Sizce Sosyal Bilgiler Dersinde Mevcut Eğitim-Öğretim Etkinliklerinden Farklı Olarak Arkeolojik Mekân Kullanımının Öğrencilere Sağlayacağı Katkılar

Neler Olabilir? Sorusuna ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar

Bu baĢlıkta, görüĢme formunda yer alan 8. soruya sosyal bilgiler öğretmenlerinin verdikleri yanıtlar, bu yanıtlardan oluĢturulan temaların frekans Ģeklindeki verileri yer almaktadır.

Tablo 10. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Arkeolojik Mekânların Öğrenciye Sağlayacağı Katkılara ĠliĢkin GörüĢleri

Temalar Erkek Kadın F

Kalıcılık Güdülenme ArtıĢı 7 1 3 4 10 5

83 Doğrudan Öğrenme

Ortak Mirası Koruma

Yaparak YaĢayarak Öğrenme Tarih Bilinci Merak Sorgulama Mekân Algısı VatandaĢlık Bilinci Tam Öğrenme Müze Kültürü 1 2 1 1 2 2 0 1 1 0 3 2 2 2 0 0 2 0 0 1 4 4 3 3 2 2 2 1 1 1 Toplam 38

Tablo 10‟da görüldüğü üzere sosyal bilgiler öğretmenlerine yöneltilen “Sizce Sosyal bilgiler dersinde mevcut eğitim-öğretim etkinliklerinden farklı olarak arkeolojik mekân kullanımının öğrencilere sağlayacağı katkılar neler olabilir?” sorusuna öğretmenlerden 10‟u kalıcılık, 5‟i güdülenme artıĢı, 4‟ü ortak mirası koruma ve doğrudan öğrenme, 3‟ü tarih bilinci ve yaparak yaĢayarak öğrenme, 2‟si mekân algısı, merak, sorgulama, 1‟er kiĢi ise müze kültürü, vatandaĢlık bilinci ve tam öğrenme cevaplarını vermiĢlerdir. Sosyal bilgiler öğretmenlerine yöneltilen bu soru karĢılığında alınan cevaplar neticesinde 12 adet tema oluĢturulup cinsiyet dağılımı, frekans hesaplaması yapılarak soruya verilen cevapların sayısal dağılım tablosu oluĢturulmuĢtur. Bu sorunun katılımcı sosyal bilgiler öğretmenlerine sorulma amacı arkeolojik mekânların diğer etkinliklerden farklı olarak sosyal bilgilere ne kattığının ortaya konmasıdır. Katılımcı cevaplarının ortaya çıkardığı üzere arkeolojik mekânların sosyal bilgilere en büyük katkısının kalıcılık olduğu görülmektedir. Katılımcı öğretmenlerden KÖ2 katkının kalıcılıkla sınırlı kalmayacağını hatta öğrencinin gelecek hedefi olarak arkeolog olmak isteyebileceğini belirtmiĢtir. KÖ1 isimli öğretmen kalıcılıktan bahsederken yanında öğrencilerde yer alan bilgisayar

84

bağımlılığını ortadan kaldırmak için öğrencilerin bir hayli dikkatini çekecek olan arkeolojik mekânlara götürülmeleri gerektiğinden bahsetmiĢtir. KÖ3 isimli öğretmen arkeolojik mekânların öğrencilere katkısının sınıfta yapılan etkinliklere göre daha üstün olduğunu belirtmiĢtir. KÖ4 ise arkeolojik mekânların öğrencilerin derse karĢı güdülenme düzeylerinde olumlu yönde etkisi olacağını bildirmiĢtir. KÖ7 isimli katılımcı arkeolojik mekân olarak bahsettiği müzelere öğrencilerin götürülerek öğrencilerde müze kültürü oluĢturulabileceğini konu edinmiĢtir. EÖ2 isimli sosyal bilgiler öğretmeni ise arkeolojik mekânların sosyal bilgiler eğitimine katkısı olarak sözel ders olan alanın öğrencilerde yarattığı sürekli düz anlatım yapılacağı ön yargısının kırılabileceğini savunmuĢtur. EÖ3 isimli katılımcı sosyal bilgilerin dünyada ortaya çıkıĢ amaçlarından olan vatandaĢlık bilinci kazandırma konusuna değinerek öğrencinin ülkesinin sahip olduğu arkeolojik mekânları görmesi keĢfetmesi sayesinde bu mekânların vatandaĢ olarak korunması gerektiği bilinci ulaĢacaklarını belirtmiĢtir. EÖ5 isimli katılımcı sosyal bilgiler öğretmeni de arkeolojik mekânların öğrencilerce bu mekânları koruma bilincinin geliĢtirilmesinde kullanılabileceğini söylemiĢtir. EÖ6 isimli katılımcı öğrencilerini arkeolojik kazı alanına götürdüğünde arkeologların diĢ fırçasıyla çalıĢtıklarını gördüklerinde ĢaĢırdıklarını kazının iĢ makineleriyle yapıldığını zannettiklerini söylemiĢtir.

Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin görüĢme formunun dokuzuncu sorusu sizce sosyal bilgiler dersinde mevcut eğitim-öğretim etkinliklerinden farklı olarak arkeolojik mekân kullanımının öğrencilere sağlayacağı katkılar neler olabilir? sorusuna verdikleri cevaplar aĢağıdaki gibidir:

(1) KÖ1: Eğitim öğretim daha kalıcı olur. Çocuk çevresinde yaĢanmıĢ kültürel değerlere daha koruyucu kollayıcı olur. Ihlara vadisine giderdik eskiden orada ziyaretçilerin vadide bulunan tarihi eserlere verdikleri zararları çocuklar görünce korumak gerektiğini anlarlardı. Arkeolojik mekâna gitmeleri o mekânların korunması gerektiğini anlamaları açısından da önemli. ġu an çoğu çocuk bilgisayara bağımlı yaĢıyor. Biz sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerimizde arkeolojik mekân kullanması dersin kalıcılığı ve çocuğun bu mekânlarla tanıĢması açısından önemli. (2) KÖ2: Gördüğü yeri unutmaz. YaĢamı boyunca anlatacağı bir anısı olur. Belki de çocuk için gelecek hedefi değiĢir arkeolog olmak ister. Görsel deneyim önemli.

85

(3) KÖ3: Öğrencilerin doğrudan öğrenmelerini sağlıyor bu tür yerler. Çocuk dokunuyor görüyor kalıcı oluyor unutmuyor. Sınıfta yaptıklarımızdan daha etkili bir öğretim gerçekleĢtiriyoruz.

(4) KÖ4: GeçmiĢi daha iyi anlarlar. Mesela çocuk ilk çağdan kalma bir eser gördüğünde o dönemi ve dönemin insanlarını daha iyi yorumlama Ģansına sahip olabilirler. O dönemi daha iyi anlayabilirler. Hayvan kemiğinin çatal kaĢık olarak kullanıldığını görmek bile onlar için derse karĢı güdüleyici olabilir. Ders daha eğlenceli geçer. Ders daha kavrayıcı olarak geçebilir.

(5) KÖ5: Tarihe sevgi artar. Dersi sevdiririz. Anlatıma dayalı dersimiz var bu tür uygulamalar yapıldıkça çocuğun derse karĢı ilgisi artar. Kazanımın verilmesinde daha etkili uygulama olacaktır.

(6) KÖ6: Yerinde gördükleri için çok büyük katkısı olur. Teoriden çok pratik olur. Unutmazlar.

(7) KÖ7: Yaparak yaĢayarak öğrenme. Birinci elden duyma görme dokunma yaĢama. Okulların bulunduğu çevrelerdeki müzeler kullanılarak müze kavramı aĢılanabilir. Müzeye nasıl girilir nasıl çıkılır bunlar öğretilebilir. Müze kültürü aĢılanabilir.

(8) KÖ8: Az önce de belirttiğim gibi bizim okulda sınıf içinde düz anlatım olarak anlattığım bir konu arkeolojik mekâna gidildiğinde öğrencinin aklında somutlaĢır ve öğrenci anlatılan konuyla mekân arasında bağlantı kuracağından dolayı konunun öğrenilmesi kolaylaĢır ve kalıcılık sağlanır.

(9) KÖ9: Öğrencide arkeolojik mekânlara farkındalık oluĢturur. Bu mekânların gidilip görülmesi gerektiğini anlarlar. Korunması gerektiğinin bilincine kavuĢurlar.

(10) KÖ10: En baĢında öğrenci eğlenceli bir süreç yaĢar. Öğrenci derse karĢı güdülenir bu seviye artar. Derse gelirken bugün ne yapacağız diye heyecanlanması bile bir kazançtır katkıdır.

(11) EÖ1: Kazanım pekiĢir. Konular daha iyi kavranır.

