Bilgisayar Destekli Öğretimde Kullanılacak Ders Yazılımlarının Sahip

Bilgisayar destekli öğretimde kullanılacak ders yazılımlarının sahip olması gereken özellikler Ģunlardır: (Köksal ve Yavuz, 1990; Numanoğlu, 1990: 93-100; UĢun, 2000:2-81)

1) Amaç öğesi

a) Genel amacı belirtilmelidir.

b) Özel amaçlar (öğrencilere kazandırılacak bilgi, beceri ve davranıĢlar) ayrıntılı olarak belirtilmelidir.

c) Belirlenen amaçlar gerçekleĢebilir olmalıdır.

d) Yazılım ile ulaĢılmak istenen öğrenme düzeyi (analiz, değerlendirme, düzenleme gibi) belirtilmelidir.

e) Yazılımın amacı ile ders programında belirlenen amaçlar birbiriyle tutarlı (birbirine paralel) olmalıdır.

2) Ġçerik öğesi

a) Yazılımın içeriği ile ders programında belirlenen içerik birbiriyle tutarlı olmalıdır.

b) Mantıklı ve psikolojik, somuttan soyuta, basitten karmaĢığa, bilinenden bilinmeyene doğru bir sıra izlenmelidir.

c) BiliĢsel alanının öğrenme düzeyine (bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez, değerlendirme) uygun bir sıra izlenmelidir.

d) DuyuĢsal alanın öğrenme düzeyine (algılama, tepki, değer biçme, düzenleme, karekterize etme) uygun bir sıra izlenmelidir.

e) Devinsel alanın öğrenme düzeyine (algılama, kuruluĢ, klavuzlanmıĢ faaliyet, mekanizma, karmaĢık dıĢa vuruĢ faaliyet, uyum, yaratma) uygun bir sıra izlenmelidir.

f) Içerik belirlenen amaçlara uygun olmalıdır.

g) Hedef alınan öğrenci ihtiyaçlarına ve düzeyine uygun olmalıdır.

h) Daha fazla bilgi edinmek isteyen öğrenciler için açıklayıcı bilgiler verebilmelidir.

a) Belirlenen amaçlara, içeriğe, konuya, öğrenciye, öğretmene, ortama vb. unsurlara uygun olmalıdır.

b) Öğretmen için geçerli olan öğretme yöntemi belirtilmelidir. c) Öğrenci için geçerli olan öğrenme yöntemi belirtilmelidir.

d) Yazılımda kullanılan öğretim yöntemi amaçlarda belirlenen öğrenme düzeylerine uygun olmalıdır.

4) Öğretim öğesi

Ders yazılımı için hatırlama öğretimi amaçlanıyorsa a) Konu üzerinde tekrarlar yapılabilmelidir

b) Ġçerikteki maddeler zaman ve ortam yönünden birbirine yakın olmalıdır. c) Öğrenmenin sonuçları öğrenci için bir anlam ifade edebilmelidir.

d) Ġlk aĢamalarda doğru cevaplar geliĢtirilebilmelidir.

e) Ġlk aĢamalarda özellikle olumlu geri beslemeye yer verilmelidir. f) Ders yazılımı ile kavram öğretiliyorsa:

g) Tanım ya da kritik özellikler verilmelidir.

h) Örnekleri ve örnek olmayanları içeren uyum (eĢleĢtirme) egzersizleri bulunmalıdır.

i) Özellikleri ayırabilen, dikkati odaklayan araçlar (kritik özellikleri ayırt eden renkli kesit resimleri gibi) kullanılmalıdır.

j) Kontras uyumları (büyütülmüĢ ya da abartılmıĢ farklılıklar) bulunmalıdır. k) Kavramlar karıĢık kullanılmadan önce tek tek farklılıktan verilmelidir.

l) Öğrencilerin geçmiĢ deneyimlerine (okul ve çevre yaĢantısına) bağlı örnekler verilmelidir.

m) Örnekler arasındaki farklılıklar dereceli olarak azaltılmalıdır.

n) Kavramın öğrenildiğini göstermek için test olarak karĢılaĢılmamıĢ yeni durumları kullanabilecek sunumlar bulunmalıdır.

