Birinci Karar Aşaması: Sadece Eğitimine Devam Eden Çocukların Ardışık

Ardışık logit model analizinde sadece eğitimine devam eden çocukların 1 ve diğer durumlar için sıfır değerini alan bağımlı değişkenin ilk kategorisi için elde edilen model sonuçları Tablo 9 ve Tablo 10’da verilmiştir. Basu ve Van(1998) tarafından geliştirilen lüks aksiyomunu test edebilmek için iki farklı bağımsız değişken oluşturulmuştur. Lüks aksiyomuna göre; bir ailenin geliri yine aynı ailedeki çocukların çalışmadığı durumlarda elde edilen gelirlerden daha az ise, aileler çocuklarını işgücü piyasasına göndermektedirler. Bir başka ifadeyle ailede çocuğun çalışmadığı durumda elde edilen gelir, çalıştığı durumdan daha düşükse çocuk işgücü piyasasına katılmaktadır. Bu durumu test edebilmek için yoksulluk çizgisi değişkeni oluşturulmuştur. Yoksulluk çalışmalarında hane geliri gibi hane tüketim harcaması da önemli olduğundan iki farklı değişken oluşturulmuştur. İlkinde hanenin yıllık toplam harcamasından hanedeki çocuk gelirleri çıkartılmış ve elde edilen yeni değişkeninin medyan değerinin %50’i yoksulluk sınırını oluşturmuştur. Buna göre eğer bir hanenin yıllık harcamasından çocuk geliri çıkartıldıktan sonra elde edilen harcama değeri bu yoksulluk çizgisinin altında ise o hane yoksul olarak değerlendirilmiştir. Bu amaçla iki durumlu oluşturulan bağımsız değişkende, yoksul hanelere 1, diğer hanelere 0 değeri verilmiştir. İkinci durumda ise, hanenin yıllık toplam gelirinden hanedeki çocuk gelirleri çıkartılarak yeni bir değişken oluşturulmuş ve bu değişkenin medyanının %50’i yoksulluk sınırı olmuştur. Her bir ardışık logit model kategorisi analizi için iki farklı yoksulluk çizgisi kullanılarak analiz edilmiştir. Her bir aşamada ilk tablolar harcamaya göre elde edilen yoksulluk çizgisi iken, ikinci tablolar gelire göre elde edilen yoksulluk çizgisidir. Buna göre Tablo 9 ve Tablo 10’da elde edilen sonuçlar iktisadi ve istatistiki olarak birbirine çok yakın bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde yoksul hanelerin yoksul olmayan hanelere göre çocuklarını okula gönderme olasılıklarının daha az olduğu görülmektedir. Bu sonuç Basu ve Van (1998) çalışmasındaki lüks aksiyomunu desteklemektedir. Eğitimden uzaklaşan çocuk hane gelirine katkıda bulunmak için geleceğindeki refahından vazgeçmektedir. Yapılan analiz sonucunda

erkek çocuklarının kız çocuklarına göre eğitimlerine devam etme olasılığının daha fazla olduğu görülmüştür. Bu durum zorunlu eğitimi tamamladıktan sonra kız çocuklarının ya eğitimlerine ara verilmekte yada tamamen eğitimden uzaklaştırılması ile açıklanabilmektedir. Ebeveynlerin eğitim düzeyleri incelendiğinde özellikle annenin eğitim seviyesi arttıkça çocukların eğitimlerine devam etme olasılıklarının arttığı hatta çocuğun eğitimine devam etme durumunda babanın eğitim seviyesinden daha önemli olduğu görülmektedir. Anne ve babanın eğitim durumunun kız çocukları üzerindeki etkisini inceleyebilmek için oluşturulan kesişim değişkenlerine göre, anne ve babanın eğitim seviyesinin artmasının kız çocukların eğitimlerine devam etme olasılığının arttırmaktadır. Elde edilen bu sonuçlar yakın literatürde bahsedilen ebeveyne ait eğitim aksiyomunu desteklemektedir (Emerson ve Souza; 2007, 2003; Bhalotra ve Tzannatos; 2003; Basu ve Ray; 2002).

Ardışık logit model sonuçlarında ayrıca Basu ve Van (1998) tarafından ortaya atılan ikame aksiyomu da test edilmiştir. İkame aksiyomuna göre çocuk işgücü ve yetişkin işgücü birbirinin ikamesidir. Yetişkin ücretlerindeki artış çocuk işgücünün artmasına neden olmaktadır. Yapılan analizlerde anne ve babanın devlet sektöründe çalışmasının özel sektörde çalışmasına göre daha fazla çocukların eğitimlerine devam etme olasılığını arttırdığı görülmektedir.

Kente yaşayan hanelerde kırda yaşayan hanelere göre çocukların eğitimlerine devam etme olasılığı artmaktadır. Benzer şekilde hanenin toprak sahibi olması ve kendi toprağını işliyor olması çocukların eğitimlerinden uzaklaştığını göstermektedir. Bu hanelerde çocuklar genellikle ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Ayrıca hanedeki çocuk sayısının artması eğitim harcamalarını arttırdığından çocukların eğitime devam etme olasılıkları azalmaktadır. Son yıllarda özellikle devlet ve diğer bireyler tarafından karşılıksız verilen ayni ve nakdi yardımların artması ile yoksul hanelerde çocukların daha fazla eğitime devam ettikleri görülmüştür. Kredi piyasası aksiyomuna göre aileler borç alıp veremediklerinde veya tasarruf yapamadıkları durumda çocuklarını okula göndermenin faydası ile aile gelirinin ters orantılı olduğu görülmektedir (Ranjan, 1999:103-104). Haneye dışarıdan gelecek karşılıksız ayni ve nakdi yardımlar ile yoksul hanelerde çocukların insan sermayesine daha fazla katkıda bulunulacaktır.

2004 yılına göre 2002-2003 ve 2005-2008 yıllarında çocukların eğitime devam etme olasılıklarının azaldığı görülmüştür. Özellikle 2004 yılından sonra eğitime devam etmeme olasılığı biraz daha artmıştır.

Tablo 11 ve Tablo 12’de ikinci modellerde baba ve anne eğitimleri dışarıda bırakılarak babanın mesleği eklenmiştir. Model 1’de olduğu gibi iki farklı yoksulluk çizgisi oluşturulmuş ve ayrı ayrı analiz edilmiştir. Tablolar incelendiğinde özellikle babası tarım sektöründe çalışan çocukların babası niteliksiz işlerde çalışan çocuklara göre daha az eğitimlerine devam ettikleri görülmüştür. Bu durum hanenin toprak sahibi olması durumunda çocuklarını daha az okula göndermeleri ile desteklenmektedir. Nielsen ve Dubey (2002), Canagarajah ve Coulombe (1997) ve Jensen ve Nielsen (1997) yaptıkları çalışmalarda hanenin toprak sahipliği olması ile çocukların eğitime devam etme kararları arasında negatif yönde bir ilişki olduğunu bulmuşlardır. Bu durum sermaye piyasası aksiyomunu da desteklemektedir. Bu aksiyoma göre ailelerin toprak sahibi ya da gayrimenkul sahibi olup olmama durumu çocukların ekonomik aktivitelerini etkilemektedir. Eğer ailenin sermaye kısıdı yok ise çocuklar daha fazla eğitimine devam edebilmekte ve işgücünden uzaklaşabilmektedirler. Ayrıca babası profesyonel meslek grubunda çalışan çocukların eğitimlerine devam etme olasılıklarının en fazla olduğu görülmektedir.

3.3.2 İkinci Karar Aşaması: Okula Devam Ederken Çalışan Çocukların Ardışık