi piyasaları: GD bitkilerin yetiştirilmesinin yaygınlaşması, yetiştirilen ürünlerin karlılıklarındaki değişim yoluyla arazi fiyatlarını etkileyebilir. Arazi piyasası üzerine etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıdadır:

• Arazi satın alma ve kira fiyatları

• Çiftlik başına parsel büyüklüğü ve sayısı

• Gayrimenkul fiyatları

6.2.4.2.2 Bitkisel üretim sonrası

Ġlgili ve rakip ürünlerin ihracatı ve ithalatı üzerine etkiler: Ülkede daha fazla GD tarımsal ürün yetiştirildiği takdirde, ilgili ve rakip ürünlerin toplam ithalatı düşebilir.

Yurt içi üretim arttığı için ihracat artabilir ya da ticaret ortakları GDO‘lu olmayan ürün talep ettiği için ihracat azalabilir (Kathage vd. 2015).

İlgili ve rakip ürünlerin dış ticareti üzerine ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler şunlardır;

• GD/ GD olmayan ve ithalatçı/ ihracatçı ülkelere göre hacim (ton/ yıl) ve değer (€/yıl) olarak rakip ve ilgili tarımsal ürünlerin ithalat ve ihracatı

Segregasyon ve kimlik koruma maliyetleri üzerine etkileri: Ülkede bir GD tarım ürünü yetiştiriliyorsa, GD olmayan ürün talebinden yararlanmak isteyen ürün işleyicileri, gıda/yem zinciri boyunca bu ürünlerin GD ürünler ile karışmasını önleyici bir segregasyon sistemini kurmak ve sürdürmek zorundadır.

52

Segregasyon ve kimlik koruma maliyetleri üzerine ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• GD olmayan sertifikasyonu maliyeti (€/ton)

• Segregasyon önlemlerinin uygulanmasına ilişkin maliyetler (€/ton)

Yem sanayi üzerindeki ekonomik etkiler: Lusser vd. (2013) GD ürün ekiminin yaygınlaşmasının piyasa fiyatlarının düşmesine neden olduğu takdirde, yem sanayinin ham maddeler için daha düşük fiyatlardan yararlanabileceğini savunmaktadır. AB‘de yem sanayinin büyük çoğunluğu, konvansiyonel muadillerinden daha düşük fiyatlı olma eğiliminde olan GD ham maddelerini kabul etmektedir. Aynı zamanda, yem sanayinin bir bölümü de, GD olmayan yem talebinden fayda sağlayabilir (Kathage vd. 2015).

Yem sanayi üzerindeki ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• Yem sanayinin ekonomik refahı (€/yıl)

• Yem sanayi için ham madde fiyatı (€/ton)

• GD olmayan yem primi (€/ton)

• GD yem ile GD olmayan yemin ayrılma (segregasyon) maliyeti (€/ton)

Hayvancılık üzerindeki ekonomik etkiler: Hayvancılık üzerindeki ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda belirtilmiştir (Kathage vd. 2015).

• Hayvan üreticilerinin ekonomik refahı (€/yıl)

• Sektöre (kanatlı eti, süt, vb) göre GD yem maliyeti (€/ton)

• Sektöre göre GD olmayan yem maliyeti (€/ton)

53

Gıda sanayi üzerindeki ekonomik etkiler: Gıda sanayi üzerindeki ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• Ekonomik refah (€/yıl)

• Gıda sanayi için ham madde fiyatı (€/ton)

• Sertifikalı GD olmayan bileşenlerin fiyatı (€/ton)

Diğer sektörler üzerindeki ekonomik etkiler: GD bitkiler, gıda/ yem üretimi dışındaki sanayi (örneğin; tekstil için GD pamuk, etanol için GD mısır, endüstriyel nişasta için GD patates) için de ham madde olarak kullanılabilir. Bu nedenle, enerji, tekstil veya kimya endüstrisi gibi gıda/ yem dışındaki sanayi sektörü de GD ürünlerin yetiştirilmesinden etkilenebilir.

Diğer sektörler üzerindeki ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda sıralanmaktadır.

• Diğer sanayilerin ekonomik refahı (€/yıl)

• Sektöre (tekstil, enerji, kimya, vb.) göre ham madde maliyeti (€/ton)

Perakende sektörü üzerine ekonomik etkiler: Perakende sektörü, GD ürün yetiştirilmesinin etkileriyle ilgili olarak gıda sektörüyle aynı zorluklarla karşı karşıyadır.

Sektör daha düşük fiyatlı ürünlerden yararlanabilir veya GD olmayan sertifikalı ürünler için daha yüksek bir fiyat ödemesi gerekebilir.

Perakende sektörü üzerine ekonomik etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek gösterge aşağıda yer almaktadır.

• Ekonomik refah (€/yıl)

54 6.2.4.2.3 Tüketiciler

GD tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, gıda ve tüketici ürünlerinin fiyat, kalite ve çeşitlilikleri konularında tüketicileri etkileyebilir. Bununla birlikte, GD ürünler hakkındaki tüketici algısını değiştirebilir (Kathage vd. 2015).