Ders yazılımı ile kural öğretiliyorsa a) Kural verilmelidir.

b) Kurala ait örnekler verilmelidir.

c) Kuralların birbirleriyle ilĢkilerini gösteren uygun örneklere yer verilmelidir. d) Kuralın öğrenildiğini gösterecek özellikleri içeren uygulamalara yer verilmelidir. Ders yazılımı ile pratik yapma becerisi amaçlanıyorsa

a) Pratik yapılacak konu verilmelidir.

c) Geri beslemeler olumlu olmalıdır.

d) Programda düzeltme-tekrar öğretimine yer verilmelidir.

e) Öğrencinin tamlayıcı bilgi veren davranıĢları göstermesini sağlayacak örnekler verilmelidir.

f) Öğrenciler öngörülen uygulama noktasına eriĢtirilmelidir. Ders yazılımı ile problem çözme becerisi amaçlanıyorsa

a) ĠĢlemlerin öğrenilmesinden çok süreçlerin anlaĢılması anlamında gerekli olan bilgilerin net olarak tanımı bulunmalıdır.

b) Çözümle ilgili kural ve yöntemlerin hatırlanmasını uyaran yönergeler verilmelidir.

c) Öğrencilerin çözümü kendisinin keĢfetmesi için teĢfik edici yönergeler (yönlendirme) verilmeli; çözüme götüren ayrıntılardan kaçınılmalıdır.

5) Değerlendirme öğesi

a) Konu sunuluĢu sırasında verilen örnekler ve sorular belirlenen amaçlara uygun olmalıdır.

b) Öğrencilerin ilerlemesini (geliĢimini), sorulara verdikleri beklenen (normal) ve beklenmeyen (değiĢik)yanıtları kaydederek izleyebilmelidir.

c) Öğrenci baĢarısını değerlendirme formu bulunmalıdır. 6) Kullanım kolaylığı öğesi

a) Bilgisayar bilgisi ve deneyimi olmayan öğrenciler tarafından da kullanılabilmelidir.

b) Öğrencinin kullanım hatalarına karĢı korumalı olmalıdır.

c) Öğrencinin programın bir bölümünden diğerine geçiĢinde menüler veya özel komutlarla kolaylık sağlanmalıdır.

d) Makine açısından kritik noktalarda bundan sonra yapılması gerekenler belirtilmelidir.

e) Programın kullanıĢı konusunda öğrenciye ve öğretmene yönergeler verilmelidir. f) Öğrenciye cevabı ENTER tuĢu ile bitmesi beklenen yazı hatalarını düzeltme

olanağı sağlanmalıdır.

g) Yazılımın kullanımına ait açıklamalar içeren ve kolayca ulaĢılabilen yardım ve çıkıĢ menüleri bulunmalıdır.

7) Ekran düzeni öğesi

a) Ekrandaki boĢ kısımlar rahatlıkla kullanılabilmelidir. b) SıkıĢık ve karıĢık ekranlardan kaçınılmalıdır.

c) Ekrandaki görüntü net olmalıdır.

d) Ekrandaki elemanlar ve renkler doğal göz hareketlerine uygun olmalı, gözü yormamalıdır.

e) Ekran düzeni, kullanılan harf büyüklüğü ve karekteri hedef alınan öğrencilerin ve konuların özelliklerine uygun olmalıdır.

f) Ekranın aynı bölümünü silerken veya yeniden yazarken kısa duraklamalar olmalıdır.

g) Öğrencinin ekranda aynı anda birbirine çok zıt noktalara bakmasını gerektirmemelidir.

h) Yazılımın sayfaları ekranda en kısa sürede görüntülenebilmelidir.

i) Program içindeki duraklamalar fark edilmeyecek Ģekilde düzenlenmeli, duraklamalarda öğrenciye mesaj verilmelidir.

j) Yeni bir ekrana geçmek için öğrencinin cevabını beklemeli, kendiliğinden sayfa çevirmemelidir.

k) Öğrencinin, ekran ileri veya geri hareketle her ekrana gidebilmesine olanak vermelidir.

l) Ekrana veya ilgili pencereye sığmasına imkan tanımayan metinlerde kaydırma olanağı sağlanmalıdır.

8) Genel özellikler öğesi

a) Modüler yapıya sahip olmalıdır. b) Bilimsel açıdan doğru olmalıdır.

c) Kullanacak olan öğrenciler için gerekli olan ön koĢullar, bilgi ve beceriler, okul ve öğrenme düzeyi ( yaĢ sınıf ve yetenek özellikleri) belirtilmelidir.

d) Yazılımın uygulanması sırasında yapılması gereken çalıĢmalar ve dikkat edilmesi gereken özellikler belirtilmelidir.

e) Öğrenci ile yeterli etkileĢim sağlanmalı, öğrenci aktif kılınmalıdır. f) Öğrenciyi güdüleyici nitelikte olmalıdır.

g) Öğretmeni güdüleyici nitelikte olmalıdır.

h) Türkçe dil bilgisi ve yazım kurallarına uygun olmalıdır.

i) Öğrencilerin okuma düzeylerine uygun sözcükler kullanılmalıdır.

j) Irk, din, cinsiyet ayırımı, Ģiddet, saldırganlık ve korku gibi arzu edilmeyen unsurlardan arındırılmalıdır.

