“Müzik Yazısını Etkili Okuma Stratejileri Ölçeği‟nin psikometrik özellikleri nedir?” alt amacına göre; 86 maddenin yer aldığı ölçek formu, Gazi Üniversitesi GEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı‟nda öğrenim gören 20 keman öğrencisine uygulanarak anlaĢılmayan maddelerin olup olmadığını tespit etmek amacıyla bir pilot çalıĢma yapılmıĢtır. Bu çalıĢma sonununda tüm maddelerin anlaĢılır olduğu ve anlam açısından herhangi bir sorun olmadığı tespit edilmiĢtir. Üç alt boyuta yönelik toplam 86 maddeden oluĢturulan MYEOSÖ, 18 üniversiteden üç farklı fakülte türünde öğrenim gören lisans 1., 2., 3. ve 4. sınıf keman öğrencilerinden toplam 396 kiĢiye uygulanmıĢtır. Uygulama sonucunda elde edilen değerler üzerinden açımlayıcı faktör analizi yapılmıĢtır. Faktör analizinde yeterli örneklem büyüklüğü için 200‟ün orta, 300‟ün ise iyi olduğu (Comrey & Lee, 1992‟den aktaran Tabachnick & Fidell, 2007) bilgisinden hareketle, bu araĢtırma için örneklem büyüklüğünde 396 uygun bir sayı olarak görülmektedir. Faktör analizi yapılmadan önce „Kaiser-Meyer-Olkin (KMO)‟ ve „Bartlett‟s Küresellik Testi‟ yapılmıĢtır. Testin sonuçları Tablo 7‟de sunulmuĢtur.
54 Tablo 7
Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett’s Küresellik Testi Sonuçları
KMO ve Bartlett Testi*
Kaiser-Meyer-Olkin Testi 0,914
Bartlett Küresellik Testi
Ki-Kare 5514,460
Serbestlik Derecesi 561
p 0,000
*en son yapılan analiz için değerlerdir.
Tablo 7 incelendiğinde, analiz sonucunda 396 kiĢilik çalıĢma grubunun KMO değeri 0,914 olarak belirlenmiĢtir. “KMO için alt sınır 0,50‟dir. 0,50‟den küçük KMO değerine sahip veriler faktörlenemez. KMO değerinin 0,90‟ın üstünde olması örneklem büyüklüğünün çok iyi, 0,80-0,90 aralığında olması iyi olduğunun göstergesidir” (Field, 2013). Bu bağlamda, çalıĢmanın örneklem büyüklüğünün faktörleĢtirmeye uygun olduğu; buna ek olarak küresellik testi istatistiksel olarak anlamlı olduğu için verinin temel bileĢenler analizi yapmaya uygun olduğu görülmektedir.
Yapılan temel bileĢenler analizi sonucunda elde edilen öz değerler ve açıklanan varyans değerleri Tablo 8‟de sunulmuĢtur. Ayrıca scree plot (öz değerlere ait çizgi grafiği) Ģekil 2‟de sunulmuĢtur.
Tablo 8
Faktörlere İlişkin Özdeğerler ve Açıklanan Varyans Yüzdeleri
BaĢlangıç Değerleri Döndürme ĠĢlemi Sonrası Değerler
Özdeğer Açıklanan Varyans Yüzdesi Toplamalı Açıklanan Varyans Yüzdesi Özdeğer Açıklanan Varyans Yüzdesi Toplamalı Açıklanan Varyans Yüzdesi 1 9,587 28,198 28,198 5,812 17,095 17,095 2 3,458 10,435 38,633 5,428 15,964 33,058 3 2,022 5,946 44,579 3,917 11,520 44,579 4 1,250 3,676 48,255 5 1,186 3,487 51,742 6 1,037 3,051 54,793 7 1,002 2,948 57,741 8 0,972 2,859 60,599 9 0,878 2,581 63,180
Tablo 8 incelendiğinde, döndürme yapılmadan önce özdeğeri 1‟den büyük olan 4 faktör bulunmasına rağmen, döndürme yapıldıktan sonra, yani nihai durumda, denemesi yapılan ölçeğin özdeğeri 1‟den büyük üç faktöre sahip olduğu belirlenmiĢtir. Ayrıca ġekil 2 incelendiğinde, scree plot grafiğinin üçüncü boyuttan sonra düzleĢtiği görülmektedir. Ġlk
55
aĢamada birinci faktörün özdeğeri 9,587 faktörün toplam varyansa yaptığı katkı ise %28,198; ikinci faktörün özdeğeri 3,458 faktörün toplam varyansa yaptığı katkı %10,435; üçüncü faktörün özdeğeri 2,022 ve faktörün toplam varyansa yaptığı katkı %5,946 olarak bulunmuĢtur. Döndürme yapıldıktan sonra birinci faktörün özdeğerinin 5,812 faktörün toplam varyansa yaptığı katkının ise %17,095; ikinci faktörün özdeğerinin 5,428 faktörün toplam varyansa yaptığı katkının ise %15,964; üçüncü faktörün özdeğerinin 3,917 ve faktörün toplam varyansa yaptığı katkının ise %11,520 olduğu görülmektedir. Üç faktör toplamda ölçek puanlarındaki varyansın %44,58‟ini açıklamaktadır.
