Bitkide Gevreklik ( 1-9 Skalası )

Bartın koşullarında ikinci ürün sorgum (Sorghum ssp.) çeşitlerinin yetiştirilmesini belirlemek amacıyla tespit edilen 1-9 skalasına göre (1 en gevrek 9 gevrek değil) gevreklik ile ilgili değerler Çizelge 4.17 „de verilmiştir.

Çizelge 4. 17. Ġkinci Ürün Sorgum ve Sorgum x Sudan Otu Melezi ÇeĢitlerinde Gevrekliğe ait Varyans analiz Tablosu

Varyasyon Serbestlik Kareler F Değeri Kaynakları Derecesi Ortalaması

Tekerrür 3 0.067 0.1860 Çeşit 4 13.300 17.3478** Hata 12 0.358

CV (%):12.74; ** P<0.01

Çizelge 4.17‟nin incelenmesinden de görüleceği gibi çeşit bitki gevreklikleri arasında istatistiki olarak %1 seviyesinde önemli farklılıklar bulunmuştur. En gevrek çeşit Leoti ve Grazer N2, en az gevreklik ise Greengo çeşidinde tespit edilmiştir.

Bitki gevrekliği bakımından çeşitler arası fark önemli olup LSD testi sonuçlarına göre Greengo 1.grubu (a), Rox 2.grubu (ab), Populasyon 3.grubu (bc), Grazer N2 4.grubu ve Leoti ise 5.grubu(d) oluşturmaktadır (Çizelge 4.18).

Çizelge 4. 18. Ġkinci Ürün Sorgum ve SorgumxSudan Otu Melezi ÇeĢitlerine Ait Bitki Gevreklik Durumu

Ç ÇeĢitler Bitki Gevreklik Durumu

Rox = 6.0 ab Grazer N2 = 3.5 cd Grengo = 7.0 a Populasyon = 5.0 bc Leoti = 2.5 d Ortalama = 4.8 LSD = 1.292

Mülayim ve ark.(2009), yaptıkları çalışmada Sorgum x Sudanotu melezlerinde gevrekliği 3 (gevrek – Bianca) ve 5 (orta – Bovital, RonaA, RonaB ve Jumbo) olarak tespit etmişlerdir.

Araştırmamızda bulduğumuz değerler ile diğer araştırıcı arasında farklılıklar ve benzerlikler bulunmaktadır. Farklılıklar çeşit, ekoloji ve yetiştirme koşullarından meydana gelmiştir.

4.10. YeĢil Ot Verimi ( kg / da )

Bartın koşullarında ikinci ürün sorgum (Sorghum ssp.) çeşitlerinin yetiştirilmesini belirlemek amacıyla tespit edilen yeşil ot verimi ile ilgili değerler Çizelge 4.19 „da verilmiştir.

Çizelge 4. 19. Ġkinci Ürün Sorgum ve Sorgum x Sudan Otu Melezi ÇeĢitlerinde YeĢil Ot Verimlerine ait Varyasyon Analizi

Varyasyon Serbestlik Kareler F Değeri Kaynakları Derecesi Ortalaması

Tekerrür 3 282010.694 1.3293 Çeşit 4 7920123.426 37.3317** Hata 12 212155.400

CV (%):14.87; **P<0.01

Çizelge 4.19‟un incelenmesinden de görüleceği gibi çeşitler arasında bitki yeşil ot verimi istatistiki olarak %1 seviyesinde önemli farklılıklar bulunmuştur. En yüksek yeşil ot verimi 4453 kg ile Leoti çeşidinde en düşük yeşil ot verimi ise 996,1 kg ile Rox çeşidinde bulunmuştur.

LSD testi sonuçlarına göre bitki yeşil ot verimi bakımından çeşitler arası fark önemli olup Leoti 1.grubu (a), Populasyon 2.grubu (ab), Greengo 3.grubu (c), Grazer N2 4.grubu (bc), Rox 5. grubu (d) oluşturmaktadır. Çizelge 4.20.

