Bilinçaltı olgusu söz konusu ise Jung’un teorisine değinmemek mümkün değildir. Freud’un söylediği bilinçdışı ve id kavramı birbiri ile örtüşen bütünleşik kavramlardır ve bu kavramlar tamamen kötüdürler. Jung bu konuda Freud’dan ayrılmaktadır. Jung’un kuramı bilinçdışı ve bilinç olarak kavramları ayrı ele alır ve bilinçdışı kavramını iki ayrı kategoriye koyar. Bunu da bilinçdışı ile kollektif bilinçdışı şeklinde gruplandırır. Bireysel bilinçaltı birçok insanın algıladığı bilinçaltına benzemektedir. Zihne kolay bir şekilde getirilebilecek olan durumlar ve bastırılmış durumda olan diğer hatıraları içermektedir (Ceylan ve Ceylan, 2015: 134).
Jung’ un diğer oluşturulmuş teorilerden ayrılmasına neden olan kavram ise; kollektif bilinçaltıdır. Bu kavram ruhsal kalıtım olarak da algılanabilmektedir. Bu bölge bir anlamda deneyimlerin tamamının depolandığı yerdir. Herkes bu bilgilerle doğar fakat hiç kimse bu durumun tamamen bilincinde değildir. Kollektif bilinçdışı özellikle duygusal olanlar olmak üzere tüm tecrübeleri ve hayatları etkisi altına almaktadır (Güler, 2008: 67).
Görme organı olan göz devamlı bir arayış halindedir ve aldığı bilgilerin bir kısmını bilinçaltına yönlendirmektedir. Kısacası farkında olmadan çok fazla şey görüyor fakat görülenlerin çok az bir kısmı bilinçli olarak hatırlanabilmektedir. Görme organı olan göz etraftaki varlıkları ve anlık durumları tarıyor olması sebebiyle farkında olmadan birtakım mesajlar bilinçaltına aktarılmaktadır. Buradan yola çıkılarak bir takım gizli mesajların bilinçaltını, dolayısıyla da satın alma kararını etkilediği düşüncesine varılmaktadır. Beş duyunun ilerisine giderek bilinçaltına ulaşmayı amaçlayan subliminal (bilinçaltı) mesajlar, günümüzde dizi, şarkı, film ve
70 reklamlarda çok sık kullanıldığı için bu mesajlardan kaçınmak mümkün olmamaktadır. Subliminal mesaj içeren en çok konuşulan reklam afişlerinden bir kısmı aşağıda verilmiştir (www.pazarlamasyon.com, 17.05.2017).
Aşağıda Şekil 14’ de subliminal mesaj içeren sarı sayfalar ilanına ait örneğin görseli verilmiştir.
Şekil 14: Sarı Sayfalar İlanı
Kaynak: (www.pazarlamasyon.com, 13.06.2019).
Çok eski ve dikkat çekici olan örneklerden birisi de Şekil 14’de gösterilen sarı sayfalar ilanıdır. Zemin kaplama hizmetiyle ilgili olan bu reklam afişinde, ilandaki kadın görseli ters çevrildiğinde bambaşka bir görsel mesaj ortaya çıkmakta olup verilen mesajın netlik kazandığı görülmektedir.
Aşağıda Şekil 15’ de subliminal mesaj içeren toblerone logosu örneği verilmiştir.
Şekil 15: Toblerone Logosu
71 Logoya dikkatli bakıldığında, dağın içerisine gizlenmiş ayı figürü görülmektedir. Ayı figürü markaya ev sahipliği yapan Bern şehrinin sembolüdür ve markanın ismine şehrin adı yerleştirilmiştir.
Aşağıda Şekil 16’ da subliminal mesaj içeren coco cola reklam filminden bir kesitin görseli verilmiştir.
Şekil 16: Coca Cola Reklam Filminden Bir Kesit
Kaynak: (www.pazarlamasyon.com, 13.06.2019).
Coca Cola reklamında ilk bakışta buz olarak görülen görüntü, daha dikkatli bakıldığında çıplak bir kadın görseli olarak ortaya çıkmaktadır.
Aşağıda Şekil 17’ de subliminal mesaj içeren starbucks logosu örneği verilmiştir.
Şekil 17: Starbucks Logo
72 Logoya dikkatli bir şekilde bakıldığında, ortadaki denizkızı figürünün elleriyle bir şey kaldırdığı görülmektedir. İlk bakıldığında bu şeyin balık olduğu düşünülse de dikkatli bakıldığında kendi bacaklarını tuttuğu görülmektedir.
Aşağıda Şekil 18’ de subliminal mesaj içeren kappa markasının logosu verilmiştir.
Şekil 18: Kappa Markasının Logosu
Kaynak: (www.pazarlamasyon.com, 13.06.2019).
Kappa markasının logosunun yarısı kapatıldığı zaman bir başka cinsellik çağrışımlı subliminal görselle karşılaşılmaktadır.
Aşağıda Şekil 19’ da subliminal mesaj içeren aslan kral film afişinin görseli verilmiştir.
Şekil 19: Aslan Kral Film Afişi
73 Film afişindeki aslan yüzüne dikkatli bir şekilde bakıldığında gizlenmiş kadın vücudunu görmek mümkün olacaktır.
Aşağıda Şekil 20’ de subliminal mesaj içeren minnie mouse çizgi film afişinin görseli verilmiştir.