Şekil 2. Scree plot (öz değerlere ait çizgi grafiği)
MYEOSÖ‟nün faktör desenine iliĢkin varimax döndürme yöntemi kullanılarak elde edilen faktör yük değerleri Tablo 9‟da sunulmuĢtur.
56 Tablo 9
Ölçeğin Faktör Deseni
Faktörler 1 2 3 m77 0,692 m81 0,685 m58 0,676 m79 0,674 m64 0,667 m85 0,656 m78 0,649 m66 0,629 m56 0,618 m82 0,608 m80 0,606 m61 0,513 m84 0,494 m59 0,684 m67 0,673 m46 0,643 m70 0,641 m60 0,635 m50 0,629 m68 0,628 m62 0,601 m71 0,595 m45 0,594 m53 0,591 m54 0,557 m43 0,470 m12 0,808 m10 0,720 m11 0,700 m14 0,614 m13 0,610 m1 0,513 m37 0,511 m36 0,500
Ölçeğin faktör desenini ortaya koymak amacıyla yapılan temel bileĢenler analizinde, faktör yük değerleri 0,30‟un altında olan ve biniĢik olan maddeler teker teker analiz dıĢı bırakılarak analiz tekrar edilmiĢtir. Tablo 9‟da son durum için sunulan değerler incelendiğinde, maddelerin faktör yük değerlerinin 0,470 ile 0,808 arasında değiĢtiği görülmektedir. Birinci faktörde 13, ikinci faktörde 13 ve üçüncü faktörde 8 olmak üzere ölçekte toplam 34 madde yer almaktadır. AraĢtırma kapsamında yazılan maddeler doğrultusunda birinci faktör çalma sonrası, ikinci faktör çalma sırası ve üçüncü faktör çalma öncesi olarak belirlenmiĢtir. Ölçekte yer alacak maddeler, faktör desenine göre yeniden numaralandırılmıĢ ve 1-8: çalma öncesi / 9-21: çalma sırası / 22-34: çalma sonrası olarak sıralanmıĢtır.
57
Ölçekten elde edilen ölçümlerin yapı geçerliğine iliĢkin ek kanıt sunmak amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmıĢtır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen uyum indeksi değerleri Tablo 10‟da gösterilmiĢtir. Ayrıca ġekil 3‟te doğrulayıcı faktör analizi ile incelenen ölçme modeline ait diyagram sunulmuĢtur.
Tablo 10
Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) İçin Uyum İyiliği İndeksleri
Model CFI GFI NFI RMSEA
DFA 1245,01 2,38 0,96 0,84 0,93 0,059
Kabul değerleri χ2/df ≤ 3* ≥0,90 ≥0,90 ≥0,90 ≤0,080
Tablo 10‟da sunulan uyum değerleri incelendiğinde, tüm uyum iyiliği indeksleri için elde edilen değerlerin önerilen değerler içerisinde olduğu diğer bir deyiĢle, kabul edilebilir olduğu söylenebilir. Ayrıca ġekil 3‟te sunulan ölçme modeli diyagramı incelendiğinde, standartlaĢtırılmıĢ faktör yük değerlerinin 0,41 ile 0,79 arasında değer aldığı ve hata varyansı değerlerinin ise 0,38 ile 0,83 arasında değiĢtiği görülmektedir. Faktör değerlerinin 0,30‟dan yüksek olması ve hata varyanslarının 0,90‟dan küçük olması kabul edilebilir sınıflar içerisinde olduğunun bir göstergesidir. Hem uyum indeksleri hem de faktör yük değerleri açısından değerlendirildiğinde, keman öğreniminde kullanılmak üzere geliĢtirilen MYEOSÖ için üç boyutlu modelin veriye uyum gösterdiği söylenebilir.
58
Şekil 3.Yol diyagramı (Calson: çalma sonrası; Cals: çalma sırası; Calon: çalma öncesi ve
standardize edilmiĢ katsayılar)
Ölçekten elde edilen ölçümlerin güvenirliğini hesaplamak için iç tutarlılık ölçüsü olan Cronbach Alfa katsayısı kullanılmıĢtır. Toplam ölçek puanı için ise tabakalandırılmıĢ alfa
59
değeri hesaplanmıĢtır. Ölçeğe iliĢkin Cronbach-alfa iç tutarlılık katsayıları Tablo 11‟de sunulmuĢtur.
Tablo 11
Ölçeğin Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayıları
Alt Faktörler
Toplam Çalma Sonrası Çalma Sırası Çalma Öncesi
Cronbach Alfa 0,929 0,892 0,871 0,832
Tablo 11 incelendiğinde, MYEOSÖ‟nün çalma sonrası boyutu için hesaplanan Cronbach Alfa değeri 0,892; çalma sırası boyutu için 0,871 ve çalma öncesi boyutu için ise 0,832 olarak hesaplanmıĢtır. Toplam ölçek puanı için hesaplanan tabakalandırılmıĢ Cronbach- alfa değeri ise 0,929 olarak bulunmuĢtur. Ölçeğin alt boyut puanları ve toplam puan için hesaplanan Cronbach-alfa değerleri 0,70‟den yüksek olduğu için ölçekten elde edilen ölçümlerin güvenilir olduğu söylenebilir.