• Sonuç bulunamadı

Birleşik fiil üzerine bugüne kadar yapılan çalışmalar

2.1. Yüksek lisans ve Doktora tezi çalışmaları:

Sev (1997, 2001) çalışmasında isim + yardımcı fiil şeklindeki birleşik fiilleri isim + et- kuruluşundaki birleşik fiiller ve bunların tamlayıcıları ile sınırlandırarak bunları isim unsuru ve tamlayıcılara göre kullanım sıklıklarını vermiştir.

Aykut (2009) ve Khamıdova (2009) çalışmalarında isim + yardımcı fiil şeklindeki birleşik fiilleri ( et-, ol-, kıl-, eyle-, yap-, bulun- ) olarak alır ve bunların isim ve fiil unsuruna göre kullanım sıklıklarını verir.

Gözütok (2009) ve Öztürk (2008) incelemelerinde kalıplaşmış isim + yardımcı fiil şeklindeki birleşik fiilleri öğe sayısına göre ( tek, iki, üç, dört) ve söz dizimi ilişkisine göre (özne + fiil, nesne+ fiil, yer tamlayıcısı + fiil, zarf +fiil) ele alır.

Doğan (2011) al-, bin-, bul-, buyur-, çek-, dut-/tut-, gel-, gör-, it-, kıl-, ol- vb fiillerle kurulan birleşik fiilleri ele aldığı ve örneklerin veri halinde sıralaması ile anlamlarının verilmesi etrafında şekillenen çalışmasında bunları yapı bakımından isim + fiil şeklinde gösterir.

Uzun (2007) incelemesinde isim + yardımcı fiil yapısındaki birleşik fiilleri isim+ hâl ekleri + yardımcı fiil ve kelime gurubu + yardımcı fiil şeklinde ele alır. Ayrıca deyimleşmiş birleşik fiiller başlığında yalnızca örneklerini verir.

Uçar (2009) çalışmasında çokanlamlılık yönüyle ve uygunluk kuramı çerçevesinde katkısız eylem olarak adlandırdığı bu birleşik fiil yapılarını sözlükte nasıl verilmesi gerektiğini esas alan bir temelde incelemiştir.

Dağıstanlıoğlu (2009) çalışmasında isim + yardımcı fiil yapısındaki birleşik fiilleri bir isim unsuru ile yardımcı fiilden oluşanlar ve bir isim unsuru ile asıl fiilden oluşan birleşik fiiller şeklinde ele alarak örneklerini ve anlamlarını vermiştir.

Uysal (2010) kıl- ve Kaya (2007) ol- fiiliyle yapılan birleşik fiilleri inceledikleri çalışmalarında her ikisi de hâl ekleriyle kullanılışlarını vermiştir.

2.2. Makale çalışmaları:

Korkmaz (1998) Türkçede birleşik fiiller ve anlam kaymaları adlı yazısında yukarıda geçen eserinde olduğu gibi (Korkmaz 2004: 150-156.) isimle kurulan birleşik fiilleri şu şekilde ayırarak inceler: 1. Bir isim ile et-, ol- yardımcı fiillerinin veya esas fiil olma dışında yardımcı fiil alarak da kullanılan bul-, buyur-, eyle-, kıl-, yap- fiillerinin birleştirilmesi yoluyla kurulan birleşik fiiller: akın et-, göç et-, kul ol-, vb.; 2. Karmaşık fiil diye adlandırılan birleşik fiiller: utanır ol-, uğramaz ol-; 3. Đsim veya isim soylu bir veya birden çok kelimenin, belirli gramer kalıpları içinde, bir esas fiil ile birleşerek bir anlam kaymasına uğrayıp kalıplaşması ile oluşan birleşik fiiller: göze gir-, gözden düş-, çile çek-, üste çık-, pamuk ipliğine bağla- vb.

Gülsevin (2002) ve (2011)’deki yazılarında deyimleşmiş olarak adlandırdığı yazılarında özne ve nesnenin durumunu incelemiştir.