Çizelge 4. 20. Ġkinci Ürün Sorgum ve Sorgum x Sudan Otu Melezi ÇeĢitlerine Ait Bitki YeĢil Ot Verimi (kg/da )

ÇeĢitler Bitki YeĢil Ot Verimi (kg/da)

Rox = 996,1 d Grazer N2 = 3399.0 bc Grengo = 2461.0 c Populasyon = 4180.0 ab Leoti = 4453.0 a Ortalama = 3097.0 LSD = 994.9

Araştırmamızda Sorgum, Sorgum x Sudanotu melezi çeşitleri yeşil ot verimleri ortalama Rox‟da 996.1 kg/da, Grazer N2‟de 3399.0 kg/da, Greengo‟da 2461.0 kg/da, Populasyon‟da 4180.0 kg/da, Leoti‟de 4453.0 kg/da olarak bulunmuştur.

Baytekin ve Şılbır (1996), Harran‟da ikinci ürün olarak Sorum ve Sorgumx Sudanotu melezi çeşitlerinden ortalama dekardan 10210 Kg yeşil ot aldıklarını bildirmektedirler. Çiğdem ve Uzun‟un (2006), Samsun koşullarında ikinci ürün olarak yaptıkları çalışmada Sorgum x Sudanotu çeşitleri olan Jumbo‟da 4683 kg/da, Grazer N2‟de 3492 kg/da, El Rey‟de 4078 kg/da, silajlık Sorgum çeşidi olan Early Sumac‟da 3511 kg/da ve Rox‟da 2727 kg/da ve Tuğay (2009), Konya ekolojik koşullarında Sorgum sudan otu (Bovital) 4791 kg/da, silajlık Sorgum Rox 4050 kg/da, süpürge darısı (populasyon) 3683 kg/da olarak tespit ettikleri değerlerden ve Karadaş (2008), Konya- Çumra koşullarında ikinci ürün Sorgum x Sudanotu melezi (Jumbo) farklı sıra aralıklarındaki elde ettiği ortalama değerden (7007.45 kg/da) düşüktür.

İkinci ürün Sorgum x Sudanotu ile ilgili araştırma yapan araştırmacılardan Acar ve ark.(2002), Konya ekolojik şartlarında ana ürün yetiştirme sezonunda silajlık Sorgum x sudanotu melezleri (Elrey, Grass II, Grazer ve Jumbo ) yürüttükleri çalışmada yeşil ot verimini 7585.1 kg/da olarak bulmuşlardır. Mülayim ve ark.(2009), 2005 yılında Konya şartlarında yaptıkları araştırmada Sorgum x Sudanotu melezi Bovital çeşidinde yeşil ot verimini 8340.5 kg/da olarak bulmuşlardır. Güneş ve Acar (2005), Karaman ekolojik şartlarında Sorgum x Sudanotu melezi yetiştirilmesinde (Grazer, Elrey, Grass II, Jumbo) yeşil ot verimini 6483 kg/da ila 7671.23 kg/da arasında bulmuşlardır. Roozeboom ve Evans (2000), Kannas‟ın doğu ve batısında olmak üzere ana ürün olarak silajlık Sorgum x Sudanotu melezi ile yürüttükleri çalışmada vejetasyon süresi boyunca iki biçim yapmış olup birinci doğu lokasyonunda toplam yeşil ot verimi 6778 kg/da, batı lokasyonunda toplam yeşil ot verimini 9589 kg/da olarak tespit etmişlerdir. Baytekin ve Şılbır (1996), Harran‟da ikinci ürün şartlarında 1989- 1990 yıllarında SorgumxSudanotu melezi çeşitlerinde yürüttükleri araştırmalarda yeşil ot verimini ortalama 10210.54 kg/da olarak tespit etmişlerdir. İptaş ve Yılmaz (1995), Tokat şartlarında 1991 yılında üç farklı Sorgum x Sudanotu çeşidinde (P988, Sugar Leaf, Grazer) yaptıkları araştırmada yeşil ot verimini 7577.40 kg/da (Grazer), 5875.90 kg/da (Sugar Leaf), 7066.0 kg/da (P- 988) olarak tespit etmişlerdir. Aydın ve Albayrak (1995) Samsun ekolojik şartlarında 1994 yılında ikinci ürün olarak 4 Sorgum 1 sudan otu 1 Sorgum x Sudanotu melezinde (Sugar Leaf) yeşil ot verimini ortalama 5368 kg/da olarak bulmuşlardır. Oğraş ve Altınay (1986), Antalya koşullarında ana ürün ve ikinci ürün

