Birleşmiş Milletler Koridorları

Birleşmiş Milletlerin ulaştırma koridorları kapsamındaki ilk adımları, 31 Mayıs 1985 tarihinde yapılan “Uluslararası Ana Demiryolu Hatları Avrupa Anlaşması” (AGC) ve 1 Şubat 1991

tarihinde yapılan “Uluslararası Önemli Kombine Taşımacılık Hatları ve Bağlı Tesisleri Avrupa Anlaşması” (AGTC) ile atılmıştır. Ülkemizin de taraf olduğu bu Anlaşmalar, demiryo lu hatlarının yapımı, altyapı standartlarının oluşturulması ve tesislerinin geliştirilmesinde eşgüdümü sağlamaktadır.

Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinin gerek kendi arasında gerekse diğer Avrupa ülkeleri ile AGC ve AGTC ile uyumlu olacak biçimde verimli bir uluslararası demiryolu ve bütünleşik ulaştırma sistemi geliştirme amacıyla başlatılan “Trans-Avrupa Demiryolu (TER) Projesi”, “Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu”nun (BMAEK) alt bölgesel işbirliği kapsamındaki Pan-Avrupa taşımacılık altyapısı projelerinden biridir.

Türkiye, Trans Avrupa Demiryolu Projesinin kurucu ülkelerinden olup kurucu anlaşma olan

“Trans Avrupa Demiryolu İşbirliği Güven Fonu Anlaşmasına ” 17 Aralık 1992 tarihinde taraf olmuştur.

Projede, koridor çalışmaları kapsamında katılımcı ülkelerin en önemli demiryolu bağlantılarını içeren bir “Master Plan Omurga Şebekesinin” oluşturulması hedeflenmiştir. Bu çalışma ile;

Avrupa taşımacılık altyapısının entegrasyonunun arttırılması, Trans-Avrupa Ulaştırma Ağının (TEN-T) genişletilmesi, Pan-Avrupa taşımacılık koridorlarının uygulanmasının desteklenme s i ve modlar arası taşımacılık işletimlerinin teşvik edilmesi amaçlanmıştır.

TER Omurga Şebekesinde yer alan hatların çoğu Pan-Avrupa taşımacılık koridorları ve AB TEN-T ve “Avrupa-Asya Ulaştırma Bağlantılarının (EATL)” bir parçasıdır. Türkiye’nin söz konusu şebekede 20 hat kesimi bulunmaktadır.

“Birleşmiş Milletler Asya-Pasifik Sosyal Komisyonu (UNESCAP)” kapsamında yürütülen bir diğer proje, amacı Avrupa ve Asya’yı kapsayacak bir entegre demiryolu yük taşımacıl ığı şebekesi oluşturmak olan “Trans-Asya Demiryolu (TAR) Projesi”dir. Proje, hali hazırda toplam uzunluğu 117.500 km olan bir şebekeden oluşmaktadır ve bünyesinde 28 üye bulundurmaktadır.

TAR Projesi, Kuzey, Güney, Doğu Asya ve Güney-Kuzey olmak üzere 4 ana koridordan oluşmaktadır. Türkiye, Güney koridoru üzerindedir. Bu koridor Avrupa’dan Güneydoğu Asya’ya uzanmaktadır. Türkiye, İran, Pakistan, Hindistan, Bangladeş, Myanmar ve Tayland’ı birbirine bağlamakta ve Çin’in Yunnan kentine ve Malezya üzerinden Singapur’a ulaşmaktad ır.

“Avrupa-Asya Ulaştırma Bağlantıları (EATL) Projesi”, Asya ve Avrupa kıtaları arasında kesintisiz demiryolu ulaşımını sağlamak amacıyla BMAEK ve UNESCAP önderliğinde geliştirilmiş bir projedir. 38 ülkenin yer aldığı Proje kapsamında dokuz demiryolu koridoru belirlenmiştir. Bu koridorlar içerisinde yer alan üçüncü ve dördüncü koridor, Türkiye üzerinde n

geçmektedir. Proje bünyesinde, belirlenen koridorlar üzerindeki ulaştırma hizmetlerini geliştirmek amacıyla çeşitli yatırım projeleri de üretilmektedir.