Tüketici tercihi ve ürün yelpazesi üzerine etkileri: Yeni özelliklere sahip GD ürünlerinin yetiştirilebilmesi tüketicilere sunulan ürün yelpazesini değiştirebilir.

Tüketici tercihi ve ürün yelpazesi üzerine etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• Piyasadaki GD etiketli ürünlerin sayısı

• Piyasadaki GD olmayan etiketli ürünlerin sayısı

• Piyasadaki yeni özelliklere (yeni besinsel özellikler vb.) sahip GD ürünlerin sayısı

Tüketici fiyatları üzerindeki etkiler: GD bitkisel ürünlerin, geleneksel bitkilerden farklı fiyatlarla tedarik edilmesi durumu; GD, GD olmayan (etiketsiz) veya GD olmayan etiketli ürünler gibi tercihlerine bağlı olarak tüketiciler üzerinde farklı etkilere sebep olabilir. GD ürünlerin nihai tüketicileri, kendilerine yansıyan düşük fiyatlardan fayda sağlayabilir. Bu durum, tüketici rantında artış ile sonuçlanır (Kathage vd. 2015).

Toplam tüketici rantı, GD ürünlere yönelik tüketici tutumlarına, GD ve GD olmayan ürünlerin segregasyon maliyetine, şirketlerin fiyatlandırma stratejilerine ve raftaki GD olmayan ürünler karşısında GD ürünlerin bulunmasına bağlıdır. Ayrıca bazı tüketiciler GD olmayan ürünler ve etiketli GD olmayan ürünler için fiyat primi ödemeye razı olabilir.

Tüketici fiyatları üzerine etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

55 • Ekonomik refah (€/yıl)

• GD olmayan (etiketsiz) veya GD olmayan (etiketli) ürünler için ödenen fiyat primi (€/kg)

Tüketim modelleri üzerindeki etkiler: Birçok çalışma, GD gıdaların tüketici tarafından kabul edilebilirliğini araştırmış ve bazıları bu kabuk edilebilirliğin tüketicilerin açık bir fayda görüp görmeyeceğine bağlı olduğuna karar vermiştir (Hossain vd. 2003). GD/ GD olmayan gıda ürünleriyle ilgili tüketici tercihleri ödeme istekliliği ile ölçülmektedir (Lusser vd. 2013). GD tarım ürünlerinin benimsenmesi, aynı zamanda, fiyat değişikliklerine yol açarak farklı gıda kategorilerinin tüketimini etkileyebilir (Kathage vd. 2015).

Tüketim modelleri üzerindeki etkilerin belirlenmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda verilmektedir.

• GD etiketli ürünleri satın almak isteyen ve istemeyen tüketicilerin yüzdesi

• Tüketicilerin GD olmayan (etiketsiz) veya GD olmayan etiketli ürünler için ödemeye razı oldukları fiyat

• Farklı gıda kategorilerinin tüketimi (kg /kişi ve yıl olarak)

Toplumun algısı ve kabulü üzerindeki etkiler: Genel olarak GD ürün yetiştirilmesinin toplum tarafından algılanması ve kabulü hakkında geniş bir bilimsel literatür bulunmaktadır. Aernie vd. (2011), mevcut bulguların insanların gerçek bir GD ürün ile karşılaştıklarında, bu teknolojinin genel kabulü veya reddi durumundan, ürünün belirli niteliklerini ve fiyatını değerlendiren daha farklılaşmış bir duruma geçtiklerini gösterdiğini savunmaktadır. Frewer vd. (2011) ise, GD ürünlere yönelik toplumun tutum ve algısının zamanla ve ülkelere ve kültürlere göre farklılık gösterdiği sonucuna varmışlardır. Bu nedenle, GD ürünlerin ekimi ve yaygınlaştırılması, bu ürünlerin toplum tarafından daha az veya daha fazla anlaşılmasına ve kabul edilmesine yol açabilir.

56

GD ürünlerin toplumun algısı ve kabulü üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinde yararlanılabilecek göstergeler aşağıda yer almaktadır.

• Belirli bir GD tarım ürününün sağlık ve çevre güvenliği ile sosyoekonomik etkileri hakkında en iyi bilimsel bulgulara kıyasla vatandaş görüşlerinin oranları

• Tarımda GD ürünün kullanımını reddeden ve destekleyen vatandaşların oranı

6.2.4.2.4 Devlet bütçesi

GD tarımsal ürün yetiştiriciliği, öngörülen düzenlemelerin düzeyine bağlı olarak devlet gelirlerini ve giderlerini etkileyebilir. Örneğin, GD ürün yetiştirilen alan genişledikçe, kontrol gerekebilir ve toplam maliyet artar. Bununla birlikte, şirketlerin ve çiftçilerin (satış vergisi, kurumlar vergisi, gelir vergisi, vb.) vergilendirilmesi yoluyla kamu gelirleri artabilir (Kathage vd. 2015).

Devlet bütçesi üzerine etkilerin değerlendirilmesinde yararlanılabilecek gösterge aşağıda yer almaktadır.

• Devlet gelir ve giderleri (€/yıl)

Benzer Belgeler