l) Kullanılan yeni semboller ve kavramlar tanımlanmalı, anlaĢılması güç kısaltma ve kodlamalardan kaçınılmalı, doğru ve hep aynı anlamı verecek biçimde kullanılmalıdır.

m) Önemli noktalar parlak veya yanıp sönen yazılarla vurgulanmalıdır.

n) Çizim ve Ģekilllerin sunulabilmesi için kullanımı kolay bir metin ve grafik editörü programda bulunmalıdır.

o) Yazılımım kullanımı için gereken hesap makinesi, referans tabloları vb. birimler yazılımın bir parçası olarak modülde bulunmalıdır.

p) Yazılımdaki modüller MOUSE (fare) ile de çalıĢabilmeli, gereken konularda klavye ya da dokunmatik ekran kullanılabilmelidir.

q) Yazılımda ilgili dersin bütün terimlerini içeren kolay eriĢilebilir bir sözcük bulunmalıdır.

r) Bilgiye ulaĢmayı kolaylaĢtıran içindekiler, fihrist gibi bölümler bulunmalıdır. s) Öğrencilere gerekli yerlerde uygun ipuçları verilmelidir.

t) Gerekli bütün yerler ile soru ve problemlerde hem doğru hemde yanlıĢ cevap verildiğinde öğrenciye uygun pekiĢtireçler verilmelidir.

u) Öğrenciye ilerlemesiyle bağlantılı olarak pekiĢtireç verilmelidir.

v) Öğrenme hızı öğrenci ve öğretmen tarafından kontrol edilebilmeli, değiĢik yetenek ve düzeylerdeki öğrencilerin öğrenme hızlarına cevap verebilmelidir. w) Öğrenmenin sırası (içeriğin sunuluĢu) öğrenci tarafından kontrol edilebilmelidir. x) Öğrenme eksikliklerinin giderilebilmesi için gerektiğinde geriye dönme ve

tekrarlama imkanı sağlamalıdır.

y) Konuların ve öğrencilerin özelliklerine göre farklı güçlük derecelerinde kullanılabilir farklı programlama türlerini içermeli ve farklı etkinlikler sağlamalıdır.

z) Yazılı anlatımlar öğrencinin dikkat sınırını aĢmayacak uzunlukta olmalıdır. aa) Yapılacak faaliyetlerin ve içeriğin özeti verilmelidir.

bb) Amaçlara uygun, öğrencileri motive edici benzeĢimlere yer verilmelidir.

cc) Amaçlara uygun ses, müzik, renk, grafik ve görüntü etkili olarak kullanılmalıdır. dd) Yazılımdaki konu, bilgi ve beceriler günlük yaĢama aktarmaya elveriĢli olacak

Ģekilde düzenlenmelidir.

ee) Yazılım güncelleĢtirilebilmeli, öğrenci, konu vb. noktalar açısından öğretmen tarafından eklemeler ve çıkarmalar yapmaya imkan tanımalıdır.

ff) Yazılım uygulamasının sonunda, daha sonra yapılması gereken çalıĢmalar belirtilmelidir.

9) Yazılı belgeler öğesi

a) Yazılıma ait öğrenciler ve öğretmenler için ayrı ayrı, açık açık, anlaĢılır kullanım klavuzları (el kitabı) bulunmalıdır.

b) Yazılımı kullanacak öğrenciler için gerekli olan ön koĢullar, bilgi ve beceriler, okul ve öğrenme düzeyi (yaĢ, sınıf ve yetenek özellikleri) belirtilmelidir.

c) Yazılımın genel ve özel amaçları ile bunları gerçekleĢtirebilmek için yapılması gereken çalıĢmalar belrtilmelidir.

d) Yazılım kullanmak için gerekli olan iĢletim sistemi belirtilmelidir.

e) Yazılımda kullanılması gerekli donanım ve çevre birimleri belirtilmelidir. f) Yazılımın öğretmenlere ve öğrencilere sağlayacağı yararlar belirtilmelidir. g) Yazılımın uygulanması sırasında dikkat edilmesi gereken özellikler verilmelidir. h) Yazılımın kullanımı için gerekli yeterlilikler, ön ve son öğretim faaliyetleri

belirtilmelidir.

i) Yazılımda değiĢiklik yapma (ekleme, çıkarma vb.) öğretmen klavuzlarında belirtilmelidir.

j) Klavuzlarda bilgiye ulaĢmayı kolaylaĢtıran içindekiler, fihrist gibi bölümler olmalıdır.

k) Yazılım ile birlikte kullanılacak diğer eğitim araç ve gereçleri ve yararlanılacak kaynakların listesi belirtilmelidir.

l) Yazılımın kullanımından sonra yapılacak diğer eğitsel etkinlikler belirtilmelidir. m) Modüller veya yazılımın bütünü için gerekli süre belirtilmelidir.