(12) EÖ2: Dersi monotonluktan çıkarır. Sözel ders olduğu için çocuklar aĢırı sıkılıyor. Bu önlenir. Ders kalıcı hale gelir. Çocuklar yaparak yaĢayarak öğrenir. Görerek öğrendiği için kalıcılık artar. Derse katılımı artırır. Sürekli kapalı ortamda ders yapan çocuk arkeolojik mekâna gittiği zaman derse karĢı güdülenme düzeyi artar. Biz

86

çocuğa kervansarayda ticareti anlatıyoruz sınıfta bir süre sonra dinlemiyor. Ama çocuk kervansarayı canlı olarak görse bir daha unutmaz anlatmak istediğimiz konuyu. (13) EÖ3: Tarih bilinci katar. Çocuklar tarihine sahip çıkar. Toprağına sahip çıkar. YaĢadığımız coğrafyada daha önceden insanların var olduğunu ama Ģu an yok olduklarını bunun çıkarımını yapmalarını sağlar. VatandaĢlık bilincini geliĢtirir. Ülkesinde var olan bu tür alanların korunması gerektiğinin farkına varır.

(14) EÖ4: Uygulamalı eğitim sağlar. Soyutu somuta çevirir. Bu bence çok ciddi eksiklik. Mesela Ģu an 5ler benim sınıfım onların yaz tatilinde gezip gördükleri yerleri yazıp çizmeleri istedim. Bu yolla çocuk gittiği arkeolojik mekânları hatırlayacak unutmayacak. DüĢünceyi geliĢtirecektir. Mesela Ihlarayı çocuklar sadece içinden su akan serin olan bir yer olarak görmemeli. Buranın geçmiĢte nasıl bir yaĢam alanı olduğunun çocuklar tarafından gözlemlenmesi anlamlandırılması lazım. Bunun içinde oraya gidip orada uygulamalı etkinlikler canlandırmalar gösteriler yaparsak çocuklara bu tarz yerlerde sorumluluklar verip uygulamalarını sağlarsak onlarda gittikleri alanların önemini daha iyi kavrarlar diye düĢünüyorum.

(15) EÖ5: Çocuğun bu mekânları koruma duygusu geliĢir. Sahiplenme duygusu geliĢir. Öğrencinin ülkesini tanımasını sağlar.

(16) EÖ6: Yorum gücünü geliĢtirir. Çocuklar buraya gittiklerinde kazılar iĢ makineleriyle yapıldıklarını zannediyorlardı ama orda baktılar diĢ fırçasıyla iĢler yürütülüyor çok ĢaĢırdılar. Kalıcılık geliĢir. Bilgi hazinesi geliĢir. Çocukların daha arkeolojinin ne olduğunu bilmiyorlar. Bazılar arkeoloji bölümünde okumak istiyorum diye geliyor bana. Arkeoloji meraklı bir olay. Çocuklara farklı geliyor bu alan. Eğlenirken öğreniyorlar. Mesela Aksaray müzesinde kedi mumyasını gördüler ordan mumya mevzusundan mısıra kadar gittik. Kazılarda ortaya çıkan materyallerin nereden geldiğini bulmaya çalıĢırken çocuk arkeolojiye merak sarıyor. En önemli katkısı çocuk sorguluyor meraktan çıkarımda bulunuyor bir sonuca ulaĢmaya çalıĢıyor.

(17) EÖ7: Tarihi somut delillerle öğrenirlerdi.

(18) EÖ8: Eski yaĢantıları kafasında canlandırması ve o dönemle alakalı yorumlar ortaya koyması adına katkılar yapar. Öğrenmeler kalıcılık kazanır.

87

(19) EÖ9: Arkeolojik mekân kullanımı dersi monotonluktan kurtarır. Öğrenci derse isteyerek gelir. Düz anlatım gibi geleneksel yöntemlerden kurtulmamızı sağlar. Arkeolojik mekânlar ders içeriğinin öğrencilerde kalıcı hale gelmesini sağlar. Öğrenme düzeyleri artar. Sınıfta ben bu konudan haberdar değilim diyebilecek öğrencinin olabileceğini zannetmiyorum. Bu sebepten tam öğrenme gerçekleĢebilir diye düĢünmekteyim.

(20) EÖ10: Bu mekânlar en baĢına kalıcılık sağlar. Öğrenci gördüğünü deneyimlediğini unutmaz. Öğrenciye sorgulama merak katar. Öğrenciye araĢtırmacı kimliği aĢılar bence.

4.1.9. Öğretmen Olarak Siz Sosyal Bilgiler Dersinde Arkeolojik Mekânları