Yiğitbaşı (1999) et-, ol-, kal-, ver- vb.ile kurulan isim + yardımcı fiil yapısındaki birleşik fiilleri Uygur Türkçesindeki örnekleriyle sıralayarak vermek suretiyle anlam bakımından karşılaştırmıştır.

Filan (2001) Ruzname’deki birleşik fiilleri ele aldığı yazısında metot açısından bunları yardımcı fiillerle kurulan ve deyim niteliğinde olan birleşik fiiller ve esas fiillerle kurulan ve deyim niteliğinde olan birleşik fiiller şeklinde iki kısma ayırmış ve yapı özellikleri bakımından da özne + fiil, nesne + fiil, yer tamlayıcısı + fiil, zarf + fiil şeklinde incelemiştir.

Şahin (2001) git- ve gel- fiillerini incelediği yazısında bunların isim + fiil kuruluşlarındaki özelliklerini ele alır. Bunların hâl ekleriyle kullanışlarına da temas ederek kötü gel-, kötü git- vb. örneklerde birleşik fiil yapısı oluşturduğunu göze gel-, dize gel- vb örneklerde gerçek anlamı dışına taşarak kullanıldığını söyler.

Savran (2001) bir isim ile bir yardımcı fiilden oluşan birleşik fiiller üzerine yeni görüşler adlı makalesinde ol- fiilinin ( gel-miş ol-dum) birleşik fiil çekimleri içersinde yer aldığını, -i- fiilininde (gel-miş i-dim) taşıdığı anlam dolayısıyla bu yapılar içerisinde değerlendirilmesi gerektiğini ifade eder.

Subaşı Uzun (1991) Türkçede deyimleşme derecelerini ele aldığı yazısında kafa tut- vb. fiilleri tam deyimleşmiş veya birinci dereceden deyimleşmiş; ağız değiştir- vb. fiilleri yarı deyimleşmiş veya ikinci dereceden (yan anlamlı unsur + temel anlamlı unsur); gözden düş- vb. fiilleri üçüncü dereceden (yan anlamlı unsur + yan anlamlı unsur) ve fiyat kır-, fiyat ver-, haklı çık- vb. fiilleri ise deyim olmayan yapılar (temel anlamlı unsur + yan anlamlı unsur) olarak tanımlar. Ayrıca et-, kıl-, yap- gibi yardımcı fiillerle kurulmuş yapıları deyim olmayan yapılar içerisinde kabul eder.

Türkçede birleşik fiil yapılarıyla benzerlik gösteren ve Đngilizce’de light verb ya da complex predicates olarak adlandırılan yapıları konu alan birtakım çalışmalarda bu yapıların genellikle sözdizimi tahlili yöneten-yönetilen ilişkisi içinde yapılırken gramatikal/semantik roller arasındaki ilişkileri (eyleyen-etkilenen, kaynak, hedef, ajan, amaç, konu, yer, zaman, yol ve alet); isim unsurunun hangi hâl eklerini alıp almadığı; isim unsurunun soyut/ somut, tekil/ çoğul olup olmadığı; geçişlilik/ geçişsizlik ilişkisini; isim unsurunun kelime türleri ( isim, sıfat, zarf, edat) ile aynı

veya farklı dillerden örnekler verilmesi (Japonca, Farsça vb) gibi özellikleri üzerinde durulmuştur (bunlar için şu çalışmalara bakılabilir: Samvellion, Danlos, Sagot 2011, Espinal 2004, Shibatani 2009, Dwyer 2010, Pantcheva 2009, Halpert 2009, Chae 1996, Tu ve Roth 2011, Karimi-Doostan 2005, Butt 2004, Tat 2010, Özbek 2010, Megerdoomian 2008).

Uçar (2010) ise, Kearns (2002)’e dayanarak tam katkısız eylemler (true light verbs) ve bulanık eylem eylemleri (vague action verbs) şeklinde ayırarak verdiği bu yapıların ayrımı üzerinde durur ve bunları da pasifleştirme, soru kelimesini araya alma, belirlilik gibi ölçülere dayanarak açıklar.

Benzer Belgeler