olarak silaj Sorgum, Sudanotu, Sorgum x Sudanotu melezi (NK-Jordan 70) ana ürün koşullarında Sorgum x Sudanotu melezinden 10.9 ton/da, ikinci ürün koşullarında ise 9.5 ton/da olarak tespit etmişlerdir. Sevimay ve ark.(2001), Ankara koşullarında ana ürün olarak 3 silaj Sorgum çeşidinde 15 kg azotlu gübre dozunda 1998 yılında yaptıkları çalışmada ortalama yeşil ot verimini 3395.1 kg/da, Orak ve Kavdır (1995), Edirne ekolojik şartlarında silajlık Sorgumda 28, 42, 56 ve 70 cm sıra arası mesafede yürüttükleri çalışmada yeşil ot verimini 3648.2 kg/da (28 cm), 2901.2 kg/da (42 cm), 2216.7 kg/da (56 cm) ve 1943.9 kg/da (70 cm) olarak elde ettiklerini bildirmişlerdir. Bulunan bu değerler araştırmamızdaki Sorgum çeşidi Leoti, Populasyon ve Grazer N2‟den düşük, Sorgum x Sudanotu melezi Greengo ve silajlık Sorgum Rox‟dan büyüktür. Gül ve Baytekin (1999), Diyarbakır şartlarında iki yıl süreyle ikinci ürün olarak 4 silaj sorgum çeşidi ile yapmış oldukları araştırmada ortalama dekara yeşil ot verimini 5355- 8173 kg arasında değiştiğini bildirmekteler ki bu verimde araştırmamızda tespit ettiğimiz değerlerden yüksektir. Yılmaz ve Hoşaflıoğlu (2000), Van koşullarında Sorgum x Sudanotu melez çeşitlerinde yaptıkları araştırmada yeşil ot verimini en yüksek 7093.06 kg/da Leoti‟de bulmuşlardır. Yılmaz ve Akdeniz (2000) Van koşullarında 1996-1997 yıllarında ana ürün olarak Sorgum x Sudanotu melezi çeşitleri (Grazer ,Grass II)ile 100 m² ekim sıklığında yürüttüğü araştırmada yeşil ot verimliliği sırasıyla 4706.30 - 5738.90 kg/da olarak tespit etmişlerdir. Tekeli ve Turhan (1991), sudan otu melezlerinde 35, 52.5 ve 70 cm sıra aralıklarında yaptıkları araştırmada yeşil ot verimini en yüksek 3815.2 kg/da, en düşük ise 3229.8 kg/da (35 cm) olduğunu bildirmişlerdir. Bulunan bu değerler araştırmamızda kullandığımız silajlık Populasyon, Sorgum x Sudanotu melezi Grazer N2 ve silajlık sorgum Leoti‟den düşük, Sorgum x Sudanotu melezi Greengo ve silajlık sorgum Rox ‟dan yüksektir. Araştırmamızda Sorgum ve Sorgum x Sudanotu melezlerinden elde ettiğimiz yeşil ot verimi değerleri ile Baytekin ve ark. (1996) ve diğer araştırmacıların elde ettiği değerler arasında bazı farklılıklar ve benzerlikler bulunmaktadır. Bu farklılıklar öncelikle araştırmaların yapıldığı yerlerdeki farklı ekolojilerden, farklı yıllardaki farklı iklim özelliklerinden, farklı yetiştirme tekniklerinin kullanılmasından, çeşitlerin birinci veya ikinci ürün olarak yetiştirilmelerinden ve biçim zamanlarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır.