Bireysel Kredi Türleri

Bireysel krediler ekonomik şartlara ve ihtiyaçlara göre zaman içinde değişikliklere uğramaktadır. Bankalara göre farklı bireysel kredi çeşitleri vardır (Şakar, 2014:199). Bireysel krediler tüketici kredileri ve kredi kartları olarak ikiye ayrılabilir (Takan ve Acar Boyacıoğlu, 2013:181).

2.5.5.2.1. Tüketici Kredisi

Genel anlamda tüketici kredileri, herhangi bir malın ya da hizmetin satın alınmasına bağlı olarak, ticari amaçlar dışında, bireylere sonradan belirli koşullarda geri ödenmek üzere verilen kredileridir. Tüketici kredileri, banka tarafından müşteriye bir defada kullanılmak üzere, belirlenen limitte kullanma yetkisi verilen, geri ödemelerin bankaca müşteriye bildirilen geri ödeme planı çerçevesinde taksitlerle yapılan kredi türüdür. Tüketici kredileri, kısa ve orta vadeli kredileri kapsamaktadır (Takan ve Acar Boyacıoğlu, 2013:181).

Tüketici kredilerinden en yaygın olanları; konut kredileri, taşıt kredileri ve ihtiyaç kredileridir (İbicioğlu, 2011:29)

2.5.5.2.1.1. Konut Kredisi

Gerçek kişilere; kullanıma hazır olan konut alımının finansmanında kullandırılmak üzere tahsis edilen kredilerdir. Konut kredileri yeni veya belli bir yaşa kadar olan konutların alımının finansmanında kullandırılabilirler. Ancak konutun yaşından çok dikkate alınması gereken konu ekspertiz değeridir. Bankalar konut kredilerini ekspertiz değerinin bir miktar altında kullandırmaktadırlar (Güney, 2013:118).

Türkiye’de özellikle 2000’li yılların ortalarında faizlerin düşmeye başlamasıyla beraber bankalar konut kredisi için uyguladıkları vadeleri kademeli bir şekilde uzatmaya başlamışlardır. Konut kredilerinde vadelerin uzaması ABD’de çok yaygın uygulanan mortgage kredileri benzeri bir niteliğe bürünmüştür. Bu benzerlik kullanılan kredilerin vadelerindeki uzunluk bakımından olmuştur (İbicioğlu, 2011:73).

Konut kredileri ile mortgage kredileri arasında farklar vardır. En önemli farklardan biri, mortgage sisteminde ikincil piyasalar vardır ve bu piyasanın varlığı sistemin temelini oluşturur. Türkiye’de konut kredilerinin fon kaynağı mevduat bankaları tarafından toplanan mevduatlardır. Türkiye’de mortgage piyasalarında ikincil piyasa henüz oluşmamıştır. Mortgage sisteminde fonlama daha ziyade ikincil piyasalardan yapılır. İpotek teminatı bulunan konut kredisi alacakları, kredi veren kurum tarafından menkul kıymetleştirilerek ikincil piyasada satılır. Böylece sisteme önemli bir fon kaynağı yaratılmış olur. Ancak sistem bu şekliyle karmaşık hale gelir ve risklerin yönetilmesi de zorlaşır. 2008 yılında patlak veren küresel finans krizinin en önemli nedeni ABD’de kullandırılan mortgage kredilerindeki risklerin yönetilememesidir (İbicioğlu, 2011:74).

2.5.5.2.1.2. Taşıt Kredisi

Bireysel taşıt kredileri, herhangi bir marka aracın gerçek kişi tarafından ticari amaçlar dışında kullanılmak üzere peşin satın alınabilmesine yönelik olarak kullandırılan “0” km. veya kullanılmış araçlar için kullanılabilen ve geri ödemesini eşit veya değişken taksitlerle yapılabilen bir kredidir. Taşıt kredisi, şahsi teminatla beraber krediyle alınacak araç rehni alınarak kullandırılır. Taşıt kredilerinde kullandırılacak en fazla kredi tutarı bankaların uygulamalarına göre farklılık göstermekle birlikte genel olarak;

• Sıfır kilometre taşıtlar için KDV+ÖTV dahil fiyatının %75-%100’üne kadar,

• İkinci el taşıtlarda ise Türkiye ve Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından üç ayda bir yayınlanan araç değer listesi fiyatının %75- %100’üne kadar,

kullandırılır (Şakar, 2014:199-200).

2.5.5.2.1.3. İhtiyaç Kredisi

İhtiyaç kredisi, bankalar tarafından nakit ihtiyacının karşılamak üzere sunulan bir tüketici kredisi türüdür. İhtiyaç kredileri, kişinin ihtiyacına göre bankalarca özelleştirilerek farklı isimler altında sunulabilmektedir. Örneğin evlilik kredisi,

eğitim kredisi, tatil kredisi, sağlık kredisi vb. gibi isimler altında bu krediler kullandırılmaktadır (İbicioğlu, 2011:75).

2.5.5.2.2. Kredi Kartları

Kredi kartları belli limitler dahilinde nakit kullanmadan mal ve hizmet alımına veya nakit çekimine olanak sağlayan ödeme araçlarıdır. Kart, kullanıcılara para taşıma zorunluluğunu ortadan kaldırması, üye işyerlerine cirolarını arttırabilme olanağı sağlaması gibi özellikleri nedeniyle kullanımı artan kredi kartları; alıcılar ve satıcılar arasındaki mal ve hizmet ilişkilerinde geçerli, güvenilir, hızlı ve etkin bir ödeme aracına duyulan gereksinimlerden doğmuştur (Kirdaban, 2005:12).

Kredi kartı uygulamasına ilk kez 1914 yılında Kaliforniya Genel Petrol Şirketinin (şimdiki adı Mobil-Oil) kendi satış ve hizmet yerlerinde kullanılmak üzere müşterilerine kredi kartı vermesiyle başlamıştır. Bu tür kartların kullanımı özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yaygınlaşmıştır. 1949 yılında Diner’s Club işletmesinin çıkardığı kredi kartı çok sayıda iş yerinde ödeme aracı olarak kabul edilen ilk kart olmuştur. Diner’s Club işletmesinden sonra aynı türde başka kredi kartları görülmeye başlamıştır. 1959 yılında Bank of American National Trust and Savings Association Bankası’nın Kaliforniya’da eyalet düzeyinde geçerli olan Bankamericard adlı kredi kartını çıkarmıştır. Bankamericard 1966 yılından sonra diğer eyaletlerde de kullanılmaya başlanmış 1976-1977 yıllarından itibaren kartın adı VISA olarak değiştirilmiştir (Tuncer, 2004:16).

Türkiye’de ise ilk kredi kartı 1968 yılında çıkarılan Diners Club kartıdır. Bu kart uzun süre çok sınırlı sayıdaki elit kesime hitap etmiştir. Türkiye’de kredi kartlarında asıl gelişme 1980’lerin ikinci yarısından itibaren yaşanmıştır. Emlakbank, İktisat Bankası, Vakıfbank gibi bankaların öncülüğünde kredi kartı çalışmaları başlamış ve yaygınlaşmıştır (Güney, 2013:126).

2.5.5.2.2.1. Kredi Kartlarının Sağladığı Yararlar

Kredi kartının sağladığı yararlar kart sahibine (hamiline), üye iş yerlerine ve kartı veren bankalara olmak üzere üç başlıkta incelenebilir.

2.5.5.2.2.1.1. Kredi Kartı Hamiline Yararları

Kredi kartı kullanımı kart hamiline aşağıda belirtilen avantajları sağlamaktadır (Takan ve Acar Boyacıoğlu, 2013:199):

• Kart hamili, kredi kartı sayesinde yanında büyük miktarlarda nakit taşımak zorunluluğundan kurtulur. Kredi kartı hamilleri, belli bir kredi limiti dahilinde esnek şartlarda ödeme olanağı elde etmektedirler.