A. Trans Avrupa Demiryolu (TER) Projesi

Kapsamı

Kuzey, Batı ve Orta Avrupa’dan Ortadoğu ve Afrika’ya kadar uzanan geniş bir alan içerisinde etkin bir kombine taşımacılık sistemine işlerlik kazandırmak amacıyla, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından, “Uluslararası Ana Demiryolları Hatları Avrupa Anlaşması (AGC)” üyesi ülkeler arasında başlatılan bir projedir. Bu çok uluslu ulaştırma projesi, 17 Aralık 1992 yılında imzalanan TER Fon Anlaşması dolayısıyla üyelerce finanse edilmektedir. 17 üye ülke vardır: Ermenistan, Avusturya, Bosna Hersek, Bulgarista n, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Gürcistan, Yunanistan, İtalya, Litvanya, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya ve Türkiye. Şekil 4’te Ter Hatlarını gösteren harita verilmiştir.

Temel Hedefleri

Ulaştırma operasyonlarının kalite ve verimliliğini artırmak,

Avrupa ulaştırma altyapı sistemlerinin entegrasyonu sürecine yardımcı olmak,

“Önemli Uluslararası Kombine Taşımacılık Hatları ve Bağlı Tesisleri Avrupa Anlaşması (AGTC)” ve “Uluslararası Ana Demiryolu Hatları Avrupa Anlaşması (AGC)”na uygun olarak uyumlu ve etkili bir demiryolu ve kombine taşımacılık sistemi geliştirmektir.

Türkiye ile Olan İlişkisi

Macaristan ve Romanya ile birlikte TER Projesini kuran ilk üç ülkeden biri olan Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle TER Projesinde ayrı bir öneme sahip olup aktif bir şekilde rol almaktadır. Türkiye 1992 yıllından beri TER’e üyedir.

Şekil 4 TER Hatları haritası (6)

B. Trans Asya Demiryolu (TAR) Projesi

Trans-Asya Demiryolu ağı şu anda 28 üye ülkeye hizmet veren 117.500 km demiryolu hattını kapsamaktadır. Trans Asya Demiryolu Ağının Hükümetlerarası Anlaşması, Asya ve komşu ülkelerdeki demiryolu taşımacılığını desteklemeyi ve geliştirmeyi amaçlamaktadır ve 11 Haziran 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Tarafların bu Sözleşme kapsamındaki sorumlulukları şunlardır:

 Demiryolu hatlarının geliştirilmesi için koordineli bir plan olarak uluslararası öneme sahip demiryolu hatlarını benimsemek,

 Trans-Asya Demiryolu güzergâhını teknik özelliklerle ilgili yönlendirici ilkelerle uyumlu hale getirmek.

Yol gösterici ilkeler, yeni demiryolu hatları inşa edilirken ve mevcut hatların iyileşt irilme si veya modernleştirilmesi sırasında üye devletler tarafından dikkate alınması gereken ilkelerd ir.

(Anlaşmanın Ek II'sinde tarif edilmiştir).

Trans-Asya Demiryolu Ağı, deniz taşımacılığı tarafından kullanılan konteynerlerin çoğunun taşımasına olanak sağlamaktadır. Ağın etkinliğinin artırılması için, hat kapasitesinin, çeken-çekilen araçların uyumluluğu ve intermodal arayüzlerin tasarımının dikkate alınma sı gerekmektedir.

Trans-Asya Demiryolu Ağı üzerindeki Türkiye hatları: Kapıkule – Kapıköy (Bulgarista n, Avrupa), Kapıkule (sınır istasyonu), İstanbul, Eskişehir (kavşak), Alayunt– Balıkesir – İzmir (sınır istasyonu), Ankara, Kalın (kavşak), Samsun (deniz bağlantısı), Sivas, Çetinkaya (kavşak) Kars (kavşak) – Doğukapı (sınır istasyonu ve boji değiştirme istasyonu) – (Akhuryan,

Ermenistan), [Kars (kavşak, sınır istasyonu ve boji değiştirme istasyonu) (Akhalkalak i, Gürcistan)], Malatya (kavşak), Toprakkale (kavşak) – Adana – Mersin (deniz bağlantısı), Toprakkale (kavşak) – İskenderun (deniz bağlantısı), Tatvan – Van (feribot geçişi) Kapıköy (sınır istasyonu) (Razi, İran İslam Cumhuriyeti)

Trans Asya Demiryolu Ağının Hükümetlerarası Anlaşması 10 Kasım 2006 tarihinde Busan, Güney Kore'de imzalanmıştır. Söz konusu Anlaşmanın onaylanması ile ilgili kanun taslağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü tarafında n sunulmuştur.

Trans Asya Demiryolları Ağı Hükümetlerarası Sözleşmenin onaylanması, 31 Mart 2017 tarihinde bir rezervasyon ile uygun görülmüştür. Şekil 5’te Trans-Asya Demiryolu Ağı haritası verilmiştir.

Şekil 5 Trans-Asya Demiryolu Ağı (7)