Şekil 20: Minnie Mouse Çizgi Film Afişi
Kaynak: (www.pazarlamasyon.com, 13.06.2019).
Bu afişteki görüntü çizgi film karakterlerinin masum bir sarılması gibi görünse de, Minnie’nin vücudu cinsel bir çağrışım yapmaktadır.
Bilinçaltı mesajlarda telkin ile karşı karşıya kalınmaktadır. İçerisinde telkinleri barındıran subliminal mesajların etkisinin daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin değeri 0,99 $ olan bir kfc hamburger reklamında marulların arasına yerleştirilmiş olan bir dolar bu ürünün tercih edilmesi durumunda avantajlı bir alışveriş yapılacağı telkininde bulunmaktadır (Ceyhan, 2014: 79).
Aşağıda Şekil 21’ de içerisine telkin gizlenmiş subliminal mesaj örneği olan kfc afişinin görseli verilmiştir.
74 Şekil 21: KFC Afişi
Kaynak: ( www.masivaturk.com, 11.05.2019).
Aşağıda Şekil 22’ de subliminal mesaj içeren aslan kral çizgi film sahnesinden kesit verilmiştir.
Şekil 22:Aslan Kral Çizgi Film Sahnesinden kesit
Kaynak: (www.illuminatisymbols.info.com, 16.06.2019)
Aslan Kral filminin bir sahnesinde gökyüzüne gizlenmiş ‘SEX’ yazısı yine çizgi filmlerde kullanılan subliminal mesajlara örnektir.
Aşağıda Şekil 23’de subliminal mesaj içeren fırıldak ailesi dizisine ait bölümden bir kesit verilmiştir.
75 Şekil 23:Fırıldak Ailesi Dizisi
Kaynak: (www.medyaradar.com, 14.06.2019).
Bir dönem Star Tv de yayınlanan ‘Fırıldak Ailesi’ dizisinde Sabri karakterinin gittiği psikoloğun, yüzünde çıplak kadın figürü bulunan bir karakter bulunduğu tespit edilmiştir. Karaktere yaklaşık olarak 1 dakika süresince tavsiyelerde bulunan doktorun alnındaki açıklık kadının göğüs ve baş kısmını oluştururken kaş ve gözü de cinsel organı olarak da dikkat çekmektedir. (www.medyaradar.com, 14.06.2019).
Şekil 24’ de subliminal mesaj içeren amazon sitesinin logosuna ait görsel verlmiştir.
Şekil 24:amazon.com Logosu
Kaynak: (www.markamuduru.com, 15.06.2019)
Amazon.com logosuna dikkatli bakıldığında alttaki ok’un a’dan z’ye doğru gösterilmesi her şeyi sattığını ifade etmektedir.
Aşağıda Şekil 25’ de subliminal mesaj içeren Disney çizgi film afişi örneği verilmiştir.
76 Şekil 25:Disney Çizgi Film Afişi
Kaynak: (www.illuminatisymbols.info, 16.06.2019).
Disney Çizgi film afişinde kızın saçlarında gizlenen ‘SEX’ yazısı çocuklar için büyük bir tehdit unsurudur.
Şekil 26’ da subliminal mesaj içeren Volvo otomobil reklamına ait bir görsel verilmiştir.
Şekil 26:Volvo Otomobil Reklamı
Kaynak: (Bişkin, 2014, s. 222).
Volvo marka otomobiller güvenliğe verdikleri önem bakımından tüm dünya tarafından bilinmektedir. Yukarıda gösterilen örnekteki reklam sloganı ‘We’re Just As Exited You (sizin kadar heyecanlıyız)’dır. Otomobilin el koluna dikkatli bir
77 şekilde bakıldığı zaman erkek cinsel organına gönderme yapıldığı ortaya çıkmaktadır (Bişkin, 2014, s. 222).
Aşağıda şekil 27’ de subliminal mesaj içeren Yandex reklam filmine ait görsel verilmiştir.
Şekil 27: Yandex Reklam Filmi
Kaynak:(www.brandtalks.org, 13.06.2019).
Aşağıda Şekil 28’ de yandex reklam filminin içerdiği subliminal mesajın içeriği açıklanmaktadır.
Şekil 28: Yandex Reklam Filmi
Kaynak:(www.brandtalks.org, 13.06.2019).
Logoda kullanılan renklerin sıralamasına kadar Google ile imgelendiren çocuk ‘ben bilmiyorum, Yandex’e sor’ de ifadesini kullanmaktadır. Belki bilinçüstü sayesinde bireyler her sabah bilgisayarı açtığında adres çubuğuna google.com’u
78 tıklamaktadır, fakat bilinçaltı bu reklamı bir süre daha izledikten sonra o adres çubuğuna yandex.com yazmaktadır (www.brandtalks.org, 13.06.2019).
Palmolive’in hassas dokunuşu anlatılmak istenilen reklamda ise aşağıdaki görselde görüldüğü üzere kadının kendi bacağını tuttuğunu sanılmaktadır. Fakat daha dikkatli bir şekilde bakıldığında erkek kolunun kullanılmış olduğu görülmektedir. Bu görselde bilinçaltı reklama ilginç bir örnek olarak verilmiştir (www.markamuduru.com, 10.06.2019)
Aşağıda Şekil 29’ da subliminal mesaj içeren Palmolive reklam filminin bir kesitinden örnek verilmiştir.
Şekil 29:Palmolive Reklam Filminden Bir Kesit
Kaynak: (www.markamuduru.com, 10,06,2019).