• Kredi kartı ihraç eden bankalar, kart hamiline ödeme yapmak için hesap ekstresini gönderdikleri tarihten sonra belli bir süre içinde faizsiz kredi kullanma imkanını tanımaktadır.

• Kredi kartı kullananlar, yaptıkları harcamaların hesabını tutmakta kolaylık elde etmektedirler. Ayrıca, acil durumlarda kredi kartları hamillerine büyük faydalar sağlar. Günümüzde kart hamilleri, telefon veya internetten mal ve hizmet siparişlerinde kredi kartı kullanabilmektedirler.

• Kredi kartı hamilleri, kartı çıkaran kurumun sunduğu özel hizmetlerden faydalanabilmektedirler. Bunların arasında; kurumun sadece kart hamillerine sattığı bazı özel ürünleri alabilmek ya da havalimanlarında özel bölümlerde teleks, telefon gibi haberleşme araçlarından faydalanabilme sayılabilir.

2.5.5.2.2.1.2. Kredi Kartı Üyesi İş Yerine Yararları

İşletmeler bankalarla anlaşarak belirli bir ödemeyi kabul ederek kredi kartı ödeme sistemine üye olmaktadırlar. Üye işyerleri firmalarında yapılan her harcama için üye iş yeri anlaşması yapmış oldukları banka veya kuruma satış bedeli üzerinden belirlenmiş olan bir komisyon ödemeyi kabul eder (Güney, 2013:128).

Yukarıda belirtilen dezavantaja rağmen kredi kartları üye işyerlerine şu yararları sağlar (Kaya, 2013:305-306):

• Kredi kartını çıkaran kuruluşların yapmış oldukları tutundurma faaliyetleri, kredi kartını kabul eden üye işyerlerinin müşteri sayısının artmasına ve satış hacminin genişlemesine olumlu katkılar sağlar.

• Özellikle vadeli satışları ortadan kaldırarak iş yerlerinin şüpheli alacaklarının oranının düşmesine, bu sayede borcunu ödemeyen müşteri aleyhine açılan

dava ve bu davanın takibi için katlanılan külfetlerin ortadan kalkmasına neden olmaktadır.

• Üye iş yeri temsilcileri sahte para kabulünde yaşanan sıkıntılar, para sayma külfeti ve nakit paraların muhafaza edilmesinden dolayı çalınabilme riskinden kurtulmuş olmaktadır.

• Kartı piyasaya sunan kuruluşlar tarafından üye işyeri sözleşmesi hükümlerine uyulmak kaydıyla, mal satışlarından veya hizmet sunumlarından kaynaklanan alacakların bedelinin yasal kesintiler yapıldıktan sonra üye işyerine ödeneceği garanti edilmektedir.

2.5.5.2.2.1.3. Kredi Kartının Bankalara Sağladığı Yararlar

Kredi kartlarının bankalara sağladığı başlıca yararlar aşağı belirtildiği gibidir (Güney, 2013:128):

• Kart hamilleri ve kredi kartı kabul eden üye işyerleri bankanın mevduat, kredi gibi diğer bankacılık konularında da müşterisi olabilir. Geniş yelpazedeki müşteri ağına sahip olma imkanı sağlar.

• Yabancıların kullandıkları kartlar sayesinde üye işyeri anlaşması olan bankalar döviz girişi sağlarlar.

• Kredi kartı çıkaran bankalara, ellerindeki atıl fonlarının önemli getiri üzerinden plase edilmesini ve bu riskin çok sayıda kart hamiline dağıtılmasına olanak verir.

• Kredi kartı ihraç eden ve üye işyeri anlaşması yapan banka; kart hamillerinden ve üye işyerlerinden komisyon, taksitlendirme faizi, gecikme faizi, kart bedeli vb. adlar altında gelir elde eder. Bankaların üye işyerlerinden sağladıkları gelir, kart hamillerinden sağladıklarından daha fazladır.